
Guest writer
NexGen
NÂ (PAIN)
“Pain, you make me a believer,” (Nâ hian ringtuah min siam) tih hi American rock pop band lar tak pakhat hla thu-ah kan hmu a. Nâ hi chhuan tin leh khawvel hmun tina miten kan tawrh tlan vek a ni. Mi hausa leh rethei, mi thianghlim leh mi sual, tu mah thlei bik a nei lo. International Association for the Study of Pain (IASP) chuan, nâ hi, “Taksa tihhliam emaw, intihliam thei dinhmuna awm emaw, chutiang hliam anga sawifiah theih emaw vanga taksa leh rilru lama awm nawm lohna kan tawn hi a ni,” tiin an sawifiah a ni.
Mi tin mai hian nâ kan tawrh dan a inang lo vek a. A chhan inang reng pawh a tuartu a zirin nat dan a danglam theih avangin a natzia tehna ṭha ber chu a tuartu sawi dan kha a ni. Miin a nunah harsatna chi hrang hrang pawh nei sela, nâ a neih chuan, chu chu a rilruah a lian ber ṭhin a. Nâ tawrh hi a hrehawm em avangin, a buaina leh lungkhamna dang zawng zawng theihnghilhin, chawplehchilha a ngaihsak nghal a ṭul ṭhin. Miten doctor an pan chhan tam ber pawh nâ an neih vang hi a ni awm e.
Taksa, pawn lam chauh ni lo, rilru leh thinlung nâ pawh a awm thei a. Hmeichhe pakhat, rilru lama nâ nasa tak nei, ama taksa inzai ṭhin a awm a. Chu nu chuan chhung rila a nâ tawrh chu hrehawm a tih em avangin, rei lo te tal pawh a reh theihna turin a taksaah nâ a insiam ṭhin a lo ni a. Tunah chuan anesthesia (hnimhlum) lama hmasawnna avangin natna khirh tak tak, zai ngaite pawh a zai theih zel tawh a, accident vanga hliamte pawh enkawl a lo awlsam ta a. Palliative care lama hmasawnna avangin, tihdam theih loh natna, cancer, AIDS leh a dang veite pawh nâ lutuk tuar lovin a enkawl theih tawh a ni. Amaherawhchu, heti chung pawh hian nâ hi thunun hleih theih a la ni lo a ni.
Ringtute chuan, kan nuna kan hriatthiam loh thil a lo thlenin, a chhanna Bible-ah kan zawng ṭhin a. Joba kha khawchhak fate zingah chuan mi ropui ber, mi ngil tak, Pathian ṭih mi a ni. Setana erawh chuan Pathian a ṭihna chhan chu Pathian ven himna leh malsawmna vang niin a puh a. Pathian chuan Joba chu Setanan a fiah a remti a. Ni khat thil thu-ah a fate zawng zawng leh khawvela a thil neih zawng zawng a chân a. Mahse, Job-a chuan Pathian a fak a, a sual lo va, Pathian a mawhchhiat hek lo. Setana chuan a la duh tawk lo va, a taksa ngei khawih Pathianin a remtihsak a, a nunna erawh zuah turin a ti a. Joba chu a kephah hnuai aṭangin a lu thlengin panchhia a veitir a. A chhungte zinga dam awm chhun a nupui chuan, Setana duh dan anga Pathian sawi chhiaa, thi turin a ti a. Mahse, heng zawng zawngah hian Joba chuan thu sual a sawi lo.
Joba ṭhiante pathum, amah hnem turin an lo kal a; Joba hmel chu an hre thei lo va. Aw rawl chhuahin an ṭap a; an puante an pawt thler a. Ni sarih leh zan sarih leiah an ṭhutpui a, a natna chu na ema an hriat avangin tu mahin thu an sawi lo va. He thu hian ka rilru a khawih hle mai. Mitthi vuina emaw, damlo na tak tlawha ka kal changin, kei chuan anmahni thlamuan turin eng emaw sawi ka tum ṭhin. Joba ṭhiante erawh hi chuan ni sarih chhung zet engmah an sawi lo! Ngawih mai hi a finthlak chang a awm ṭhin. Nâ hi, ei tur ang bawkin, inṭawm a lo ṭha ber a. A kîltu kan tam na na na chuan a kiam ve zel mai a lo ni.
Mi ṭhate chunga natna leh harsatna thleng ṭhin hi eng vang nge hriat kan duh ṭheuh mai. Joba chung thu-ah pawh hian, Lalpa a rawn inpuan hunah, eng vangin nge ani ang mi ṭha leh ngil, chutiang taka hrehawm tawrh a phal chhan a rawn puan kan beisei a. Tichuan, he khawvela natna leh hrehawmna lo awm chhan hi kan hre thei dawn a ni. Amaherawhchu, Pathian khan insawifiah a tum reng reng lova; Joba chu zawhna a rawn zawt thung a. Leilung nghahchhan chungchangte, he khawvel chhung leh vana thil awm chungchangte a rawn zawt daih a. Nâ leh hrehawmnate hi, thilsiam chungchang ang zeta thuk a lo ni reng a ni mai thei e! Mihring, dam chhung hun tawi tak, hriatna leh theihna beitham tak tan hian hriatthiam phak a ni lo a ni ang e!
Pathianin Joba a rawn biak hnu khan, “Benga hriatna mai zawngin ka hre tawh chia; Mahse, tunah zawng ka hmu ta che,” (Joba 42:5) tiin a inlamlet a. Pathian nena kan inpawl hian, kan thinlunga zawhna leh duhna thuk takte hi chhanin a lo awm ṭhin. A khawngaihna hi kan tan a lo tawk tak zet a ni. Pathianin Joba hun hnuhnung lam chu a hma lam aia nasain mal a sawm a. A hmaa a hausakna let hnih a pe a, fapa pasarih leh fanu pathum a pe leh a. Kum za leh sawmli damin, a fate leh tute, chhuan li thlengin a hmu a ni.
Kan taksaah hian eng emaw dik lo, inbuk tawk lo, ngaihven ngai a awm tih min hriattirtu chu nâ hi a ni a. Phar natna rapthlak tak veite hi, an taksa peng, an kutzungṭang leh keṭang te a bung nuai ṭhin a. Hmanah chuan hei hi an natnain a ken tel emaw an ti ṭhin. Mahse, tunah chuan, an natnain an tha zam a tihchhiat avangin na an hre thei lo va, an taksa tihliam thei tur thil hrang hrang lakah inven nachang an hriat loh vang a ni tih an hre chhuak tawh a ni. Nâ hian mahni intihhliam theihna lak aṭangin min veng ṭhin a lo ni. A chang chuan nâ hian thlei bik a nei lo va, awmzia pawh a nei lo niin a lang ṭhin a. A chang leh mi mal taka inbitumna angin a ngaih theih rum rum a ni.
Medical lama thawk ka nih avangin, taksa leh rilru lama nâ tuar tam tak ka lo hmu ve tawh ṭhin a. Synod Hospital-a ka thawh laiin, zan khat chu Male Medical Ward-ah damlo tlawhin ka kal a. Ward ka chhuahsan dawn lai chuan a sir kila damlo, hmeichhe pakhatin a lo ṭhutpui hi ka hmu a. A dinhmun chu a ṭhat loh hmel hle a, ka rilru a khawih tlat a. A khum bulah chuan kalin a chart ka en a, rin ang ngei a lo ni a. A mar dekin, a awmpuitu, a unaunu chu ka bia a. Zu in nasat avanga chutiang dinhmuna awm chu a lo ni a. Kan ṭawng lai chuan, nikhua pawh hre meuh tawh lova ka ngaih damlo chuan, ka kut a rawn vuan a. Ṭawngṭaisak a duh leh duh loh ka zawt a; a duh takah chuan Isua Krista chanchin, sual ngaihdamna leh chhandamna thu tawi têin ka sawi a, ṭawngṭaina ka hmang a. Lal Isua hnenah a nun a hlan a, a muhil zui ve leh ta a.
Ka quarter pana ka kir leh lai chuan, hna pawimawh tak thawk zo nia inhriain ka thaw huai mai a. In chhung ka luh chuan, mak tak maiin, a lo vawt vur mai a; ka hmul thi a ding sung sung a. Ka ṭawngṭai a, ka mu ta a. Zing dar li vel bawrah chuan mumang rapthlak tak avangin ka harh leh a. Ka pindanah chuan, eng emaw, rapthlak tak hi awm ni-a hriatna ka nei a. Hremhmun thuneihna lak aṭanga chatuana ropuina chang ve tura, Lal Isuan mi sual pakhat a chhan chhuah kha, Setana chu a thinrim hle niin ka hre ta a. Keimaha awm chu khawvela awm aiin a ropui zawk a ni tiin, hlimna leh thlamuannain ka khat a. A tuk maiah chu damlo chu a thih thu ka hre zui ta a ni.
Hmelmapa hian mihringte chunga thihna khawp nâ a rawn thlen apiangin, Pathian chuan chhandamna min rawn hlan ve thung a. Natna lak aṭanga chhandamna mai ni lovin sual leh mahni lak aṭanga chhandamna pawh a ni a. Mei ang bawkin nâ hi khandaih hriam tawn ang a ni a. Mei hian rangkachak a tithianghlim a, a hal ral thei bawk a; chutiang chuan, nâ hian Pathian min hnaihtirin, min hlattir thei a ni.
Sual salbehna lak aṭanga min chhuah zalen tura Lal Isua tawrhna hi eng philosophy leh theology mahin a hrilhfiah zo lo. Nâ hi thil ṭha nge ṭha lo hriatthiam a har hle a; mahse, mihring mihrinna leh nâ hi a inphiar zawm tlat ni maiin a lang a. Isua Krista chhandamna pawmtute chu, kumkhuain, natna reng reng awm tawh lohna hmunah kan la awm dawn tih Bible-in min hrilh a. Isua Krista hnawltute erawh chuan chatuanin, nat leh hrehawmna hmunah an awm thung dawn a ni. Nâ hi kan thlan loh leh a chunga thu kan neih loh ni mahse, min nghaisak a, min tihduhdah lohna turin, engtin nge kan lo hmachhawn dawn tih erawh kan thlang thei a ni.
- Dr Sairengliana Sailo