LUNGHLU SEN AIA HLU ZAWK

Lunghlu sen (Ruby) ai pawha thil hlu leh mawi sawi tur chu a tam lo hle ang. Chu thil mawi, hlu leh vang tak ai pawha hlu Bible-in a tih chu ‘Nu ṭha’ a ni tih Thufingte bung 31-ah kan hmu a. Sap ṭawng Bible chuan ‘Nupui ṭha’ (The Good wife) tiin a sawi bawk a ni.

Ruby lunghlu hi a hlut em avangin thuhruk a ni ṭhin a, hmuh mai mai theih a ni lo. Tin, a tam lo bawk a, a awm chhun pawh a kawltuten an hlut hle ṭhin. DL Moody-a chuan, "Ka nu ang nu hi mi zawng zawngin nei se, tanin siam a ngai lovang," a lo ti a. Chutiang khawpa hlu, nu nei ve an awm ṭeuh a rinawm a; mahse sawi chhuahna remchang emaw a nachang hriat ve lohna avangin emaw, heng nu hlu tak takte fakna leh ngaih hlutna thawm hi hriat phakin a awm lo fo niin a lang.

Kan ramin chhiat lam a pan mek ni-a a lan lai hian, mi ṭha leh chhenfakawm kan la neihte hian beiseina thar min siam ṭhin. Chung mi ṭhate chu nu ṭha tak tak te’n, Pathian ṭihna leh inpekna nasa tak nen, an lo enkawl seilen, an thawhrim rah an ni fo mai. Chawimawina no dawmtlak nu ṭha tam tak an awm a; amaherawhchu, chawimawi chu sawi loh, hriat hlawh lem lova mual liam ta an va tam dawn em! Kan ram chhe mek tung ding leh tur hian chutiang nu ṭha chu kan mamawh em em si a. Chuti khawpa hlu leh vang chu kan chham loh nan, a awm mekte kan rohva, kan ngaihhlut thiam a, a dang tam tak pawh kan chher chhuah zel a pawimawhin a ṭul tak zet a ni.

Tun dinhmunah kan ramin a mamawh ni-a kan sawi fo ṭhin chu mipa ṭha, patling, chhungkaw enkawl thei a ni. Hetiang mipa hi kan neih theih nan, "Mipate ṭang rawh u," kan han ti ngawt ṭhin a; mahse, mipate fuih hi nge hlawk ang mipa ṭha enkawl puitling theitute fuih? Mipa ṭha an lo awm theihna turin mipate bakah, an nuna nghawng nei nasa ber pawl, anmahni enkawl seiliantu, an nute fuih leh a ṭul anga thuam hi kan bul ṭanna tur niin a lang. APJ Abdul Kalama’n ram hmasawnna atana mi pawimawh pathum a sawite chu, "Nu, pa leh zirtirtu te," an ni. Hei hian nute pawimawhzia a sawi chiang hle a ni.

Kan ramah hian mi ropui leh lar tak tak, danglamna siamtu an awm ṭeuh va, an chanchin han chhui chiang ila, an phenah nu ropui tak tak an lo inphum ru deuh vek a ni. Mizote chanchin hi a la tawi em em a, hlo thlawh aṭanga internet age kan thlenna hi a la rei lo va. Hetianga hmasawnna a zuan theih nachhan hi nu taima, chhel, thawkrim, Pathian ṭih leh ṭawngṭai miten, an fate, lehkha piah lamah nun ṭha zirtir tura an lo beih vang a lo ni fo ṭhin.

"Ka tum nge ruh, sa ruh," ti ṭhin nu, chhungkua leh fate dam khaw chhuahna atana bei ṭhin, nu fakawm leh chawimawi phu, mite hriat si loh hi eng zat tak awm ang maw! Pasalte nen ṭang ruala fanau enkawl ṭhin an awm laiin, pasalte ṭanpuina chu sawi loh harsatna an siamsak zawk chung pawha tu khaw hriatpui lova mahni mawhphurhna hlen ṭang ṭang, 'nu hlu' inphum ru an va tam tehlul em! Hetiang nute, kan Ruby-te avang hian alawm mi ṭha, tlangval ṭha, pa ṭha leh fanu ṭha kan la neih theih ni! Tin, pasalte thihsan leh inṭhenna avanga mahni chauha nu nihna keng tlang, hmeithai zahawm leh ṭha tam tak an awm bawk. Heng mite hian nu leh pa nih fawmin, fanau enkawl leh eizawnna ngaihtuah kawp chungin, pa chang takin an chhungkua an ṭulpui a, harsatna tawp khawk, chhuan chhamna thleng pawha tawkte pawh an awm. Chutiang hunah pawh beidawng lovin an chhungkaw tan beiseina an nei tlat a, kawl en hun an thlenpui ṭhin a ni. Heng nute hian leiah chawimawina no dawng lo mahse vanah chuan chawimawiin an la awm ngei ang.

Heng nu kan sawi zawng zawngte hian Thufingte bua kan hmuh ‘Nu ṭha/Nupui ṭha’ tehfung sang lutuk mai hi phak lohna tam tak an nei ngei ang. Tin, tunlai khawvela nu valai zawkte tan phei chuan kan chenna khawvel hi a huphurhawm lehzualna chinte pawh a awm bawk. Chutih rualin, he nu ṭha tehna hi chona ṭhaa ngai a, inzir nan a hmangtute tan chuan hlawkna hlir a ni thung a ni.

Kum sawm chhung zet chu, ka theih tawk leh a bak pawh Pathian ṭanpuinain, chhungkaw tan ka hun pum ka pe ve a. Mi dang ang bawkin, harsatna pumpelh vek bik lo mah ila, ka ngaihhlut em em ka chhungkua leh ka chanvo pawimawh ber ‘nu hna’ hlen chhuak tura ka hun tam ber ka hmang thei hi ka lawm ve hle a. Ka doctor hna leh ka thiamna neih ve chhun chhunte leh ka mimal hmasawnna tur tam tak aia ka fate min mamawhna leh ka pasal thlawp zo tura ka insiamrem theihna hi ka ngaihlu ve hle ṭhin. Chuti chung pawh chuan, he nu ṭha tehna sang tak hi ka phak lohzia ka inhria a, tumna sangin sawtna min siam ang tih erawh ka ring tlat thung a ni.

Tu nge hmeichhe khawsak ṭha chu?

Kan nih phak ngai loh tur ni mahsela, hmasawnna atan leh chona ni pah fawmin, Bible-in hmeichhe khawsak ṭha (virtuous women) a tih hi eng ang nge ni hriat tumin han belchiang ila. Hmeichhe khawsak ṭha chu hmeichhe dik, rintlak, nun tlang (women of integrity) leh mahni leh chhungkuaa inthununna vawng ṭha a ni. Mahni chhungkaw ngaihsak nu tihin an sawifiah fo bawk.

Heng bakah hian hmeichhe ṭha/nupui ṭha zia Solomona Thufingte aṭanga kan hmuh dangte chu:

1. Pathian ṭih

2. Zing tho hma, taima leh rem hria, dawngdah ngai lo

3. Pasal zah thiam leh thil ṭha tihsak ṭhin. A pasal tana ṭanpuitu ṭha leh rintlak

4. Hmathlir nei ṭha/hma hun dawn lawk thiam

5. Mi retheite chhawmdawl a, mi dangte fing taka fuiha zirtir ṭhin

6. Ngaihtuahna fing tak nen sum leh pai hmang a, peipung ṭhin

7. Mahni thahrui tichaka, taksa inenkawl ṭha leh mi rilru hrisel - lungawi taka thawk ṭhin

8. Chhungkaw mamawh- ei leh in, silh leh fen turte ngaihtuah ṭhin

9. Inchhungkhur fel taka rel a, mawi hnai taka enkawl ṭhin

10. Mahni nawmna aia chhungkaw mamawhna dah pawimawh hmasa ṭhin

Heng ze ṭha zawng zawng nei tura finna pe theitu leh ṭhatna tluan tling siam theitu chu Pathian ṭihna hi a ni. “Ngaihnobeina hi engmahlo mai a ni; Hmelṭhatna pawh a chuai mai ṭhin. Lalpa ṭihtu hmeichhia erawh chu, Chawimawi tur a ni (CL).” Thufingte hian hmeichhe nung chang mawi leh khawsak ṭha satliah aiin Pathian ṭih tlattu hmeichhia chu a dah chungnung ber a. “Hmeichhe tam tak khawsak ṭha an awm a, mahse nang chuan i khum vek a ni,” tiin u chuak takin a fak nghe nghe a ni. Hmeichhe ṭha nazawngin Pathian an ṭih lova, Pathian ṭihtu hmeichhia erawh chu ze ṭha zawng zawng zirtirtu Isua ke bulah a awm fo avangin, nun ze mawi leh awm dan ṭhain a umzui ngei ang.

Zir theih leh inzirtir theih a ni

Nu ṭha zia hi vawi leh khata nei nghal vek tura inbeisei theih a ni lova, chutih rualin zir theih leh inzirtir theih a ni thung. Chumi tilang chiang em emtu chu Paula’n Timothea hnena a thuchah aṭang hian a ni. “Pitarte pawhin Pathian Thu chu sawichhiatin a awm loh nan - la nula deuhte chu an pasalte hmangaih tur te, an fate hmangaih tur te, rilru fel taka awm tur te, thianghlim taka awm tur te, mahni ina thawktua awm tur te, ngilneia awm tur te, mahni pasalte thu thua awm tur tea an thunun theihna turin, an awm dan renga Pathian zah mite niin, hektute leh uain heh mite ni lova, ṭha lam zirtirtute ni turin fuih bawk rawh,” (Tita 2:3-5) tih kan hmu a ni.

Nu upa zawkten, an fanute leh fa mote an enkawlna leh kaihhruainaah te, kohhran leh khawtlanga an rawngbawlnaah te pawh, nu la naupang zawkte nu ṭha ni tura zirtir hi an mawhphurhna a ni a. Chutiang bawkin, nu la naupang zawkten zirtir theih thinlung puin, inngaihtlawmna leh Pathian ṭihna nen nu upa zawkte aṭanga thil ṭha zir tura kan inhawn a pawimawh bawk.

Hmeichhiate dinhmun chawisanin a awm zel a, mi hlawhtling tak tak leh thiamna hlu tak tak neite kan pung mek zel a. Hmeichhiate hian, a tlangpuiin, kan ziaah tihtakna leh beih fan fan peihna kan nei ṭhin a, chu zia chuan hna hrang hrangah pawh chhawrna awm takin min siam a, hna ṭha leh pawimawh tak tak te kan vuan ta fur mai. Dinhmun leh chhungkaw kal phung a inan loh avangin nute hi ina awm tura ngaih ngawt theih pawh a ni tawh lo va. Chutiang chu a nih laiin, chhungkuaah nu mamawhna a sang em em bawk si a, mi tam tak tan inkhai rual taka hun pek thiam a harsa hle ṭhin. Heng hunah hian chhungkaw ngaihsakna chu khawi aṭang pawhin a tihlan theih a ni tih kan hriat a ṭul hle a ni.

Chuvangin, Ruby anga hlu, nu ṭha ni ve thei turin hmeichhia zawng zawng - nula aṭanga nute pawhin ṭan la thar ila. Kan fate tan zirna sang zawk leh thiamna kan umpui laiin, chhungkaw ngaihsak nu leh chhungkaw innghahna tlak pa ni tura zirtir ṭhulh chuang lo ila. Kan ram leh hnamin hma a lo sawn a, kan ram mamawh mipa ṭha leh hruaitu ṭha kan neih theihna atana mi pawimawh tak kan ni tih hre tharin, Pathian ṭih fate kan chher chhuah a, chhungkaw ṭha kan neih theih nan tan i la thar ṭheuh ang u.

- Dr Mary Lalengkimi