HAPPY BIRTHDAY TO ME “Piang lo ngaiin kan ṭap lo ve” – Mizo upa.

Pipute hun laiin Mizoten pianchamphaphak an lawm ngai lo. Calendar an nei lo va, ni leh thla bi chhinchhiah ngaihna a awm lo. An thla bi chhiar dan kha calendar kan hman ṭhin anga ni zat bithliah fel tak a ni lo. Kum thar ni bik pawh an nei lo va; kum bithliaha champhaphak hrim hrim lawm ngaihna a awm lo.

Saphoin min awp a, calendar an rawn ken luh hnuah pawh pianchamphaphak hi lawm viau ngaihna a awm nghal lo va. Pian ni leh thla te, pian kum te an chhian chhiah thlip thlep lem lo va; mahni pian kum dik tak hre lo an tam mai.

Hmanlai chuan Matric exam dawnah form fill up a lo hun a; Headmaster khan zir zel tur leh hna zawng nghal turte kha an duh dan angina an pian kum an lo ziahsak mai thin a; sawrkar kum(Financial Year) mil deuhin an siam fo bawk. Chuti khawpa pian kum pawh hre chiang lo tan chuan pian ni champhaphak a lo thlen a lawm viau ngaihna a awm lo a ni.

Kan hriat lohna mai bakah kan dinhmun khan a zir lo. Ei leh bar leh sum leh paiah kan nun a awlsam lo va, sa leh hmuihmer kan ngah tehchiam si lo va; kan sum neih nen a inmil lo. Chuvangin pianchamphaphak han lawm teh chiam tur kha kan awm lo a ni.

Mi pakhat chu a kum an han chhut dawn a. “Tlak lam neih kumin i piang a; a kum lehah Hranga pa te nen kan inri a; a kum lehah Mangkhawng mual kan nei a; a kum lehah chhuah lamah Zadengate nen kan inri leh a...,” tiin kutzungṭang thliak meuhin an han chhut a; an chhut hmaih nge an chhut pung fiah a har a. A ni leh thla phei chu hriat ngaihna a awm lo. “Kawmchhak Denga bawngpui Hangi no neih niin i piang,” an ti thei ṭawk mai a. An kawmchhaka Pu Denga bawngpui Hangi khan a no neih ni a lo chhinchhiah der mai si lo va, chhut chhuah ngaihna a awm lo ngang lo a ni. Chutiang hun leh hmunah pianchamphaphak lawm ngaihna a awm lo. Calendar awm hnuah pawh pianchamphaphak lawm chu sawi loh, chhinchhiah nachang hria an tlem a; an lawm lul lo vang.

Tunah chuan sawrkarin birth certificate a siam tawh a; kan pian kum mai ni lo, a ni leh thla nen lam kan hre chiang ta.

Kan pian ni leh thla kan hre chiang ta hle chung hian mi ṭhenkhat chuan pianchampohaphak lawm hi an tuipui lo hle a, “Hnam dang tihdan entawnna mai mai a ni,” ti pawl te pawh an awm. Mahse chhut chian chuan hnam dang tihdan a nih avanga lawm loh sawi mawi hian awmzia tehchiam a nei lo. Hnam dang atanga kan seng luh hi a tam lutuk a; hnam dang tihdan tel lovin kan khawsa thei tawh lo. Kan tualzal nun hrim hrim hi chu thu hran, kan incheina, kan sakhua, kan lehkha zir dan, khawtlang leh ram inrelbawlna leh a dang tam tak hi hnam dang tihdan kan lakchhawn a ni a. Kan hawrawp A Aw B thleng hian hnam dang tihdan kan lak chhawn vek a ni. Democracy leh sawrkar pawh hi keimahni ngaihtuah chhuah a ni lo.

Pian ve hi a va pawimawhin kan lo piang ve hi a va han lawmawm tak em! Kan piang a, kan lo ni ve a, kan lo tel ve mai hi engkim bul a ni. IAS nih tum te, Minister nih tum te, Doctor nih tum te hi an pian ve avanga nih tum thei chauh an ni. Eng pawh hi ni dawn ila, kan tih hmasak ber tur chu pian ve a, tu emaw nih ve phawt mai hi a ni.

Kan piang a, keimah ka lo ni mai a, nangmah i lo ni mai hi a lawmawmin a mak teh asin. I han sawi zau dawn ang hmiang.

I pian loh teuhzia i chhut ngai em?

Mithiamte chhut danin kan pian theihna chance hi Tluklehdingawn nuai li-ah chance khat chauh a nih chu. Lottery man ai pawh a chance a tlem zawk hial a ni.

Inpawlnaa mipa chi vawikhat chhuakah hian chi fang maktaduai tam tak a awm a. World Health Organization reference ang chuan maktaduai 39 atanga maktaduai 928 hi a pangngai anga ngaih a ni. Chung zinga pakhat chauh chuan hmeichhe tui a kawp a. Chu chu a lo ṭhang zel a, maktaduai tel zinga pakhat lek kha vanneihthlak takin nangmah i lo ni hlauh a nih chu! Hmeichhe tui(ovum) chu mipa chi (sperm) pakhatin a kawp a. Nangmah nihtirtu sperm kha maktaduai tel zinga sangkhatna lo ni ta se, sangkhatnain ovum kawp lovin sangkhat pahnihna emaw khan lo kawp hlauh se chu nangmah piang lovin mi dang an piang ang a; nang chu i piang lo chatuan thei mai dawn a ni. Chu mai a la ni lo cheu.

Mipa chi leh hmeichhe tui inkawp chu mihringah an lo ṭhang lian vek reng reng lo. Inkawp ve si nautea insiam puitling si lo sang tam tak an awm. Insiam puitlingin nauteah lo piang zel se tun ai hian a let tam takin sawn pai an tam ang a; pasal nei lai nu hi naupai loh lai an nei mang lo vang.

Hmeichhe naupai theih hun chhung hi thla tin ni 14 vel a ni a. Chu mi chhunga nupa nun an hmanna atanga chuan lo piang dawn ta ila, heti hian a chance tlem zia a chiang thei ang: Entirnan, Lala chu a nu leh pa inpawlna aṭanga lo piang a ni. Chu chu October ni 20 zan lo ni ta a. October ni 19 zanah emaw, a hma leh zual zanah emaw khan a nu leh pa khan nupa nun hmangin mipa chi leh hmeichhe chi kha lo inzawm se la, Lala hi a piang lo kumkhua mai dawn a nih hmel a; mak tak maia amah a lo pian theihna tura a nu leh pa chi inhmuh fuh zan a nang tlat hi vanneih thil liau liau, thilmak, “miracle” tih loh rual a ni lo. Chu mai a la ni lo va, September thlaa a nuin nau a pai theih hun ni 14 chhunga a nu leh pa inpawlna atang khan nau lo insiam ta se, Lala hi chu a piang hauh dawn lo a ni. Lala dinhmun hi i dinhmun chiah a ni; i pianga a, nangmah i lo ni mai hi i va vannei tak em!

Hei chauh hi a la ni lo. I pa, i nu, i pu, i pi, kha lo piang lo ta se i piang lo vang. An nulat tlangval laiin lo boral hlauh mai se i piang dawn reng reng lo a ni. I pi leh pute chauh an ni lo, i pi pa, i pi nu, i pu pa leh i pu nu chutiang zelin hmakhawsanga hriat phak tawh loh tu emaw, nangmah thlahtu zinga mi kha a tlangval lai, a nulat laiin ral lakah lo thi palh se, tuilianah lo thi palh se, ramsa kawlhin lo seh hlum palh se, i piang dawn lo a nih chu. Hmanlaia thihna tamzia ngaihtuah phei chuan, kan lo piang hlauh hi thilmak tih loh rual a ni lo.

Mak takin, Chung lam remruatnain i lo piang a; tumah ni lovin nangmah i lo ni ta a; nangmah chu nangmah awm chhun i ni. He khawvel mihring tluklehdingawn riat zingah hian nangmah chu nangmah chauh kha i awm a; nangmah awm chhun i nih chu. I hmingpui an awm mai thei a; i pian nia piang ve mi dang pawh an awm ngei ang. Mahse anni chu anni an ni mai a; nangmah chu nangmah chauh hi i awm.

I lo piang a, nangmah i lo ni hi nangma tan chuan thilpek hlu ber a ni. I nun bul ṭanna a ni a; i nihna zawng zawng lo awm theih chhan a ni. I lo piang a, nangmah i lo nih mai avanga I chanpual leh i chanvo hi a tamin a ropui a; nangmah i lo nih theihna tura pawimawh Pathian leh i nu leh pate zah la; i nun thlithlawn pek hi i tan malsawmna a nih theihna turin thawk rim la, taima leh rinawm takin, nun hlu i neih theihna turin che chhuak ang che.

Hnam dang tihdan entawn miah lovin i lo piang a; tu pian ni mah tibuai lovin i lo piang a; i tana ruat, i chanpual liau liau i pian ni hi hlim takin hmang ang che. I lo pian a, i lo nih ve hlauh avanga i neihchhun i damchhung hun hi uluk takin hmang ang che. A dang i nei tawh dawn si lo.