NÎ A LO LANG LEH DAWN

Mahni in leh dam­dawi in kâr tawn zak zak ngai khawpa hriselna dinhmunin a zir loh chuan rilru a tê-in, a tâwt a, ngaihtuah a tawi turh a, huatthu hi a chhe em em mai a ni. Ka ṭhian ṭhate pawhin, “A khawi zawkah nge i awm?” an tih fiam hial khawpin damdawi in chu ka in pakhat ang mai a ni a. Kan ṭhian pakhat phei chuan, “Khi pa khi kan sên pawh a ni lo,” min ti hial.

Kum 3 zen zawn chu, “Vawiin chu ka dam ṭha vang mai,” han tih nî hi ni khat mah ka nei lovin ka hria. Mi nung ramah awmin, mi nung zingah tel ve hlei thei si lovin, mi nung thil tih ka râl thlir a. Lei hnuai pathian Chhâm ang maiin ka zâl rân reng mai a. KS to laklawh ang maiin mut chu hnapui berah ka neih a; sum leh pai erawh ka hmuh phah ve hlei law.

Dam ṭha leh thei tawh dawn lo va inngaih chang a tam em em a. Mahni aia chanchau leh chanchhe zawk ngaihtuah si lo hian, mahni inkhawngaih hian ka kaikun tlawk tlawk a. Ka tan dam ṭhat tak tak nî a her chhuak ve tawh ngai dawn lova hriatna hian min tichau zual ṭhin.

He dinhmuna ka mut rân lai hian, mi hrâng James Dokhuma’na a Zân essay ngaihnawm taka, “... dam aia thih thlang rum rum khawpa dam châk,” a tih awmzia kha fiah deuhvin a hmuhin ka zu hmu ta.

Ka nu’n ka veng pa pakhat taima leh thawkrim tak, rethei leh khawngaihthlak em em chanchin, a thih ni-a a lamhnaite’na an sawi min hrilh chawn kha ka hre chhuak ṭhin. “A dam chhung khan, khami nî kha ka va ngai em, tih tur reng reng hi a nei lo va. A inhnemna ber pawh, ‘Kan thi thei tal alawm,’ tih hi a ni,” tiin. Bawrhsawmna leh beidawnna-ina mi a bawrh a, a bawh a, a bawih a, a bawhbeh tak tak chuan Nunna Petu hnenah hian a thil min pek hlu tak hi la kir tawh mai tura ngen hial duh chang a awm thei tak tak nia.

Min thlung bet hram hramtu nunna hrui chhah hial châk khawpa beidawnna leilâwta ka pil riai riai laia, ka tla mai tur min rawn chelhtu thu leh hla a awm a. Chau leh chak lovin, damlo leh dawldawnga natna khuma a pumtluk laia min thahruitu ber a ni. Chu chu ka ziak chhuak thiam ang emaw, ka’n tum hrim hrim ang e.

Harsatna ṭiauchhûm zîng leh van dur duk khuih hnuaiah hian engah nge lungngui a, i lungngaih a, engvangin nge i tliah mai dawn ni? Dam chhung chuan, i hria ang a, khua te a lo durin, chhumpui te chu a lo zîng tur alawm. Mangang leh thlabara awm loh tum hram hram teh khai. Nî chu a lo la lang leh dawn alawm. Hmangaihna chuan ruahsur hnuaiah hnutchhiahin, hlamchhiahin, a kalsan ngai lo vang che.

I kalkawng khirhkhan tak zawh lai kha han zawh ṭang ṭang teh, i mal lo a ni tih kha hre reng la. Nghenchhan tur, rinchhan tur, “Ka ta!” i tih ngam i nei reng a nia aw. Rinna chhe tê tal han nei la, chhûm dum a rawn inpâng-aw-zial a, a rawn inkhachhuan tup tup hunah pawh thlabarin i thlaphang ngai lo vang. Hmangaihna chuan hliapin, a hliahkhuh dawn che a; ruahsur hnuaiah a hnutchhiah lo vang che.

Hringnun rimawi zawng zawng zuai a, a zawih hnuah, Hmangaihna chuan lâm a zirtir dawn che a ni. Hun remchang i siamsak phawt chuan, engtikah emaw chuan hmun ralmuang leh hahdam, khawharna tuipuia lawng chawlhna nuam chu i thleng dawn a ni.

Ka thu hi lo ngai reng rawh. Hmangaihna chuan i thla a veng dawn alawm. Lui kawr thûk thima lungngaihna chirhdûpah i tâng a nih paw’n, Hmangaihna chuan a hnûk chhuak zel dawn che a ni. Chutih hunah chuan, “Ka hrilh reng che kha,” ka la rawn ti ang che. Hmangaihna hian ruahsur hnuaiah a kalsan lo vang che tih i zir chhuah hunah chuan i nunkawng zawh pawh a awlsam sauh tawh ang.

HERE COMES THE SUN
“Thlasik vawt leh vîn, khawharthlâk tak hi a châm hlen tawh mai dawn emaw ni le tih tur hian a rei ta e ti rawh maw, bawihte?
“Mahse, lungngaia kaikun mai lo khan, dâk chhuak la, han thlir teh, hei, nî a lo lang e!
“Vûr te pawh zawi awiin a tuiral mêkin ka hria ka ti. Mite hmui-hmaiah pawh nui hmel a lo lan leh tâk hi!”

Shakespeare-a’n, “Lungngaihna a lo thlen tawh hi chuan sal khat khatin a lo thleng lo va, a battalion-in a rawn thawk thin,” (Hamlet: Act 4, Scene 5) a lo tih ang deuh khan, buaina buan leh bawnra tak takin min bawhthuah tup tup a. Harsatna te pawh, tâwp hleithei lo maimawm rîl , an tih anga a lo thlen indawt zut tawh hi chuan kan tan ni êng a lo chhuah leh hi beisei a har a. Lungngaia indawm kun a, beidawnga kaikun tlawk tlawk mai a awl thin. Bîkbosan tumin kut lukhum zawr zawr chungin, kan tlânchhe duai duai mai thin a nih hi.

The Beatles member zinga ngawichawi leh zakzum ber (“the quiet Beatle” an tih hial), lâr lâwm lem lo, mipuiina an chîm a, an zîm hut hut ngai thei lo tak mai George Harrison tan chuan kum 1969 kha kum khirh tak chu a ni phawt mai. An band a chawlhsan lailâwk lai a ni a, ruihhlo (marijuana) a kawl avanga man a tawh kum leh a tonsils an paihsak kum a ni bawk a.

An sumdawnna pakhat Apple Corps Ltd (Apple Records)-ah mawngvawm bâ ang maiin an phi buai a. Artists an nihna mangnghilh ṭhak khawpa businessmen ang maia an chêt a ngai a, “Hetah hian sign rawh, khatah khan sign rawh” an inti vut vut reng mai a. Dan leh hrai eng engemaw buaipuia an hmanhlel avang khan an talent leh an themthiamna (creativity) kha up bo leh hup bo titih a ni a. Chu’ng thil chu a chhang khamin, a hnê takzet a. England thlasik lah chu kumkhaw daih tawh tur emaw tih mai turin a rei tawh a, February leh March thla ngat phei chu (The Greenwich Station data-a a lan danin) kum dang zawng aiin a vawt lehnghal a. Bîkbona a zawn ngawt loh chuan a bâwraw phah hial dawnin a hria a. An accountant-te hmel khamawm tak tak hmu lova ni khat tal han relh bo pawh a tan thil lua a ni.

Damchhung khawsak lungkhamna zawng zawng tlânsanin, a guitarist ṭhian ṭha, Eric Clapton-a in "Hurtwood" kawmchâr huan Ewhurst, Surrey-ah chuan a ṭhianpa acoustic ṭingṭang nen inchhawpin “Here Comes The Sun” hi a phuah ta a ni.

A rilru tâwt leh ipik tak chu a veng hawk a ni ngei ang, hawrawp chhe nin niana a hlathu a ziahna mawngah ni lem, hlim hmel pu a nui sâng lem (smiley) a ziak tel nghe nghe a ni. A tira a ziah dan “Here comes the sun (scoobie doobie)” tih hi ka lawm tehlul nen, an record-naah “Here comes the sun (doo doo doo doo)” tiin an sa ta daih mai pawh alawm le. A tira a châng rem dan (long cold lonely winter, ice melting, smiles returning) hian kawnghmang fel tak a neih vei nen, an record-naah hian chang hnihna leh chang thumna hi an thlâkthleng leh ta hlauh a, ka ui ngawt mai.

He hla hi naupan têt (ti ve ngial ila) aṭanga ka hla duh ber pawl a ni a, feh kawngah te ka sa kal rât rât a, kan dâm huanah te khan ka eupui ve ngang ngang ṭhin. Tun thleng hian ka cell phone ringtone-ah ka la hmang ta ngat ngat mai a nih hi. Kei chang ni lo, zaithiam lârte pawhin he hla hi chu an duh thlu ngang a ni ang, sa apui an tam em mai. Jon Bon Jovi, Sheryl Crow, Paul Simon, Peter Tosh, Richie Havens,Steve Harley, Nina Simone, Naya Rivera leh Demi Lovato te thlengin, an tam; sawi peih leh peih lohva thu a ni mai. Kum 1969, April thla vela a phuah a ni a; July leh August thla khan an record fel. He hla an thun hian an thiampuipa ber John Lennon chu car chetsual avanga a inhliam damkawr lai a ni a, a tel ve lo tluan nghe nghe a ni.

Here comes the sun (doo doo doo doo),
Here comes the sun,
And I say, it's all right!
Little darling, it's been a long cold lonely winter,
Little darling, it feels like years since it's been here.
Little darling, the smiles returning to the faces,
Little darling, it seems like years since it's been here.
Little darling, I feel that ice is slowly melting,
Little darling, it seems like years since it's been clear.
Sun, sun, sun, here it comes!