BIBLE

Naupang kum sawm pahnih mi lek ṭawngka chhuak atan chuan a chaltlai reuh mang e tih mai awl tak tur a ni a. Mahse, a thusawiah chuan a chiang a ni tih a sawi zawnga a hmel awm dan zawng zawng chuan a tichiang hle mai bawk si. Ka ngaihtuah chian poh leh a dikzia leh a thusawi thukzia a chiang ting mai bawk si. Pathian thusawitu tam takin an hmuh phak loh hmu turin Thlarau Thianghlimin a chen chilh tih rinhlelh rual a ni hek lo. A sawi zawngin thuneihna nei awm takin a sawi leh nghal a, a pate rual zet pawhin ngaihthlak zel an chak pawh chu a awm reng a ni. Kum sanghnih liam daih tawhah khan chu thil chu mita hmututen chiang takin an ziak a. Vawiin thleng hian a mak tih mai loh chu sawi dan dang vak a awm thei lo a ni e. Eng thu nge a sawi tih min zawh chuan Bible (Pathian Thu) tih hi a ni.

Hman deuh hlek tawh khan, chhun thingpui inzawh hun vel awmah hian, tunlai tleirawlten an uar lutuk tawh loh, Facebook hawngin eng eng emaw ka thlir kual e ka ti a. Mi thiamten an sawi, mi vantlangten kan hriat lutuk loh leh kan ngaihsak lem loh, social media zun ngaih a nat theih turzia ka hmu chhuak ve tlat pek a. Khatih lai huna khawvel luah khattu chanchin thar, America President an thlan tura mipuite hnena inzuar mek, Donald J. Trump kahhlum an tum chungchang kha ka hai chhuak a. Tum loh deuha darkar chanve zet ka bih hnuah pawh, khami lam inziahna hlir kha duh loh loh thlengin a rawn inzial tup tup hi a ni ber e. Vawi khat i kutzungchalin a thai chhuah tawh chuan, i duh aia tam, ‘beng muka liam zawih zawihin an pek belh ang che’ tih ang mai khan a lo kal chhunzawm zut tawh a. ‘Ka duh tawh lo,’ tih hmeh vat loh phei chuan social media hmeh chhuah apiangin a rawn intawktarh tawh mai ṭhin a ni.

Dr. Nancy Deangelis, CRNP, Director of Behavioral Health-in a sawi hi ngaihsak leh ngaihven a ṭul hle awm e. Heti hian a sawi a, “Social media siamtute hian kan thluaka nuam kan tihna hi thlun beh anih theih nan theihtawp an chhuah a. Kan thil share te, like te leh comment te ringawt hmangin lawmna min siamsak a. Pawisa inchawia inkhel ṭhinte leh drugs ti ṭhinte ang mai hian a ngawl min veitir mek a ni,” tiin. Social media hi kan khawvel tukverh ber a nih tawh avangin bansan ngawt theih a ni tawh kher lo vang. Amaherawhchu, chin tawk nei leh hunbi nei a kan hman thiam erawh a ṭul hle tih a chiang mai awm e.

Nutling, patling, nula, tlangval, naupang te ber thlengin kan nun awi tleitu atan social media kan hmang a; kan mizia pawh a thunun a ni deuh ber tawh a ni. Social media kan thlir vang vang a, kan hlim em em loh leh kan thinur a; tute emaw thuziak leh ngaihdan avangin kan nun a buai zo tawh a ni ber. Mizo zingah pawh hna dang buaipui lo va, social media thluaka lut tih ang mai a, mi dangte en duh tur buaipui reng renga hun hmang kan awm ta. Patling ṭhan kin tawhte pawh, zah pawh dawn hlei thei lo, hawihhawmna leh nunphung pangngai a awm thei miah lova min siam nasat tawhziate hi ngaihtuah tham a tling ta. Hengte ai chuan Bible, kan nun kawng tin renga kan mamawh awmna hi, hetiang tak hian buaipui ta zawk ila, kan chhungkua, kan khawtlang, kan ram hi a dam ngei ang maw le!

Kan ziah chhan ber kan pensan thui lutuk hmain i han luhchilh dawn teh ang aw. Tleirawl kum sawm pahnih mi awm vel hian heti hian a sawi ka hmu fuh hlauh mai a. “Biak ina inkhawm a, Pathian fak leh chawimawi pawh peih miah lo khan, Vanram kaiin, chatuana Amah fak leh chawimawi i inring maw? Pathian fakna hla ngaihthla peih miah lo khan chatuana Amah fak theih i inring chiah maw? Nun thianghlim neih duh miah lo khan hmun thianghlim berah i awm theih i inring ang maw? Pathian be pawp ngai miah lo khan A ang chhungah chatuana awm i beisei ngam chiah ang maw? A thu pek pawh awih duh miah lo khan lunghlu kawngkhar bul i thlen hunah, ‘Ka hria che, Bawih ṭha leh rinawm,’ tih i beisei dawn em ni? Tuna kan awm ang anga Vanram kai inbeiseina min neihtir hi hmelma pa Setana bumna thang hlauhawm ber a ni. Pathian chu hmangaihna a ni a, eng ang pawhin sual mah ila min hmangaih a bang dawn chuang lo i lo ti palh ang e. Bible hi i keu a, i chhiar ngai lo a nih chuan Pathian hi tu nge a ni tih i hre ngai dawn lo. Pathian hmangaihna awmzia leh a mite laka a beisei chu Bible chhiar miah lovin kan hre thei ngai dawn lo,” tiin a sawi a.

Naupang têin, chuti tak maia chiang a, Bible hlutna min hrilh tak zek mai chu tlawmah ka la deuh a; mahse, tlawmngaiin, intipa viau ringawt mah ila, a sawi dik miau bawk si. Mi dang mahin an mamawh miah loh thil, ni leng zan khaw tai reka an buaipui peih chuan tiin ka mamawh, Bible chhiar chu a hlutna hmuh fiah tumin ka han thar thawh ve leh hnuhnawh a. Kha tleirawl kha kum sawm pahnih chauh a la ni a; mahse, Bible a bel chiang a, a chhunga thu thiltihtheihna a hmu fiah thei a. Chutih laiin, Kristian ram kan intihna pawh kum za chuang zet a nih tawh hnu hian, Kristiante hian Bible chhunga Pathian thu hi kan va chiang si lo em! Bible-ah a inziak em tih lam pawh bih peih lo Kristian nih hi a hlauhawm thei dawn hle a lo ni. “Ka piangthar,” kan tih hnu hian Bible hi vawi engzat chiah nge maw kan lo chhiar chhuah ve tawh le? Kan pianthar tirha kan chhiar kha vawiin thleng hian kan lo la ring chhunzawm a ni mai lo maw? Kan rinna hi a lo bilin, a lo tuiek viau tawh em? Heti em ema kan rama rin hranna lo awm tam hi, mi sawi ringawta innghat Kristian kan tam em vang hi a ni mai ang a, tih awl tak a ni.

Grik British pachal, Evangelist lar tak J. John-a thil sawi rilruah a lo lang zawk a. Ṭum khat chu, a thusawinaa mi singkhat rual zet lo kal khawmte hnenah chuan, “Tu nge Bible chhiar chhuak tawh?” tiin zawhna a zawt thut mai a. A chanve pawh tling mang lovin ban a phar a. Chutah le, J. John-a chuan heti hian a sawi roh a, “Vanram kan thlen hunah, kawtchhuahah Zirtir Petera’n min lo hmuak ang a; Vanram min han fanpui hunah inhmelhriattirna a han nei ang a. ‘Hei hi Pu Obadia,’ a nia, ‘Hei hi Zawlnei Mika an tih kha a nia,’, ‘Hei hi Pu Philemona a nia,’ an ti dan dan ang a. Anni chuan, ‘Ka thuziak kha i lo chhiar ve maw?’ an lo tih hlauh chuan a pawi teh ang chu,” tiin. Han nuih pui bawk bawk tura thil nuih zatthlak ang reng tak, ngaihtuah chiana thil ni thei tak bawk si a ni a.

Sam ziaktu chuan, “I thu hi ka ke atante hian khawnvar a ni a, Ka kawng atan êng a ni,” (Sam 119:105) a lo ti a. Khawvela kan dam chhung a, ding leh veia kan tluk lohna tura kaihhruaina ṭha ber Bible hi i ngaina thar ang u, tiin kan insawm duh a ni. Kristian ramah hian kan rinna innghahna ber hian ngainat a hlawh loh lutuk avangin kan ngaihhlut zawng, kan ngainat zawng, kan buaipui, kan hun leh tha kan senna tam tak hi kan lungawipui hlawm lo chu a nih hi ti rawh u. Bible kan neih hnua kan hnam hmasawnna zozaite hi hmuh hmaih lo hram ang u. Pathianin Mosia hnena Israel faten an zawm ngei ngei tura a pek ‘Thu Sawm Pek’ chauh pawh hi, kan hringnun kawng zawh mekah hian, min khalh ngiltu atan hmang thei ni ila, vawiin ni a kan manganna leh kan buaina zawng zawng hi a reh duak ngei ang. Kan hmaa kal tawh ringtu hmasaten an sawi kha lo hre nawn leh ila, “Bible hmangin Pathianin kan hnenah thu a sawi a, Ṭawngṭainain keinin Pathian hnenah thu kan sawi,” tih hi a la dik reng fo. Inlarna mak danglam tak tak leh ṭawng hriat loh kher beisei lovin, ziaka awmsa, chhiar mai theih tura kan kawlsa reng Bible hi i bel chiang ang u. Isaia 34:16-ah chuan, “Lalpa lehkhabuah zawng ula, chhiar rawh u: chung zingah chuan pakhat mah kim lo a awm lo vang a, pakhat mah kawppui nei lo a awm lo ang …,” tiin min hrilh kha.

- Lalnunsiama Khalthang