HLAWHTLINNA ATANA BAN PAWIMAWH - 2

Hlawhtlinna atan hian thil pawimawh a tam em em a, chung zinga pawimawh zual nia ka hriat panga – dikna, rinawmna leh thianghlimna (integrity), taimakna, thil pakhata insawrbingna (focus), ṭhian ṭha leh ṭawngṭainate hi article hmasa lamah kan tarlang tawh a. A hmasa pahnihte hi kan sawi tawh a, tun ṭumah chuan a dang pathum hi sawi kan tum dawn a ni.

THIL PAKHATA INSAWRBING (FOCUS)

Thil pakhat emaw kawng pakhata insawrbing hi hlawhtlinna atana thil pawimawh em em a ni. Kan kawng tur kan thlang fel ang a, rilru nghet tak nen, chu kawng chu kan zawh ngat ngat tur a ni. Tihsual hlauva thutlukna siam hlei thei lova awm reng tur a ni lo va, tihsualte hi hlawhtlinna rahbi vek an ni zawk tih hriat tur a ni.

Hlawhtling tur chuan, kan dam chhung emaw hun eng emaw chhunga kan thil tum bikte kan chian a ngai a. Chumi hrechiang tur chuan insawrbingna hi a pawimawh hle a ni. Kan tum kan hriat chian loh chuan a hrechiangte hnuaiah kan thawk reng mai dawn a ni. Zirna lamah ṭhiante pha lo, zirna pindan fianrial nei lo, tuition lakna tur nei ve lo pawh kan ni mai thei. Eng dinhmunah pawh ding ila, kan zirlaiah kan tha leh zung, sawr binga kan sen phawt chuan, rah ṭha tak kan seng thei a ni. Enlenna (magnifying glass) hi Ni hnuaia kan dah chuan, kang mei a tichhuak thei tih kan hre awm e. Enlenna te reuh te hian boruaka ni zungte chu hmun khatah a sawr bing a, ram leh in hial a tikang thei a ni. Hei hian insawr bing theihna thil tihtheihzia a tichiang hle a ni.

Mahni nun atana hmathlir (vision) neih hi insawrbing theihna atana thil pawimawh em em a ni. Inlàrna (vision) a awm loh chuan mipui an tladah ṭhin (Thuf 29:18) tih kan hmuh kha. Kan mit (eyes) hi han en ta ila, pawn lam hawi chhuaksain kan taksaah hian a bet a. Amaherawhchu, pangngai taka kalh lova awmtir theitu chu hmuh theihna (vision) hi a ni. Thil hmu thei mit chu hmun khatah a insawrbing (focus) thei a, kalh lovin ngil takin a lang ṭhin a. A hmaa awm hmu thei lo mit erawh chu a insawrbing thei ve lo va, mit kalh kan ti ta ṭhin a ni. Hmuh theihna (vision) hian kan mitte hmun khatah a sawr bing a, a tingil ang bawk hian hmathlir (vision) neih hian insawrbing theihna min pe a. Chu chuan hlawhtlinna chang thei turin kan nun ngil takin a kaltir thei ṭhin a ni.

Insawrbing thei tur hian hrisel a pawimawh a, “Taksa hriselah rilru hrisel a awm ṭhin,” tih a ni. Taksa hrisel neih nan a hun taka mut leh thawh, insawizawi, ei leh in hrisel leh zuk leh hmuam bakah ruihhlo laka fihlim a ṭul a. Rilru hrisel kan neih theihna turin ṭhian kawmah kan fimkhur a, beiseina nen a éng zawnga thil thlir thiam kan zir a, lungkham luat kan sim a ngai a ni. Mi thiamte chuan kan thil lungkham 90% hi a lo thleng lo va, 5% hi kan thlak danglam theih loh thil a ni, an ti. Lungkham luat hian insawrbing theihna min hlohtir theih avangin thil thleng pawm thiam dan kan zir a ngai hle a ni.

ṬHIAN ṬHA

Ka naupan laiin ka nuin thawnthu pakhat min hrilh ṭhin a. Loneitu pakhat hian kanghlai (cranes) eng emaw zat, a buh chi lo ei ruksak ṭhin hi lènin a man a, chu’ng zingah chuan stork pakhat hi a lo tel palh hlauh mai a (Mizoten crane leh stork hi kanghlai kan tih ve ve avangin an Sap hming hi hmang zui ta mai ila). Stork chuan loneitu hnenah chuan, sava fel leh nungchang ṭha tak a nih bakah crane nen chuan an thla leh pianziate pawh a inan loh thu sawiin, chhuah zalen turin a ngen ngawih ngawih a. Loneitu erawh chuan a khawngaih duh lo va, crane rukrute zinga a awm ve avangin, an tawrh ang tho chu a tawrh ve a ngaih thuin a lo chhang thung a ni. He thawnthu hian ṭhian sual kawm pawizia min zirtir a, ka nu leh pate remtih loh zawng ṭhian kawm ka hlauh phah hle ṭhin a ni.

Ṭhiante hi Pathian malsawmna an ni a. Mahni maia kan thlen phak loh tur hmun sang min thlentir a, dam an tinuam a, an hlu em em a ni. A lehlamah, ṭhian ṭha lote erawh chu kan tan anchhia an ni thung a, nasa takin min pawt hniam a, mi hlawhchham lailet dèrah min siam thei a ni. “I ṭhian kawm ṭhin pangate chawhruala lo chhuak ang kha i nih dan tur a ni,” an lo ti ṭhin a. Chuvangin, ṭhian thlan kawngah kan fimkhur a ngai em em a ni.

Hlawhtlinna chang turin mal tlat nun nei ngam khawpa kan huaisen a ṭul chang a awm fo. Mi hlawhtlingte chanchinah mahni chauhva thlaler hmuna kal hram hram kan hmu ṭhin. Lal Isua pawh khan heng hun hi a lo pal tlang tawh a ni. Hlawhtling tur chuan mahni insenso bakah kalsan neih a ngai a, a hun azirin ṭhiante pawh kan kalsan ngam a ngai fo ṭhin. Kan tum ram kan thlen hunah ṭhian dik takte chu an lo la awm reng dawn a. Mak tak maiin, eng hunah pawh, ṭhian ṭha hi a chhar theih reng bawk a ni.

ṬAWNGṬAINA

Kan theihna zawng zawng sawmkhawma kan beih hnu pawhin kan tum thlen theih loh chang a awm ṭhin. Hlawhtlinna leh hmuingilna, kan duh ngawih ngawihte keini aia phu lo zawk nia kan hriatten an chan chang a awm fo ṭhin. Heng hunah hian Pathian nen inlaichinna ṭha tak kan neih a, ṭawngṭai kan theihnghilh loh a pawimawh a ni. Ṭawngṭai hian kan ngaihtuahna, kan dinhmun leh thil thleng tur a thlak danglam thei a. Tihtakzeta ṭawngṭaina hian Krista ang turin min thlak danglam theih avangin a pawimawhzia kan sawi uar tawk thei awm lo ve. Ṭawngṭaina hi van ralthuam kan ban phak maia awm a ni a; ni tinin, eng hunah pawh kan hmang ṭhin tur a ni. “Dil rawh u, tichuan, an pe ang che u,” (Matt 7:7) tih a nih kha.

Pathian khawngaihna changin matric-ah Mizorama pahnihna ka ni a, ka duhna hmun tak, South India-ah lehkha ka zir zawm a. Ka zirlaiah ṭhahnem ka ngai hle ṭhin a, theihtawp chhuahin MBBS zir thei ngei turin ka inbuatsaih a. Board exam laiin Chemistry zawhna a pût ru (leak out) tlat mai a, kan vaiin kan hmu vek a. Zawhna ka hmu lawk chuan ka rilru a tibuai zova, lehkha ka zir thei l ova, ka mu thei lo va. Ka fail mai dawna ka hriat avangin chhanna zawng zawng chu ka ziak chhuak vek a, entawn turin examination hall-ah ka pai lut ta ringawt mai a ni.

Mark 150 pu-ah mark 20 vel chauh ka la chhàn laiin ka lehkha them ken chu min mansak ta hlauh mai a. Khatiang reng renga ka mualpho kha ka hre ngai lo! Zahna, thinrimna leh hlauhthawnnain ka khat a. Exam zui zel chu min phalsak na a; ka thiamsa pawh ka theihnghilh vek a, engmah ka ziak zawm thei tawh lo va. Subject pakhata fail chu a zavaia fail a nih avangin ka tan chuan beisei tur a awm tawh lo. Kan la exam loh subject dangte pawh chu ka zir tui thei ta reng reng lo a ni.

Ka thil tihsual chu siam ṭhat leh ngaihna a awm tawh lo tih ka hria a; nimahsela, tihtakzetin Pathian hnenah ka ṭawngṭai ta a. Ka tihsual ka pawm a, a kutah ka nun ka hlan a, a khawngaihna leh ngaihdamna ka dil ta a. Ka ṭawngṭaina chu chhanin a awm tih ka hria a, kha hun khirh tak kha Pathianin min hruai chhuak dawn nia hriatna ka nei ta tlat a. Ka thil tihsual chu ngaihtuah chhunzawm duh tawh lovin kan la exam loh subject-te chu a hma zawng aia nasain ka zir ta a. Exam viltu (invigilators), ka entawn leh hlauva ka bula awm deuh chawtte mak tih khawpa ṭhain ka chhang nghe nghe a ni!

Exam kan zo fel a, ka tan chuan pass ngaihna a awm ta lo va. Amaherawhchu, chemistry zawhna ‘leak out’ avangin kan zavaiin a thara exam leh a ngai an rawn ti ta tlat mai! Ka ṭhiante zawng zawngin pawi an tih em em laiin kei erawh chu ka lo lawm veng veng a, Pathian hnenah lawmthu ka sawi mawlh mawlh a. Pathian khawngaihna avangin pawl 12 chu ṭha takin ka pass a, MBBS zir turin ka duhna hmun ka thlang thei hial a ni.

He article ka ziah lai hian ka mimal mualphona nasa tak hi mite hriata puanzar chi a ni nge ni lo ka inkháp nasa hle a. Ṭawngṭaia Pathian ka ràwn hnuin, ka nunah hei aia ṭawngṭaina thil tihtheihna leh Pathian khawngaihna tilang fiah hi awmin ka hre lo va. Tu emaw tal tana hlawkna a nih beiseiin ka han ziak lang a ni. He thil thleng hian ka dam chhung atana zirlai pawimawh tak min zirtir a. Dik lo taka hlawhtlin tum hi mualphona a nih mai bakah; hlawhchham theihna a lo ni zawk a ni. Pathian hriatpui lohvin kan chungah engmah a thleng ngai lo tih ka hriat phah a. Pathian hmangaihtu, ama ruat anga a kohvate tan chuan, an ṭhatna turin engkimin a thawhsak ṭhin tih kan hria a ni (Rom 8:28).

Hlawhtlinna aia thil hlawhtling engmah a awm lo. Thil te tak te tea kan hlawhtlin chuan hlawhtlinna hi tih ṭhanah kan nei a. Kan thil tih ṭhan chuan nunphung a siam a, nun hlawhtling kan lo nei ta ṭhin a ni. Lalpan malsawm che u rawh se!

- Dr Sairengliana Sailo