
Guest writer
Mafaa Hauhnar
DOCTOR, PASALṬHA LEH RAMVACHAL TAWNHRIAT CHU!
Tun hnaia Zofate lehkhabu chhuara lehkhabu hûn chhuah thar zinga chhuanawm tak pakhat chu, pasalṭha, ramvachal, medical doctor ni bawk, Dr Thangchungnunga (MS Ortho)-ina a tawnhriat mak si, tak si, benglût leh bengverh tak tak, thawnthu sawia a sawina, a nupui mual liam ta VL Rammawii tana a hlan lehkhabu, Ka Tawn Hriat (Lengchhawn Press, Rs 200, Phek 254, Aizawl) tih hi a ni.
A zirnaa gold medalist ni chunga hleihneihna avanga 2na an nihtir teh tlat, Dr Thangchungnunga hi ruh doctor a nihna kawngah pawh a fakawm filawr hle. Mizo zinga sciatica zai hlawhtling hmasa ber, nghawng ruh zai hmasa ber (a mi zai chu nghawng achin hnuai lam zeng vek a ni a, kum 2 hnua football khel leh thei khawpin a chhuah), khêl ruh, a mum lam chauh thlaka pangngai taka kal leh theia chhuahtu, khêl ruh pumpui thlak hmasa ber (kal pangngaia kal leh thei khawpin a chhuah) a ni a. He’ng zawng zawng hi Mizoram medical chanchina mêl lung pawimawh tak phuntu vek a ni chungin, ani hnenah hian department emaw, sawrkar lamin emaw eng chawimawina mah an la hlân lo a ni âwm e. A zia lo kher mai.
He a lehkhabu hi ṭhen rukah a ṭhen a, thu hlawm 63 a awm a. A ṭhen hmasa berah chuan, thihna tûr pai rûlngânina a chuk dan leh dam khawchhuak tura a beih dan chu thinphu dêp dêpin i chhiar ang a, a karah thaw i la hawlh hawlh ang. Amah hruaihrâttu a Pu Kailuaia’na, rûlngânin mi a chuk chuan ni 3, ni tin a chuk hun ngaiah a chuk tirh ang chiah khan a chuk leh ṭhin, ti a a lo hrilh, a tak ngeia a tawn dan te hi mak tih loh rual a ni lo. Hemi thu hlâwm chhungah hian a hlimchhawna amah lo bawihsawmtu mi 3 thuziak a dah bâkah, rûl chuk leh a awm dan te, a damdawi te, a enkawl dan te, leh rûl chenna tlangpui a ziak bawk.
Ṭhen Hnihnaah hian a tleirawl chhuah tirh aṭanga a thil tawn chi hrang hrang, inralkah tak tak a khung khawm leh a. Aizawla Assam Rifles hmunpui beih a nih dan leh Aizawla bomb thlak a nih dan te, a zirna lama chanchin te, Bandit Queen ti a kan hriat lar, Phoolan Devi pawl a zawm dan te, sawrkar hnaa a luh dan te, ramhuai liam kawn chanchin te, mi hrâtkhawkheng a pu-in pasalṭha ni tura a chher chhoh dan chi hrang hrang, sakei hnu chhui dan, tui chen leh thil dang a zirtir te leh ṭamchhawl an tawrh chhuah dan te, khuai an lak ṭuma khuaiin hmun 48-a a zûk a, thi lova ruang a chhuah dan te a ziak a.
Chutah “Nula Rim” tih thu hlâwmah hian ramvachal chu “romantic” takin kan hmu ve ta. A vawi khatna atan a thinlung sakhat tak mai chu hmangaihnain a chhun tui va ta tlawk tlawk a. A hmangaih hmasa ber nen chuan thianghlim takin hmangaihna tuipui an hleuh dun a, an tan khawvel a par mawi a ni. Kâwlah khian an tan ṭhenna ni a her chhuak theiin a mawi lo. Mahse, inhmangaih leh inthlahlel tawn ngawih ngawih chungin an inṭhen a ṭul miau si a. “Engvangin?” tih chu chhiartute zawn chhuahah ka’n khêk îtawm ang e.
A nupui neih thu-in a zui a. A lei a cancer thu a ziah hnuah, tun hma hunah lêt lehin savawm leh sakei a kah thu leh lasi ni âwm tak nena an intawn a, a kut a hmui zui riau dan te, leh a thil tawn dang, thawnthu pawh ni se awih har tak tur, mahse, a tak ni miau si thil eng engemaw a ziak a.
Chu chu Ṭhen Thumnain a zui nghal a. A thupui a vuah dan aṭang reng pawh hian beng a tivir sa tlat. “Thil mak tun laia an tawh loh, mita ka hmuh leh benga ka hriat” tih a ni.
Hetah hian ṭau meichher chhi, chhawihfa, thlahrâng, bûng lian tlu, rilrua inbiak leh thil dang phuahchawp emaw tih mai tur khawpa mak, a tawn leh hriat a ziak a. An mikhual hlun, thlarau mi Chawngkhupa chungchanga a thil hmuh leh hriat te, a doctor zirlaia a tluk sual avanga a thlarauvin a taksa a chhuahsan a, a hawi kira a ruang a hmuh dan te, hmun nuam taka tisa tel lova a len delh delh thu a ziah te hi ka ho chunga chhiar a awl hle. Heti anga amah ang bawka thih nau tem, near death experience (NDE) nei dang amah ngeiina a tawn chanchin pawh a dawt chiah bungah hian a ziak a ni.
Ṭhen Linaah hian doctor hna a thawh laia a thil tawn leh hriat maksak tak tak a ziak a, “Medical experience mak deuhte” tiin thupui a vuah a. Sawi mai aiin a mak zawk zawk, tih ang deuh vek kha a ni leh mai a. He lehkhabu hi Thawnthu Mak Chungchuang (Tales of Uncanny) ti paw’n vuah ta ila, a âwm lo lutuk âwm lo ve.
A Ṭhen Nganaah chuan Zoram khawvel fan chhuak tualthahna rapthlâk, April ni 18, 1985-a Burma Pawih, thingzaia inhlawhfa Vanlianthang leh a ṭhuihruai, kungfu thiam Kimnon te’na thingfâka Pi Lalrumi an vuak hlum chanchin kha, “Biate khuaa tualthahna rapthlak leh hnuchhuina” tiin a ziak a. Biate PHC-a doctor-a a awm laia thil thleng a ni bawk a, a ziaktu hi a thuziahah a chêng a, a thil chai a hre hneh bawk a, a thuhma ziaktu C Chhuanvawra’na a sawi angin, “... bu hrana chhuah tlâka ngaihnawm a ni.” A bâk sawi zui a ngai leh chuang em ni?
A Ṭhen Ruknaah chuan, hriselna lam hawi thuziak hlawm 3 a dah a. Chu chu a lehkhabu tihchhuah leh atana a vauchher a lo sih hmawrhawnna ang a ni.
Thuziak lamah hian Dr Thangchungnunga hi a hmêl a khual lo hle mai a. Amah hi lehkhabu atchilh mi, “bookworm” kan tih ang chi hi a ni a. St Edmunds College-a pre-university course a zir lai aṭanga William Shakespeare-a kutchhuak kim chhuanna “The Complete Works of Shakespeare” bu lo nei vâng tawh a ni.
Hriselna huang ang chi a ziah reng reng pawh hian a thuziak hi mipui mimir, mi naran (layman) tana hriatthiam awlsam, leh chiang taka ziah a thiam a. Medical ṭawngkam khirh pui pui mi a chhampual khum ve ngai lo. Chu chu a thuziak tihlutu leh bûk tirittu a ni. Chu a style ngai vêk chu hmangin he lehkhabu pawh hi a ziak a. A Mizo ṭawng a tluangin a mam ṭha a, a fuhin a fiah a ni. Ama style ni lo pui hmanga intih ṭawngkam thiam a tum lo va, a thiamate kuta hmanraw ṭangkai leh ṭha tak, mah se, a thiam lote’na an tiha hnêawm leh khamawm tak ni thei, thu han thluaithlum kual vel pawh a ti ve lem lo.
Lehkhabu tlêm tê, vawi khat lâk kân a, keu tawh chuan, lehthal hma chu khupa dah thlak leh harsa em em a awm. Chu’ng zingah chuan he lehkhabu hi a telin ka hria.