CHHUAN THARTEA RAWNGBAWLNA

Mi tin hi chhuan hrang hrangah awmin, chhuan (generation) tin hian harsatna hran kan nei ṭheuh a. Kan chhuana thil awm leh kan tawnte kan hriatthiam ṭheuh rualin, chhuan hmasate leh kan hnua chhuante nena inzawmna kawngah erawh, kan boruak leh khawvel tawn a inan loh avangin, harsatna kan nei ṭheuh niin a lang a. Pathian thuhriltu, rawngbawl tura kohte leh fanau enkawltute hian, chhuan tharte kan hneh theihna turin, heng thil inthlak avanga kan danglamnate hi kan hriatthiam a pawimawh hle.

Sam ziaktu chuan, “Ka lo tarin ka lu a ṭuak ta a, Aw Pathian, min kalsan suh. I ropuizia leh i thiltihte hi, Ṭhangthar lo awm turte ka hrilh hma chu min awmpui rawh,” (Sam 71:18 MIZCLB BSI) a ti a. Heta fak hla satu hi, chhuan lo awm tur hnena Pathian thiltihtheihna puang chhuak turin a ṭawngṭai ang hian, chhuan tharte hnena Pathian rinna leh A thiltihtheihnate hlan chhawn zel hi veina kan neih a pawimawh hle. Nu leh pa, Pastor, Missionary, Kohhran Upa, Sunday School zirtirtu leh mi dangte pawhin, kan za hian, kan fate, ṭhalai leh chhuan lo la awm turte kan hmachhawn ṭheuh a. He thuziakah hian, chhuan lo awm turte hneh tura rawngbawlna chungchanga pawimawh ṭhenkhat rawn phawrh chhuah kan tum dawn a ni.

Chhuan inkar awl awmtir suh

Sam 78:2-4-ah chuan, “Tehkhin thuin ka kâ ka ang ang a; Hmasânga thu ril sawite kha ka sawi chhuak ang: Chung chu kan bengin kan hria a, kan rilruin kan hre bawk a, Min thlahtute pawhin min hrilh kha. Chung chu an fate lakah kan zep lo vang a, Ṭhangthar lo la awm tur hnenah LALPA fakna thu leh, A chakzia leh a thilmak tak tihziate chu kan hril zawk ang,” tih kan hmu a.

He Bible chângah hian, kan nun leh rawngbawlna atana thil pawimawh tak, chhuan li dâwn zet inkara zirtirna inhlan chhunzawm zel a nih thu kan hmu a ni. Pathian hi chhuan hrang hrangte hnenah a inpuang chhuak ṭhin. Kan faten an khawm tur atan, sum leh pai, in leh lo, lei malsawmna ral mai thei te chauh hi ro berah ngai lo ila. Kristian chhungkua kan din mekah hian, Bible thu bulte hmangin, kan faten kan hnên aṭangin Pathian leh A nihna an zir a, A chen chilhna ro an khawm theihna tur leh, chhuan lo awm zel turte hnena an hlan chhawn zel theihna turin kan enkawl a ngai a ni.

Hei hi kohhran, khawtlang leh pawl hrang hrangte pawhin kan hriat a ṭul hle. Chhuan khatin innghahna lungphum an phum a, a dawtin a chungah in ropui tak an sa a, chhuan lo awm zelin an rawn cheimawi thei a ni. Amaherawhchu, chhuan tharten malsawmna chu a hlutna leh a ken tel mawhphurhna – thawhrimna leh Pathian tana inhlanna an hriat loh chuan, anmahni leh an hnua lo kalte tan chhiatna thlentu an ni thei a ni. Chhuan lo awm turte hnenah Bible thu bulte kan hrilhfiah tawk loh chuan, kan chhungkua, kohhran, khawtlang leh pawl dangte hi Roreltute hun laia thil thleng ang maiin kan tawp a hlauhawm hle.

Roreltute 2:10,11-ah, “Tin, chung chhuan zawng zawngte pawh chu an thlahtute hnen lamah an kal khawm zo ta a: tin, chu mite hnuah chuan LALPA leh Israelte tana a thiltihte pawh hre lo chhuan dang an lo awm ta a. Tin, Israela thlahte chuan LALPA mithmuhin thil sual an lo ti a, Baal-hote rawng an bawl ta a,” tih kan hmuh ang khan.

Engtin nge chhuan lo awm turte hnenah Bible thu bulte kan hrilhfiah ang a, rawng kan bawl ang?

1. Nun entawn tlaka Rawngbawl:

Thlahlehzelte tana pawimawh leh hlu ni tur chuan, nun entawn tlak kan neih a pawimawh a ni. An zia leh nunphung, an ṭawng dan leh fashion thar berte pawh zawm ve kher a ngai lo. Kan nun hian kan ṭawngkam aiin thu a sawi ring zawk a. Kristian nu leh pate leh hruaituten kan nun kan inthlahdah a, kan thusawi leh kan nun a inmil loh hian, ṭhalaiteah beidawnna kan thlen thei a ni. Mi nuna a ṭha zawnga nghawng nei tur chuan nun thianghlim, zirtir anga nung, mi dang tana inhawng leh a ṭul huna huaisen kan nih a ngai. 1 Timothea 4:16-a, “Nangmah leh i zirtirnaah chuan fimkhur la; chung thil tiin awm reng rawh; chutiang tiin nangmah leh i thu ngaithlatute chu i chhandam dawn zuk nia,” tih kan hmuh ang khan.

Thlahlehzelte malsawm kan tumnaah hian, Pathian thu Bible-in min zirtir dan hi kan dah pawimawh a ngai a. Tunlai hian mi tam tak chu thil pahnih - duhzawng chakna leh khawvel thil duhnaah an buai mek. Hmelmapa chuan ‘Hlawhtlinna Chanchin Ṭha’ (Prosperity Gospel) leh ‘Khawngaihna lak vungna Chanchin Ṭha’ (Hyper Grace Gospel) hmangin an mit a tidel a. Heng zirtirna pahnih hmang hian an harsatnate (duhzawng chakna leh khawvel thil duhna) chu an ching fel a; chuvangin, buma an awm theihna a sang hle. Kan rawngbawl dan phung chu kan thlak thei a; mahse, Isua Krista leh Krawsa min chhandamna hi kan hlamchhiah tur a ni lo. Isua Kristaa nun kan neih hian mawhphurhna a keng tel tih leh, chu mawhphurhna chu hlen chhuak tura kan zirtir thlen a ngai bawk a ni.

2. An thlirna mita thlir chunga Rawngbawl:

Chhuan lo awm turte hi engtin nge kan hneh ang? Hmasawnnain harsatna a rawn thlente hi engtin nge kan hmachhawn ang? Film enna, OTT platform (Netflix, Amazon Prime etc.), video/mobile games, WhatsApp chat, Artificial Intelligence, khawvel thiamna ṭhang, chhungkua leh inlaichinna kawnga harsatna hrang hrang kan hmachhawn dan hian, chhuan lo awm turte nen kan inlaichin dan a hrilhfiah thui dawn a. Chungte chu, a hmasawn zawngin, Bible thu nen kan hmachhawn a ngai a ni. Chhuan lo awm tur hi ‘zawhna chhuan’ an ni a. An zawhnate chhang thei tura inzirmi nih pawh a ṭul ta. Science leh rinna chungchanga zawhna fing tak tak an zawhte chu, awmze nei taka kan chhan theih chuan, an rinna a nghet zual ang.

Charles Price-a chuan hmasawnna hian chhuan pathum a kaihhnawih a. A hmasa lam chhuante chu an hmathlir leh tha chaknaah an innghat a; an thawh rah an seng a. Inkaihhruaina mumal leh entawn tur pawh nei lovin rim takin an thawk a; harsatna leh dodalnate pawh an hmachhawn a. Hengho dawt chhuan, an hnuaia rawn seiliante chuan, an harsatna hmachhawn zawng zawng an hmu a. Anmahni ngaihsanna avangin rilru dang pu a, zawhna zawt lovin an hnung zui chu tihturah an ngai a; an thutlukna leh hma laknaah an innghat mai ṭhin. Chhuan thumnate erawh chuan, chhuan hmasate harsatna hmachhawn an rawn hmu phak ve tawh lo va, thil thleng hriatthiam duhna leh thil tih danah zawhna an ngah ṭhin a ni, a ti.

Hei hi Kohhran, pawl leh chhungkuain kan chhinchhiah a pawimawh hle. Chhuan tharte zawhnate chhan loha kan dah a, an mamawh ang zela an thlirna mita thlira an khawvel hrethiam chunga kan inthlak danglam thiam loh chuan, kan zirtirna leh inkaihhruainaten awmzia nei lovin anmahni kan hloh mai a hlauhawm a ni. Amaherawhchu, Pathian thu êngah engkim kan teh tur a ni a, Pathian thu, kan innghahnate erawh chu kan thlak danglam tur a ni lo ang.

3) Thlaraua Rawngbawl:

Zakaria 4:6 – “Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin, Ka thlarau zawkin le,’ tiin Sipaihote Lalpa chuan a ti e.”

Chhuan tharte malsawm tur hian Pathianin rawngbawlna atana min pek ‘thlarau lam khawngaihnate’ pawh kan hriat reng a ngai. Chhuan tharte hian ‘thlarau lam chhan chhuahna’ an mamawh tih kan theihnghilh tur a ni lo. Internet lo chhuah hnu hian mi ṭhenkhat chu pornography leh video games-ah buaiin awhna sualah an tlu a. Internet khawvelah thil hlauhawm leh pawi thei chi hrang hrang, thutak leh dawt pawh hriat hran har khawp thlengin AI-in min chhawp chhuahsak mek bawk a. Kan ramah pawh mipa leh mipa, hmeichhia leh hmeichhia inkawp an awm chho a. Ruihhlo avangin veng, kohhran leh kan ram a rum mek a ni. Khawvel thiamna leh changkanna avangin mahni nihna (identity) a buai leh Pathian awm ringlo te an awm chho ta. Tunlai chhuan tharte hian, Pathian thu hrilh rawngbawlna chauh ni lovin, chhan chhuahna rawngbawlna pawh an mamawh a. Chuvang chuan, Thlarau thilpek-te – tihdamna, hriat thiamna, finna thu leh hriatna thu te hi chhuan tharte malsawm nan kan mamawh a ni.

“Keimah ngeiin ka beramte chu ka chawm ang a, ka bawhtir hle hle ang, tih hi Lalpa Pathian thuchhuak a ni. Bote chu ka zawng ang a, hnawh bote chu ka hruai kir ang a, ruh tliakte chu ka tuam ang a, damlote chu ka tichak ang; a thau leh a chakte chu ka tibo vang a, dik takin ka chawm ang,” tih Ezekiela 34:15&16-ah kan hmu a. Hemi chhunzawmna, Ezekiela 34:26-ah hian, Rawngbawlnaa thutiam, “Malsawmna ruah a sur ang,” tih kan hmu hi a mak hle. Boralte kan zawn a, bote kan hruai kir a, hliamte kan tuam a, chak lote kan tihchak chauhvin thutiam chu kan hmu dawn tihna a ni a, chu malsawmna chang tur chuan chhuan tharte chhanchhuah hna i thawk ang u.

Johana 15:5-ah Isuan, “Keimah lovin engmah in ti thei lo,” a lo ti. Chhuan tharte enkawl rawngbawlnaah hian, Lal Isua tel lo chuan kan hlawhtling dawn lo va. Thlarau Thianghlimin min hruai ṭheuh theih nan, Pathian Thu chhiar, zir leh ṭawngṭaiin bul ṭan ila. Anmahni enkawla rawng kan bawlnaah, kan mamawh ang zelin chung lam aṭanga chhuak, finna thlarau chuan min thuam mawlh rawh se! Chu finna chu Lalpa Ṭihna aṭangin kan nei thei a ni.

- Ammie Lalnunpuii