INNEIH LEH PAWH CHHIAT

Inneihna thutiamte hi pastor leh mipui tam tak hmaah zam leh khur der der chunga chham kan nih tlangpui ṭhin avangin theihnghilh nghal vek a awl khawp mai a; mahse, kan thutiamte erawh a nung reng a. Innei turin, tam takin, harsatna nasa tak an paltlang laiin, ṭhenkhat erawh ngaihtuah chiang em em lovin an innei ve mai ṭhin bawk a. Chhungkua din ai hian a kehchhe tur ven hi thil harsa tak a ni fo ṭhin reng a ni.

Mihring hmasa berte kha mipaah leh hmeichhiaah siam an ni a. Pathian thu awih a, chhungkua din a, inthlah pung tur leh thil siam dangte enkawl turin Eden huana dah an ni. Thil siam dangte chunga an mawhphurhna ṭha taka an hlen theih laiin, an mawhphurhna pawimawh ber, Pathian thu zawm tlat tur an nihna chu an hlen theih loh avangin mihring zawng zawngte chu sual chan, chhandam ngai kan lo nih phah ta a nih kha. “Mi pakhat thil sual tihin khawvel a nghawng thei a, mi pakhat thil ṭha tihin khawvel a chhandam thei bawk a ni,” tih hi Mizo Kristian chhungkaw tin, Sunday School kal ṭhinte chuan kan hre vek awm e.

Mi pakhat pawimawhna chu hre ṭheuh mah ila, kan mimal nun dan leh duhthlannain a nghawng hi kan ngaihtuah pha lo fo. Duhthlanna hman sual hian keimahni mai bakah kan chheh vela awmte nasa takin a nghawng a, kan khawvel hi nasa takin a tichhe ṭhin a ni. Inneihna a hlawhtlin theihna tur pawh hian mi tinin mawhphurhna kan nei a, kan pawimawhzia kan inhrilh nawn fo a ngai ṭhin.

1. INNEIH HRIATPUITUTE

Inneih inkhawma Pastor-in inneihna hriatpui tura mipui zawng zawng min dintir lai chuan ka rilruah, “Heng hriatpuitu tam tak zingah hian eng zat hian nge tluang taka an inneih theihna turin, harsatna an tawh chang pawhin, an inneih thutiam vawng nung turin pui ṭhin ang? An nupa mai bakah chhungte nen an inkarah harsatna a lo awm hunin inṭhentir pawi ti lo an awm ang em le? An chhungkaw din thar turah buaina a lo awm palh changin an harsatna sut kianpui turin eng zat hi nge rawn pen chhuak thei ang?” tihte a rawn lut zut zut a.

Pathian leh kohhrante hmaa nupa tuak tharte thutiam hriatpuitu, anmahni dinpuitu an ṭhiante bakah, mipuite hlutzia leh an mawhphurhna sanzia hi min ngaihtuah chhuahtir a. Inneihna hriatpui tura kan inkhawm hian, nupa tuak tharte tan kan awm zui zel a, a pawt ṭhentu ni lova an inrem zelna atana puitu kan nih theih vek a pawimawh hle a ni.

Inneihna hi Pathian ruat a nih angin Pathian thu-ah ngei pawh, “Pathianin a zawm tawh chu mihringin ṭhen suh se,” (Marka 10:9) tih kan hmu a. Kan rama inṭhenna tam tak hi a inneite inkar ai mahin chhungte leh pawn lam aṭanga tibuaitute vang a ni a. Kum 2010 a Mizorama zir chianna pakhata a lan dan chuan, inṭhenna chhan tam berte chu zu/drugs ngawl veina, ngaihdan/rin dan inan lohna leh chhungkua a mi dang inrawlh hnem lutuk vangte a ni.

Tunlaiah nupui pasal inkara harsatna a awm vang ni lo, an chhungte inkara innghirnghona avanga inṭhenna hi a tam ta hle a. Inneihna hian mipa leh hmeichhiate chu pumkhatah a siam a ni satliah mai lova, chhungkaw pahnih a insuihzawm a ni tih kan hriat reng a pawimawh a. Chuvangin, kan tu, kan fate hi an thutiama an din ngheh theihna turin, an inkara harsatna siamtu ni lova, chu’ng thil awm theite laka lo hum turin mawhphurhna kan nei tih an chhungte zawng zawngin kan hriat a pawimawh tak zet a ni. Nu leh pa, pi leh pu, u leh naute inrawlh nasat lutuk avanga chhungkaw keh chhia a awm fo ṭhin hi a pawi tak zet a, sim a hun hle a ni. Pathian hmaa an inneihna hriatpuitute zingah kan tel ve a nih phei chuan, a pawt chhetu kan nih hian Pathian pawi kan sawi tih kan hriat a va pawimawh em!

2. MONEITU

Tun hnai hian kan ṭhiante zingah, an pasalten an tih tur an tih loh avang leh an tih loh tur an tih avanga lungngai manganga ṭap, ṭawngṭaipui ngai an awm nual mai. Kan mipate hi engtik lai aṭang khan nge hetiang em em hian an “Pa” (gentleman) loh tak, tih hi ngaihtuahnaah a lian duh khawp mai. Kum tam tak kal ta, Kristian ram pawh kan la nih hmaa kan hnam pasalṭhate kha, nupui fanaute kalsan a, mahni nawmna zawnga vak rawlai mai mai an awmin a rinawm loh a ni. Mipate khan an nupui fanaute tan an theihpatawpin an thawk a, ei an zawng a, zahtlakin an awm a, an nupui fanaute kha thlamuang takin an lakah an intulut mai ṭhin a ni.

Tunlai kan mipa ṭhenkhat hi chuan zah an phur mawlh lo va; an nupuiten an fapa en a, an dawh ngawih ngawih a; inchhirna an ti tam ṭhin hle a ni. Kan ṭhenawm khaw veng ṭheuh han thlir ila, zu ngawl veina in awm tam tawh lo mahse, nu ber buai taka an vir char char laia pa ber mobile phone bih ngur ngur emaw chhungkua uap lum hman lek lova chhuak nileng zankhua kan hmuh nual a rinawm.

Vantlang tana mi ṭangkai tak, mahni inchhung khur vei kân daih te hi kan kat nuk hian a hriat a. Midangte tana hna ṭha tak thawk a, a pawimawh ber mahni nupui fanaute tana rin hleih theih loh te, mahni nuam tih zawng uma phe buai em em ‘Pa’ te avangin loh theih lovin nute hi chhungkaw khai dingtu leh enkawltu an nih a ngai fo ṭhin a ni.

Mipate hi Siamtu’n chhungkaw lu (head) ni tura a duan an ni a. He an mawhphurhna hi an tih hlawhtlin theih nan ngaihtuahna nasa tak an sen a ṭul a ni. Pathianin a pek ang taka thuneihna an hman theih nan a petu duh dan an hriat chian a, a zia an zir a ngai dawn a ni. Chhungkaw pa berin ṭap zawih zawiha Pa Pathian a auh fo ṭhinna chhungkua chu, dâpa sak ina cheng mah ni se, an kehchhe mai mai ngai lo vang. Moneitu chuan a mo chu duat tak leh hmangaih taka enkawl a, a tan thawk a, Krista’n a kohhran a hmangaih anga hmangaihtu a nih a va pawimawh em! (Ephesi 5:25)

3. MO

Mizoram census-in a tarlan danin Mizo hmeichhiate zingah za a sawmkua dawn (89.27%) te chu ziak leh chhiar thiam an ni a. Periodic Labour Force Survey (PLFS) for July 2020-June 2021 in a tarlan danah pawh, Mizorama senior officer, dan siamtu leh thuneihna dinhmun chelhtute zingah mipa aiin hmeichhia an tam zawk a ni. Kan ram ṭhenawm Manipur leh Sikkim-ah te chuan, hmeichhia heng dinhmuna awmte hi za a sawmnga (50%) pawh a nih phak loh laiin, Mizoramah chuan zaa sawmsarih vel (70.9%) a ni thung.

Hei hian kawng ṭhenkhatah chuan, hmun dang laka Mizorama hmeichhiate dinhmun ṭhatzia leh hmasawn nasatzia a lantir a. Chutih rual chuan, roreltu leh thuneitu dinhmuna mipate an tlem zawk tlat chuan, hmeichhe rorelna leh kaihhruaina hnuaiah a awm loh theih lo va, kan ram kal zel danah felhlel a awm lovang tih pawh a sawi theih loh a ni.

Mipate leh hmeichhiate hi chakna leh theihna inang lo, thawk dun tur leh inti famkim tawn tura siam kan ni a. Kan thiam zawng leh theih zawng pawh inang lovin, kan chakna leh chak lohna pawh a inang lo va. Ephesi 5:22, 23 a kan hmuh angin, chhungkuaah chuan hmeichhia chu a pasal laka intulut tur leh mipa chu chhungkaw lu nihna dinhmun chang tur a ni.

Amaherawhchu, vanduaithlak takin, chhungkaw tam tak, nuin ro a rel loh theih lohna kan hmu ta fo a. Tin, nihna, hnathawh leh sum lak luh kawngah pasalte aia dinhmun sang leh ṭha zawk chelh hmeichhia, tlawm hreh ngawih ngawih tam tak an awm bawk a. Chungte chuan, pasalte aiah in chhungah rorelna hmun an luah fo ṭhin a ni.

Chhungkaw kalphung dik kan neih theih nan, hmeichhiate hian, eng anga dinhmun sang pawh chelh ila, ram pakhata roreltu lu ber pawh ni ila, pasalte laka intulut tur kan nihna hi kan hriat reng a pawimawh em em a ni. Nun ze mawi tak, tlawmna nun nen a, zawl dawh leh zah tak chunga pasalte puitu nih mai hi nupui kan nih anga kan mawhphurhna a ni. Chutiang a awm theih lohna chhungkua chu a kehchhiat hun a awm fo ṭhin.

Kan tarlan tawh ang khian, kan ramah hmeichhia thiamna leh dinhmun sang tak taka ding an tam tawhin, nula zingah pawh tu chawm mah ngai bik lo, mahni duh duh dana nung thei, pawisak em em pawh nei lo kan tam ta viau a. Chung zingah chuan, pawmlai nei tih hre reng chung a, mi pasalte chhuhsak duh sawi tur an awm nawk tawh a. A leh lamah, mipa, nupui fanau nei reng chunga midang kawp hreh lo kan la awm reng bawk a ni.

Kan khawvel hmasawnna leh thiamna sang zelah, psychologist, personal therapist, counsellor leh mi thiam dang rawn tur tam tak karah hian, kan Pathian thu aia thu nung leh belhtlak hi a awm lo a ni tih kan hriat chian a, chung chu kan fate hnenah pawh an hriatthiam theih zawnga an thinlunga kan tuh mawlh mawlh a pawimawh tawh hle a. India rama nupa inṭhen tam berna state kan nih tawh lohna turin, ‘Pathianin a zawm tawh chu mihringin ṭhen suh se,’ a tih angin, Pathian zawm tawhte chu a pawt ṭhentu, an thutiamte pawh chhiatpuitu ni lo va, a zawmtu leh vawn nunpuitu ni zel turin ṭan i la tlang ṭheuh ang u.

-Dr Evelyn VL Hmangaihzuali