HMANGAIHNA

A bul ṭan nan Hindi lemchan i han hmang nawlh teh ang. ‘Dil Chahta Hai,’ tih film, Amir Khan, Saif Ali Khan leh Rahul Khanna te channa ngei mai kha. Kha lemchan hun chanve hma lam deuhva Rahul Khanna thusawi ril tak khan Hmangaihna a hrilhfiah teh tlat a. A hrilhfiah dan erawh kan chek mil zawng a ni kher lo mai thei. Leia vaivut hum paha a thusawi, “He ṭiau vaivut hi i hum nat poh leh i kutphah aṭangin a tlachhuak hnem ang,” tih ṭawngkam tawite khan kha lemchan pumpui kha a sawifiah vek a tih theih awm e. A tihmuh nawmtu thlang dawn ila, kha lai kha thlangtu an tam khawpin a rinawm.

Hmangaihna sawifiahna thuziak pakhatah chuan, “Mi i hmangaih tak zet anih chuan, chhuah zalen la; a lo kir leh anih chuan i tan khuanu remruat a ni ang a, a lo kir lo anih chuan i hmangaih kawng zawh bul a la inṭan lo tihna a ni ang,” tih hi a ni. Inhnialna a ti tamin mi tam tak chuan hmangaih berte chhuah zalen chu hmangaihna dik a ni thei lo ti an awm a. A dik titute thung chuan mi i hmangaih tak tak chuan i chhuah zalen tur a ni. Tichuan, a duhthlanna hmangin i hmangaihna chu a rawn chhang let mai ang che an ti thung. Khawi zawk nge i ṭan dawn lo ngaihtuah ve chhin teh le?

Hmangaihna chungchang han sawi lan tawh hi chuan ngaihthlak zawh a awm thei lo va, a dik ber lah hriatthiam a har hle reng a ni. ‘Romeo and Juliet’ han lar tak tak lai pawh khan tape recorder nei zawng zawng khan kan Mizo ṭawng ngei hmanga lemchan kha play lo a lawi pawh kan awmin a rinawm loh. In tin maiah khan, “Ka Romeo, ka Romeo, engatinge i lo thih ve tak mai ... Kumkhuaa zalen tawh turin ka rawn zui ve tho tho dawn che …,” tih ṭawngkam mawi tak mai kha nutling patling, pitar putar, a pui a nawi khan mitkhap lo leka ngaithlain kan mittui a ko va. Dawr nghaktu tam tak khan sum a dawrtu ngaihsak aiin ‘Romeo and Juliet’ lemchan ngaihthlak kha an ngai pawimawh zawk thei nia. Chutiang khawp chuan Hmangaihna hian mi tin hi min fan chhuak thei a lo ni.

Lemchan khawvel a hmuhnawm kan tih tam tak hi inhmangaihna pho lang lam a ni deuh zel ṭhin kha a ni a. Tun hnaiah hian Super Heroes lamin a rawn luah lan ta deuh mai pawh a. Lemchan hrang hrang tihmuh nawmtu ṭawngkam tawi te te ni si heng, ‘Love actually’ a mi, “Ka tan chuan, sawisel bo i ni,” tih te, Jerry Maguire a mi, “Ka hmangaih che, min ti famkim a ni,” tih te, The Princess Bride a, “Thihna hian hmangaihna dik a titawp thei lo, a tih theih chhun chu hun rei lote chhung tih khaw tlai hi a ni,” tih te, Patch Adam a, “Engtinnge emaw, engtik lai nge emaw, khawi aṭangin nge emaw hre lovin ka hmangaih che. Tlang takin, hnawk buai leh inchhuanna awm hauh lovin ka hmangaih che. Hei lo hi kawng dang reng reng ka hriat loh avangin ka hmangaih che,” tih te, Moulin Rouge a, “Thil ropui tawpkhawk i zirchhuah theih chu mi hmangaih leh an hmangaihna dawn let hi a ni,” tih te, Notting Hill a, “Kei hi hmeichhia ve mai, mipa hmaa ding a a hmangaihna ngentu ka ni,” tih te, Titanic a, “Engtikah mah ka thlah lo vang, Jack. Engtikah mah ka thlah lo vang, ka tiam a che,” tih ṭawngkam tawi te tete kha khang lemchan tihmuh nawmtu zuk ni tlat a.

Hmangaihna chuan thih chilh a kawk deuh vu vek hian a hriat a. Kan Mizo thawnthu ngaihnawm leh lungkuai kan tih pawh ‘Zawlpala leh Tualvungi’ tih te, ‘Lianchhiari leh Chawngfianga’ chanchin te a ni deuh tlat a ni. Hman deuhvah pawh khan chawngkhum dan tlang huat lovah ti ta ila. Japanese pakhatin kan Mizo nula damlo thi mai thei dinhmun a ding, khumbet a mu reng tawh nupui atan a rawn neih chanchin kha, khang huh laia kan Local Cable neih chhun LPS chuan Mizo mipuite en theih turin a tichhuak a. A hunlai a Zoram pum titi leh ngaihven hlawh a ni reng mai. Kan sawi lanna chhan chu hmangaihnain mi thinlung a hneh theihzia sawi kan tum a ni tih inhriatsak tlang ila.

Johana 3:16-ah chuan, “Pathianin khawvel a hmangaih em em a; chutichuan, a Fapa mal neih chhun a pe a…,” tih kan hmu. Hmangaihna chuan thih chilh a kawk deuh vu kan tih chhan tak zawk pawh he Bible chang hi a ni ber a. Pathian hmangaihna chuan thih chilh rawp khawpin Kraws kawng a rawn kawk nghal a. Neih chhun pawh ui thei lovin khawvel tan a rawn hlan tih hi hriat fiah loh palh theih tak a ni awm e! Chu hmangaihna chuan khawvel mihring a fan chhuak nghal vek a. Pathian ngaihsak lo ber thlengin thinlung tin a chhun tlang thei hi a mak danglamna tak pawh a ni.

A tir lama ka han sawi hmasak zauh, “Ṭiau vut hum ngheh tum poh leh kut phah kar aṭangin a put chhuak hnem,” kan tih pawh kha, a nihna takah chuan kan duh luat tuk avanga kan duh ang thala hmangaih kan tumte hi, kan ang chhung aṭang hian an lo put chhuak fo a lo ni. Kan Pathian biak hian chu chu a lo hre chiang hle tih Eden bawhchhiatna aṭang khan a chiang hle. Hmangaih taka a siam mihringte kha amah hmangaih tlat turin min siam thei ngei mai si a. Engatinge min chhuah zalen tlat mai le? Hmangaihna awmzia hrethiam tak tak tur chuan chutianga chhuah zalen chu kan ngai si a ni. Min hmangaih em avanga min zalen tir a zarah, hmangaihtu hmangaih let ropuizia kan tem ve thei chauh a lo ni.

Fapa tlan bo tehkhin thute hi kan lo ngaithla liam puat ṭhin a ni mai thei. A phena hmangaihna inphum ropuizia hi zirchhuah tel loh atan chuan a pamhmai lutuk a ni. Pathian leh mihring inkara Pa hmangaihna thukzia lan chhuahna tehkhin thu ropui bik a ni. Fapa naupang zawk, Pa ang chhunga awm nihlawhthlakzia hre chiangtu khan, a ro chan ai zawng zawng mahni a pum hmawm vek a, Pa nena inlaichinna tan chhum duhna a neih khan, Pa hmangaihtu chuan, a duh ang takin a kaltir a nih kha. Pa thuneihna hmang khan a ro chan ai kha a pe lo thei tih a chiang reng mai. Nimahsela, hmangaihna famkimah chuan duh thlang thei tura zalenna pek a ni. Hmangaihna chuan sual thim thuk bera pil bo tawh hnu pawh a lo kuangkuah satliah mai lo va, thuam chi kimin a lo tuamhlawm anih kha. Chu chu hmangaih thil tih dik tak chu a lo ni.

1 Korinth 13:4-7-a hmangaihna hrilhfiahna kan hmuh chu, “Hmangaihnain a dawh thei a, ngil a nei bawk ṭhin; hmangaihnain a itsik lo va; hmangaihna a infak lo va, a uang lo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lo va, a thinur duh lo va, sual lamah a ngaihtuah lo va; fel lohnaah a lawm lo va, thutak erawh chu a lawmpui ṭhin a; engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak ṭhin,” tih a nia. Hemi leh lam chiah zelah hian mihringte hian hmangaihna kalpui kan tum fo. “Thikthu a chhiat loh chuan i hmangaih lo tihna,” tih te, “Inhmangaih tak tak chuan chhungten an phal loh pawhin inruk mai tur,” tih te hi hmangaihna kan chet chhuahpui thiam dan a ni zawk fo mai.

1 Korinth 13:13-ah “Chutichuan, heng pathum - rinna te, beiseina te, hmangaihna te hi a awm reng ang; tin, hengahte hian a ropui ber chu hmangaihna hi a ni,” tih kan hmu a. Chuvang chuan, thil awm reng tur zinga chungnung ber Hmangaihna hi kan dam chhan laimu ni thei se. Kan khawvel tar tawh takah hian, hmangaihna avangin zalen takin kan leng za dawn a lo ni reng mai. Hmangaihna lo pung zel chuan he lei hi vanram a chantir thei ngei ang.

– Lalnunsiama Khalthang