
Guest writer
NexGen
KAWNGZAWHNA CHI HNIH
‘Chawlhkar Thianghlim’ an lo tih mai ṭhin, Tumkau Pathianni (Palm Sunday) leh Isua Krista Thawhlehna ni (Easter Sunday) inkar hi, Kristiante hunpui, kum tina kan hman ṭhin a ni a. A pawimawhna ngaihtuah pha lem lote pawhin, hemi hun laia thil thleng, Lal Isua ropui taka Jerusalem-a a luh thu te, zirtirte nen zanriah hnuhnung an kil thu te, man a nih thu te, a thih leh a thawhleh thu te hi kan hre bel viau hlawmin a rinawm.
Bible hian thil thleng a tarlante hi, a hun thu chiang thei ang berin a sawi vek lem lo va; tun thlengin Krismas chungchangah pawh inhnialna a la awm a. Amaherawhchu, chawlhkar thianghlim hi chu ‘Kalhlen kut’ lai vela thleng a ni tih min hrilh a. Isua Krista thihna leh thawhlehna hi Kristiante rinna innghahna a nih avangin, a hun thu hriattir kan nih hian a pawimawhna a tichiang hle a ni.
Lal Isua ropui taka Jerusalem-a a luh hun leh a luh dan kha phur thut thil tih emaw, thil thleng palh a ni lo va. Lal Isua khan, tum nei ranin, a zirtirte kha, sabengtung thlun, a kianga a no nen a va kaihtir a. Sabengtung neitu nen pawh inhriatthiam tawnna an nei a ni ngei ang, “Lalpan a duh a ni,” an va tih khan an lo remti mai a nih kha (Matthaia 21:2&3, 6&7). Lal Isua chuanna turin sabengtung pahnih a awm a; mahse, sabengtungno chungah chuangin Jerusalem a lut a. Messia chungchanga Zawlnei Zakaria hrilh lawkna, “Aw Zion fanu, nasa takin hlim la … Ngai rawh, i Lal i hnenah a lo kal e; Mi fel a ni a, hnehtu a ni; Inngaitlawm takin sabengtung chungah a chuang a, Sabengtungno chung ngeiah,” (Zakaria 9:9) tih kha a rawn thleng dik ta a ni.
Ṭhenkhat chuan sabengtungpui leh a no hi Juda, dan phurrit hnuaia awmte leh Jentail, dan nei lote entirna atan an hmang ṭhin a. Lal Isuan puitlingte hnena, “… in inlamlet a, naupang tê ang in lo nih loh chuan vanramah in lut tawp lo vang … naupang tê anga inngaitlawm apiang, chu mi chu vanramah chuan a ropui ber ang,” (Matthaia 18:3-4) a tih kha rilruah a lo awm a. Puitling, ṭhan kin, ngaihdan leh pawm dan nghet tak nei tawhte ai chuan naupang rilru thianghlim, inngaitlawm, zirtir theih te tan hian Pathian lalram luh a awlsam zawk a. Anni ang hi Pathian tan mi ropui, a chuanna tlak leh a chuan duhna chu an ni ngei mai.
Lal Isua Jerusalem-a a luh ni khan, mi tam takin a kalkawngah puan leh chhawl te an lo phah a. “Davida fapa hnenah Hosanna! Lalpa hminga lo kal chu fakin awm rawh se, Chungnung berah khian Hosanna!” (Matthaia 21:9) tiin an au va. Lal Isua kha mi zawng zawngin an lo lawm emaw kan tih laiin, Jerusalem khuaa a luh chuan, a khuain, “He mi hi tu nge ni?” an lo ti chauh a ni (Matthaia 21:11). Kristian ram kan ni a, Lal Isua hming ringawt hi chu, a pui a pang, a lian a têin, hre lo kan awm awm lo ve. Amaherawhchu, tu nge a nih tak tak hi hre lo tam tak kan la awm a ni tih kan ram dinhmun aṭang hian a hriat theih a. Mahni kohhran ṭheuha kan inkhawm tel tel lai hian, biak in thleng phak lo, Lal Isua an mamawh tih pawh hre lo, an Chhandamtu atana pawm lo tam tak an la awm mek a ni.
‘Hosanna’ awmzia chu ‘Tunah chhandam rawh’ tih niin an sawi ṭhin a. ‘Davida Fapa’ ti-a Lal Isua an lo auh khan, Juda-te chhan chhuaktu tur lal, rei tak an lo nghah tawh Messia, zawlneite hrilh lawkna rawn tifamkimtu turah an ngai tih a lang a. “Abrahama thlahte kan ni asin, tun thlengin tu ma bawihah kan awm ngai lo,” (Joh 8:33) ti ngat, hnam induh ve tak tan chuan Rom sawrkar hnuai kun reng kha thil hreawm tak tur a ni a. A ṭul a nih chuan, tharum nen pawha an hnen aṭanga rorelna chhuhsaktu tur lal an lo nghak a. Zakaria hrilh lawkna ang tak a, Sabengtung no chunga a rawn chuang khan mi tam tak beiseina a tisang hle dawn a ni.
Amaherawhchu, Lal Isua kha mipuite beiseina tihlawhtling tura lo kal a ni lo va, a chung thua zawlneite hrilh lawkna thlentir tura lo kal a ni a. Indo turin sipai ropui tak nen a rawn kal lo va; Amah zuitu leh lo lawmtu tam zawkte pawh kha, a zirtir, chhiahkhawntute leh sangha mantute bakah, ramhuai man leh natna nei a tihdam, mi hnuai hnung tê tê an ni ngei ang. Mihring thlir danah chuan Rom awpna lak aṭanga zalenna sual chhuak thei hmel an pu lo hlein a rinawm. Hei hi Juda mi tam tak, Juda Iskariota telin, Lal Isua laka an lung hnual chhan pawh kha niin an sawi. An lal tura an lo beisei, manin a awm a, a han thi zui ta mai kha Juda-te tan a beidawnthlak turzia kan suangtuah thiam phak awm lo ve.
Heng thil zawng zawng hi Kalhlen kût lai khera a thleng hian Kalhlen kût hmasa ber kha Isua Krista chhandamna hlimthla a nihzia a rawn tilang a. Aigupta ram aṭanga Israel fate hruai chhuah an nih dawn khan, thla khatna ni sawm niin beramno an dah hrang a, ni sawmpali tlaiah an talh a. Beramno thisen, an kawngka biang pahnih leh kawngka lu chunga tat apiangte kha humhimin an awm a nih kha.
He Kalhlen kût beramno hi, Thuthlung Thar hunah chuan, Isua Krista a ni tih kan lo hre tawh a (1Kor 5:7). Ropui taka Jerusalem a luh khan, kûtna atana beramno serh hran a nihzia a rawn tarlang a. Puithiam lalte leh vantlang upate, Amah ngamthlema man a, tihhlum dan tur zawngte khan “Kût chhung chuan ni suh se; chuti lo chuan, vantlang zingah buaina a lo awm dah ang e,” (Matt 26:4-5) an ti chung pawhin, Kalhlen kût beramno a nih tlat avangin, kût laiin talhin a awm ta tho a ni.
Kalhlen kût lai hi hmun tin aṭanga Juda-ten Jerusalem an pan khawm hun lai a ni a; Rom sawrkar laka helna avangin vantlang buaina chhuak pawh a awm fo ṭhin an ti a. Chutiang buaina thleng thei laka inven lawkna turin, Kalhlen kût lo thlen dawnin, Rom governor (khatih lai kha chuan Pontia Pilata) -te khan, sipai tam tak nen kawng an zawh ṭhin a ni awm e. Hei hi Juda mite vau lawkna atana tih a ni a; tu thu hnuaia awm nge an nih hriat nawntirna leh, Rom laka helin awmzia a nei lo va, a ṭul chuan tharum thawh pawh an hreh lo tih an lantirna a ni.
Isua Krista, lal anga Jerusalem khawpuia a luh lai khan kawngzawhna chi hnih a lo awm reng a. Chungte chuan lalram pahnih, inang lo tak tak an rawn lantir a. Rom lalram, ‘a chak apiang dikna’ lalram chu, a chakna leh thiltihtheihna zawng zawng nen a rawn inlan laiin Pathian lalram erawh chu tlawm takin a lo lang a. Lal Isua kha Juda-te lal, zalenna rawn thlen a, a lalram rawn din tura lo kal a ni ngei a. Amaherawhchu, a lalram din tur chu he khawvela mi ang ni lo, a hnuhnung berte pawh an hmasak theihna, mi thil titheite ni lova thuhnuairawlhte zawkin lei an rochun theihna, rilrua retheite leh remna siamtuten neitu chan an chan theihna lalram zawk a ni.
Rom mite khan an governor-te kha, an chunga roreltu mai ni lovin, pathian fate ang hialin an ngai ṭhin a; chuvangin, anmahni pawh an intiropui nasa ṭhin hle a. Amaherawhchu, Lal Isua, Pathian Fapa tak tak kha chu, inngaitlawm takin, dikna, khawngaihna leh remna lantirin a rawn kal thung a. Hnehtute chuanna ṭhin sakawr chunga chuang lovin, ransa a zawnga ropui lo ber sabengtungno chungah a rawn chuang a. Zawlnei Zakaria lo sawi angin, “… Hnamte hnena remna thu sawi tur,” (Zak 9:10) a nih avangin tharum thawh duh lal ni lovin, remna lal a nihzia a lang a ni. Kalhlen kût beramno a nih angin, mi dangte thisen chhuaka a lalna rawn tinghet turin a lo kal lo va, mahni nun paih turin a lo kal a. Heng zawng zawng hi a hun laia Juda mite khan an hre thiam lo va, hria sela chuan ropuina Lalpa kha an khengbet hauh lo vang.
Kum 2000 a liam tawh hnua vawiina ringtute hian, lalram pahnih, kawngzawhna chi hnih zawm theih kan neih hi a danglamna kan hre thiam em le? Pathian lamah nge kan ṭan dawn Kaisara lamah? Eng lalram zawk hi nge kan ramah hian ding chang le? Lainatna leh khawngaihna nge kan thlan dawn indemna leh khâkna? Thilphalna nge duhamna? Kristiante khawvel thlir dan leh hma lak dan hi khawvel lalram mite nen danglamna a awm meuh em? Pathian kohna leh dahna nge kan ngaih pawimawh nihna leh theihna? Thutak nge kan duh hlimhlawp? Engtikah nge Pathian thu hi kan nitin nun kaihruaitu atan kan hman dawn le? Tumkau keng a, Tumkau Pathianni tuk a, ‘Hosana!’ tih lauh lauh a, kar tluana ṭawngkam leh thiltiha Isua kengbettu nih leh si hi Lal Isua lalram mi nihna atan a tawk lo. Pathian lalram nge kan thlan dawn khawvel lalram? Thutlukna siam a hun e.
- Juliet C. K. Lian