PA ṬHA LEH ZAHAWM

Delhi kan awm laia inkhawmnaa thusawi ka ngaihthlak pakhat, a thupui, ‘Men of Honour’ (Mipa ṭha leh zahawmte) tih kha rilruah hian a awm reng ṭhin a. “Hetiang mipa/pa hi engtin nge ka nih ve theih ang?” tih leh, “Chutiang mipa/pa chuan kan ram hi engtiang takin nge a nghawng ang?” tihte ka ngaihtuah zui fo ṭhin.

Ka pa hi VL Muana a ni a, a nun hian keimahah thu a sawi tam em avangin a chanchin hi tlem han sawi ka duh a. Kum 1934 khan Tanhril khuaah a lo piang a, ka nu Lalhlunchhungi nen 1961 khan an innei a. Kan unau hi paruk niin, kei hi a naupang ber dawttu leh mipa pahnih zinga a upa zawk ka ni a. Pawl riat chauh ka nih laiin chatuan ram min pansan tawh mahse, ka nun chhoh zelna atan innghahna tur dik min dinsak hman niin ka hria a ni. Hman deuh khan ka pa chanchin ziah hi ka rilruah a lo lang a, ‘Ka Pa a ni miau a’ tiin ka han ziak ve a ni.

He khawvelah hian min hringtu pa hi pakhat chiah ka nei a; ka tan chuan amah ang pa dang reng an awm lo. Tlaia a hnathawk zo lo haw hi ka nghakhlel em em ṭhin a. Kan in kawngka a lo luh hmaa a thawm ka hriatte hian ka lawm ṭhin em em a, a chhan chu ka pa a lo haw miau a!

Bible chhiar ngaina tak a ni a; a Bible hluiah pawh, “Naupang zirtir tur,” tiin Deuteronomy bung 6 hi a chhinchhiah kalh a. Zanah Bible min chhiarsak ṭhin a, a ngaihnawm ka ti ṭhin hle a. Thupuan bu a chhiar changte khan ka lo hlau a, ka khur ru fo ṭhin. Mahse, heng hmang hian Pathian hriat chakna ka rilruah a lo tuh reng a lo ni. Kawng dikah ka kal loh a hlau em em ṭhin a, a vuak pawh ka tawng hial! Pathian thu, thil dik leh ṭha min hrilh a, min kawmin, min kawh hmuh ṭhin; a chhan chu, a fapa ka ni miau a!

PWD-ah SA hna a thawk ṭhin a; a tuiin a intineitu em em a. Hna a thawh nasat dan aṭangin nuam a ti tih hai rual a ni lo. An labour chhawrte nen hriat hran theih loh khawpin, an zingah hna a thawk ve ṭhin a; an hotute pawhin an zawng hmu zo mai lo ṭhin a ni awm e! Chutiang khawpa hnathawk taima chu a ni, ka pa a ni miau a!

Ka pa nunah hian dikna, rinawmna, taimakna, hmangaihna leh felna ka hmu ṭhin. Integrity, ‘nun tlang’ tih hi, a hming ka hriat hma pawhin ka pa nunah hian ka lo hmu daih tawh a lo ni. Amah hi entawnin, amah anga nun ka duh a; theihtawp ka chhuah ve ṭhin. Mi pate anga ropui leh hmingthang ni lo mahse, a nun hian ka nunah thu a va sawi ring teh reng em! Ka pa kha a ni tlat a!

Mite angin sum leh pai nei lo mahse, Pathian aṭanga chhuak finna a nei tlatin ka hre ṭhin. Kan chenna in tur atan pawh, a hmun awih deuh mahse, sumdawn theihna, dawr siam theihna hmun kha a lo thlang hram hram a. Tichuan, min kalsan hnuah pawh, a nupui fanaute leh a tute zel tan pawh, eizawn theihna kawng min hnutchhiah a. Thingpui dawr siamin kan in tung nung a, lehkha kan zir thei a. Vawiin thleng hian kan chhungkaw tan malsawmna a la ni reng a ni.

Ka pa kha mi dangte duhsak leh hmangaih em em mi a ni a. A hminga awm tur, an inpui chu ka ni leh a fate tan a pe hmiah mai a ni. A fate min hmangaih nasat turzia chu sawi pawh ngai lo khawp a ni. Hmangaihna ngah tak Pa ka nei miau a!

Ka pain min hrilh fo ṭhin chu, "In thluak a ṭha a, mi dang anga lehkha in zir chuan engkim in thleng thei," tih hi a ni. Pa ṭhenkhat angin, “I mawl lutuk, i thei ve lo vang,” min ti ve ngai lo. Ka pa sawi hi ka ring a, ka theih tawkin, Pathian ring chungin, taima takin lehkha ka zir a. Keima tawkah chuan hlawhtling vein ka inhria a ni. Ka theihna hriaa min ring tlattu, min tiphur tlattu Pa ka nei miau a!

Pumpui cancer a nei tih hriat chhuah a nih hnu khan, a ngaihtuahna a kal thui ve ṭhin hle a ni ang. Phaia kal a, sum sen ral a duh lo va; huai takin inah a tuar tlang a ni. Ka nau nen, a natna khum bulah, tape cassette ruakah, a thuro chhiah min record-tir a. Khata a thusawi kha ka bengah hian a cham reh thei lo. A thih dawn ruaiah pawh, unau inhmangaih a, engmah inchuh buai lo va, mi dangte tan malsawmna ni turin min lo chah kha a va ṭha em! Ka pa a ni miau a!

Hetiang pa hi nei lo ila, vawiina kan dinhmun hi kan thleng lo mai thei a ni. Tin, tunah pa ka lo nih ve tawh hnu hian, ‘Pa’ nih dan dik leh ṭha tam tak, a nunah a awm tih ka hmu a. Amah hi ka tan chuan ‘Pa ṭha leh Pa zahawm’ a ni a, amah ang hi nih ve ngei ka tum dawn a ni, ka pa a ni miau a!

Ka pa aia pa ṭha leh chhuanawm nei hi mi tam tak an awm tih ka hria a. Pa ṭha leh ropuite aṭanga kan inzir theih nan, mi dangte pawhin an chanchin han ziak zel se ka ti hle mai. Tun hun, mipa tam tak an boral lai hian, pa ṭha leh zahawm kan mamawh tak zet a; kan ram leh hnam siam ṭhatna atan an pawimawh em em a ni.

Mipate hi engtin nge chutiang mi chu kan nih theih ang le? Pa ṭha leh zahawm kan nih ve theihna tura pawimawh tlem te han thai lang ila:

1. Pathian ṭih tlattu Chhungkaw Pa: Pathian ṭih leh a thu zawm tlattu pa nih hi a va pawimawh em! Eng anga thiamna sang leh hausa pawh ni ila, Pathian kan ṭih a, a thu kan zawm si loh chuan kan daih rei dawn lo. Pathian kan ṭih a, kan be ṭhin tih hi a takin kan fate hian an hmuh a ngai a. Chumi hunah chauh chuan Pathian lam an hawi thei dawn a ni. Nihna dang, ropui tak takte neih aiin Pathian ṭihtu nihna hi a ropui ber a ni tih i hria ang u. Pa ṭha chuan a fate Bible a ngainattir tur a ni a; thil dang zawng aiin Isua ke bula a fate hruai thlen a ngai pawimawh ber tur a ni.

2. Nun tlang (Integrity) nei Chhungkaw Pa: Integrity hi Mizo ṭawngin ‘nun tlang’ an ti a. Nun dik, thianghlim leh rinawm nei pa hi kan ram mamawh a ni. Corruption awm chhan chu tu pa emaw in an ei ruk vang a ni a; HIV pun chakna chhan pakhat chu pa ṭhenkhat an rinawm loh vang emaw, fate an zirtir ṭhat tawk loh vang a ni thei bawk. Pa chuan a chhungkua vawng himin, keh chhiat theihna lakah a humhim tlat tur a ni. Pa zawng zawng hian dikna rinawmna leh thianghlimna kawng kan zawh tlat a ngai a. Hemi kawng hi kan zawh a nih ngat chuan, kan faten thawnthu ngaihnawm tak an la rawn ziak ve ngei ang.

3. Hmathlir nei tlat Chhungkaw Pa: Hruaitu ṭha leh ṭha lo lan chhuahna pakhat chu hmathlir (Vision) ṭha tak an neih leh neih lovah hian a ni. Pa ber hian, chhungkaw hruaitu a nih angin, a chhungkaw tan hmathlir a nei tur a ni a: tun aṭanga kum sawm tal a thlir lawk thei tur a ni. A chhungkaw awm dan tur a rel fel tur a ni a; a nupui fanaute a thihsan palh hlauh a nih pawhin, harsa lutuk lova an dam khawchhuah theihna tur a ngaihtuah tur a ni. Thufing 13:22 chuan, “Pa fing chuan a tute ro chun tur thlengin a hnutchhiah ṭhin,” a ti a. Hei vang hian pa ṭha leh zahawm chuan ama nawmsakna tur mai a ngaihtuah thei lo va, a chhungkaw tan ṭul takin a thawk ni tin tur a ni.

4. Fate ngaihsak Chhungkaw Pa: Pain a fate a ngaihsak loh hi Pathianin a duh lo hle a. Baptistu Johana tih tur pawh, “Pate thinlung chu fate lama hawitir tur te ... Lalpa tana mi lo inpeih tur tea buatsaih turin ...,” tih a ni (Luka 1:17). Kan fate bulah hian kan taksa chauhva awm lovin, thinlung inpawh tawnin kan awm em tih kan inen fiah a ngai a ni. Juda chhungkuaah chuan an Torah te, an hnam zia leh nun dan te, an chanchin leh an Pathian biak dan zawng zawng inzirtir hi Pa mawhphurhna a ni. Keini pate pawh hian kan mawhphurhnaah kan dah ve a ngai a ni.

Kan rama chhungkaw pa zawng zawngte hi, chhungkaw hotu chauh ni lova chhungkaw hruaitu, pa ṭha leh zahawm kan nih theih nan, kan puan ven sawi chhing ila. Pathian chakna rin chhanin hma i la ṭheuh ang u.

- Dr Vanlalsiama Chhangte.