
Guest writer
Mafaa Hauhnar
A PUI CHU!
Hringnun hrohrangchhia, hrawn hrehawm hmachhawn thei tur hian hringfate hian fiamthu kan mamawh fo ṭhin. Khawvel hian engtik lai mahin fiamthu leh fiamthu thiam mamawh loh lai hi a nei lo. Mi inhmuam-ûp reng mai te, infêpfû a, inla thutak rûn maite nun hi an hah hliah hliah a, an tan thâwk lâkna a vang ṭhin. Pa thu thiam GK Chesterton pawhin, “Angelte thlawh theih chhan chu an intihzângkhai thiam vang a ni,” a lo ti hial.
Tunlai khawvel ngat phei chu hahna, inneihsiakna, intheihsiakna, phâwklêkna-in a khat a. Sawrkar, politics, khawtlang nun, kohhran, chhungkua leh mimal nunah buaina buan leh harsatna huaisar tak takin min bawhin, min bâwrin, min bâwm a. Hahna hian min nêk sâwr pâwr a, kan nasa lo nasa mai a nih hi. Mahni intihlum te, depression nei te, rilru lam doctor (psychiatrist) te, rilru lam damna dawi (antidepressant & anti-anxiety drug), pangkham leh rilru tihhahdamna hmun spa leh yoga tih angreng lar tawh danah hian chu chu hai leh phat rual a ni lo.
He’ng hahna leh harsatna hmachhawn dan kawng pakhat pawimawh tak mai chu fiamthu hi a ni. Bible chuan, “Thinlung hlim hi damdawi ṭha tak a ni a, thinlung lungchhia erawh chuan ruh a tiro ṭhîn,” a lo ti tawh a. Kum zabi 19naa humourist lar tak Josh Billings chuan, “Mi a nuih theih loh chuan amah siam leh remkhawmna lamah dik zân lo a awm a ni,” a ti hial. Fiamthu kan dâwl zawh loh va, kan dawnsawn thiam loh chuan Vai damdawi kan hmawm fo a ngai. Fiamthu chu thluak, rilru leh taksa tan thil ṭha tak a ni si a.
Mizoram Rambuai boruak rit leh ipik churh, curfew leh convoy kara thaw dêp dêpa Zofate kan awm lai khan insan marna leh thâwk lâkna tur entertainment a vâng hle. A vân lai ber kha kan mamawhna sân lai ber a ni lawi si!
Cable TV, internet, play-station tih anga duangte chu sawi loh, Black & White TV takngial pawh a rim a ra an la hre lo va. Radio kha a ni deuh tawp a, a nei pawlin record player leh tape recorder an inchhawp leh râwn a. A bak chu lehkhabu kha a ni leh tlawng mai.
Chuti anga tuboh leh dolung kara den phêka kan awm laia, kan hrehawmna leh lungngaihna pawh hrechang lo lêka hlim taka min nuihtirtu kan hranghlui fiamthu thiam an lo chhuak zut zut a: James Laldika Sailo te, F. Laltuaia te, K Hmingthanga, Joe Ngurdawla te leh midang dang. A hnu deuhvah H Zoliana, C Lianmawia, Vanlalhnema (Dusty-a), Laltuvela. Lalngovi, C. Vanlalduha te’n mipui min chawk hlim chho zui zel a.
Chutah Thangkura Drama Party (Gospel Tigers - B. Lalthlengliana - Thangkura, R Vanlalzauva - Kura Pu, Lalchhanhima - Zohâwpi) te’n Zoram dung leh vang an rawn al chho leh a. Anni phei hi chu audio album nen an ṭangkawp a, a taka an chang hmu ve phak lo tan paw’n tape recorder-a ngaihthlak theihin an siam a, Zoram khawvel an suartluan a ni. Anni hnu-ah hian anmahni ang deuh bawk New Age Comedian (Tuarpuii leh Sûnpuia) an lo chhuak leh a. Anni pawhin Zofate ṭuanna ram an la zauvin, an la chak hle. A hunlai mil zela kan inhnangfâkna tur fiamthu leh fiamthu thiam min petu Pathian hian Zofate hi min lo hmangaih tak zet a ni.
Anni hnuah hian Zofate fiamthu khawvela boruak thar rawn pu lûtin, thâwm ring tak nen Zephry Drama Club an lo ding chhuak ve leh ta. Anni hian vawi thlengin a khât tâwkin Mizote hlimna ruaipui min la ṭhehsak zui ta zel a ni.
He Zephyr Drama Club do kângtu banpui, a zungziding ber, a lailum luahtu leh a nihna kengtu tih hial ngam H. Rotluanga (Mapuia Hauhnar) hi Zofate’n Lalpa laka kan rochan hlu a va ni em!
Kum 19 mi vêl lek a nih lai aṭanga fiamthu hmanga Zoram khawvel lo chaih lêng nal nal thei khawpa talent nei ṭha hi reality TV show-a contestant vannei fâl ang maiin, kan rama chuti ang show a awm hma daih chuan a lo lar thut a. An lar ran tluk zeta reh leh rang ve mai lovin, ani chuan hei ṭhangkhat lian zet ral hnuah pawh, “Nitin a hma aiin a lo mawi deuh deuh zel a ni,” tih ang maiin, center stage a la chang zel mai zawng a nih ber hi.
Zephyr Drama Club-a “engkima engkim” (director/ script writer/ actor, etc) a ni a. Drama script hi 30 chuang a ziak tawh a. Zephyr Drama Club lemchan zawng zawng hi ama ziah leh direct vek a ni a, hit lo pakhat mah zu han awm hauh lo va.
A ngaihtuahna hi a hnâwng ṭha a, a rilru a chak hle a, thil duan chhuah leh ruahman thiamah rual a khûm. A creative a, a thil ngaihtuah chhuah reng reng hi awmhmunah, “Vat an idea, sir-ji!” lo tih mawlh mawlh mai a awl.
Mizo fiamthu leh fiamthu thiamte dawmkangtu ropui tak a ni a. Pawnchhe hnangkhai khaikhawm anga mi ngaih titih tawh Mizo fiamthu chuan amah avang hian designer suit nalh tak a hâk phah.
Amah avanga mahni talent lo uṭawk tûr vawn ṭhinte pawhin an hriatchhuah phah a. Mi tam tak tana kawng kawhhmuhtu leh eizawnna siamsaktu a ni. Ama talent neih pho chhuah mai duhkhawp lovin midang talent, hrai hnuaia an thuruk a hun chhuahsak ṭhin a ni.
Mizo fiamthu thiam tam tak tana kawng sât êngtu, mi ṭhahnem tak dâwm chhuak a, an dinhmun siamsaktu ropui a ni. Amah avang hian Pu Rebeka, Apakungtea, Roluaha, Lalnunsanga, Pu Thangthuama leh an hming lam sen loh engemaw zat chu fiamthu khawvela mi lian hming a ni.
A naupan lai leh a tleirawl chhohvin heti ang talent ropui tak hi a kawl tih a inhre bik hauh lo. KṬP vela inhman a zir chhoh vel laiin an hruaitute’n thil eng engemaw ti turin an ruat a. An mit a tlung satliah mai ni lovin, amaha talent danglam tak mai chu an hmu fuh ta tlat mai a. Chu chuan amah pawh a cho phurin, amaha theihna awm sawr chhuah tumin theihtawpin ṭan a la a.
Kum 2002-a KṬP Inkhawmpui Lian, Ramhlun Sports Complex-a neih a nih khan, an bial aiawhin lem an chang a. Chutah chuan Rotluanga chu “a changtupa” ber a ni a. Zoramin a talent ropui danglam tak mai chu a lo hmuh hmaih awzawng lo mai. Kar lovah Zofate mit fukna berah a ṭang nghal a. Chumi ṭuma lemchana a hming, a stage name “Mapuia” tih chu a put hlen phah ta hial a ni.
Kum 2003 khan Art & Culture Department tirhin, New Delhi-a National School of Drama-ah lemchan kalhmang bulthûm, “Basic Technique Course” a zu zir a. Tuma zir chhuah theih loh a talent neih sa leh a zirna te ṭangkawpin, thawhrimna, taimakna leh tumruhna nen Zephyr Drama Club hmang chuan Zoṭawng hmang leh hrethiam zawng zawng chu tui lian angin min la zui ta dawr dawr a. An sawi ṭhin angin, a bak zawng chu history a ni e.
Fiamthu leh lemchan lama amaha tuina tuhtu leh amah pawt kaltu chu a nu Ramngurbani leh a pa Hauhsiama te an ni. A naupan laiin a nu hi MHIP leh pawl dang thil tih khawm eng engemaw-ah drama-ah a tel fo va, chu chuan a hriat loh karah amahah drama lama tuina chi a tuh ṭiak a. A pa erawh hi chu mipui hmachhawn zawnga dawhsana ding mi a ni ve lo va. Titi leh inkawm khawmna velah hian pa titi thiam leh fiamthu thiam, fiamthua mi sawisak hnehsawh tak a ni a. Chu’ng chu ngaihnawm ti takin a lo ngaithla kar ṭhin a. Chu’nga a pa fiamthute chu tun hnua an lemchan drama-ah a rawlhin a hmang ṭangkai fo a ni.
Mapuia hi TV channel lar leh en hlawh FTH (Fiamthu Huang) LPS 9 enkawltu a ni a. TV channel en hlawh ber pawl a ni. YouTube lamah pawh FTH Official channel a siam a, a la rei loh nen en a hlawh pherh erh hi. Reality TV show pahnih Comedian Search leh Look Alike Contest hlawhtling taka lo huaihawt tawhtu a ni bawk.
Lemchan (acting) thiam lutuk hi dan bawhchhiatna ni sela chuan ani hi chuan lung in bang hi kut ruh lang ruak khawpin a zût hrep tawh hial ang.
Pa ngaihsam deuh lem te, pa intifêkfawn deuh lem te, tlangval zei tak emaw, buṭu tak emaw lem te, tleirâwl ngêng zet lem te, naupang huaibâk fahran lem te a’n chan te hian a bû ai mah hian a hneh a. Mi zakhaw rawih, mi daihzaih, a ṭul ang zela insiksawi kual thei, a tih lam apiang thiam zal vek mai, mi “versatile” a ni.
Lemchan dawhsân hi a ‘ta neih’ thiam a. A “character” lem hi a chanin a chang pawh a ang tawh lo, “a nihin a ni” ta mai ṭhin a ang ber.
Pathian chu a ni lo nâ a, “boruak siam” erawh hi chu a thiam ve thlâwt. Mipui sukthlêk a man a. A thlêkna lam apiangah Zofate hi min thlêktir dual dual thei.
Mi tih dan leh ṭawng dan han zir velah te hlei hlei hian a nia a duai loh va, a diau loh ni, “impressionist extraordinaire” tiin amah pawh hi ka lo sawi ve tawh ṭhin reng a ni. Kan ina a lo len apiang deuhthaw hian kawngka aṭang hian, a aw tidanglamin, mi hi a rawn be ṭhin a. A chang leh Rawpui chakai min zawrh a, a chang leh
ṭanpuina min dil a, a chang leh Pu Tinbiaka te in te a rawn zawng a. Vawi khat mah a aw aṭangin ka lo man chhuak thei lo. Mi a la bum deuh zar zar ziah zu nia.
Sap zaithiam Madonna hi a lar ṭanna a rei tawh tehlul nen hian a chulin a chuai ve thei reng reng lo va, ninawma a kal dawn apiangin kaw dang hrehvin, vûng thar a chhuah leh ṭhin. Chuvang chuan thuziakmite chuan “Queen of the art of self reinvention” an ti hial a ni.
Mapuia pawh hian kum 2002 khan a hla ngai renga mi awi lovin, amah a intuaitharin, a inher danglam a, amah a intharthawh leh ṭhin a. Chuvang chuan vawiin thlengin Zofate fiamthu hnungzangruh ber a la ni thei a ni.
Hei tun hnai maiah pawh character thar, tuai lian pui mai, hla phuahthiam emaw inti ve ringawt, KL Liana hairstyle la, khabe-hmul vêl chu pa chhap lawi si, Ja-mes Nono a rawn din chhuak a. A nawlpuiin kan lawmin kan hlimpui hle chu a nih hi.
Ja-mes Nono hian tutuemaw chu min va hriatchhuahtir nasa em! Dak tam si, hre tlem si; vâk zau si, chhiar zim si; neih nei lo si, zak thei lo si; larna leh lansarhna tur a nih chuan pawisak reng reng nei lo, mahni leh mahni inngaizawng (narcissistic) hlum lo chauh, talent nei tawngchham tak chung si a, kei ber emaw lo inti ve viau ringawt, mahni nihna hai, midang tan pawha hriatthiam harsa ang chiho hi!
A video lo entu Nu Mangi’n, “He pa hi he nu mi?” a tih ang deuhva mi laklawh, mi lai, “mi ni thuak”, tu emaw tak, eng emaw riau nia inngai si amah ang hi kan va tam tawh tak.
Mahni pianpui ṭawng thiam loh intihtheihpui, thu-chang khat pawh chhu dik hleithei lo lui vêl, hnam dang ṭawng thiam tak tak mang chuang si lote thlengin min hriatchhuahtir zu nia.
He character danglam tak, themthiam taka rawn duang a, rawn din chhuaktu, mi talented satliah pawh ni lo, mi genius Mapuia Hauhnar hi a fakawm thlawt e!
Readers Digest chanchinbu chuan “Nuih hi damdawi ṭha ber a ni” (Laughter is the best medicine) tih hi thupui pakhatah a neih ngat ngat a. Hei hi tak tak a nih chuan Mapuia hi MD (Doctor of Medicine) a tlingin ka hria.
Ani bultum leh buatsaih Comedian Search chu kum 2008 aṭanga a kum chhira Mizo primetime TV Show neih theih awm chhun, en hlawh, dah san leh daih rei ber a ni a. Tunlai hian a season 11na neih mek a ni a. Zaninah hian LPS 1-ah, dar 8-ah, 2nd round zan khatna neih a ni leh dawn. Chutah chuan inhmu ang u hmiang.
A 1st round zan 2na en lo chuan kan thupui “A Pui Chu!” tih khi a awmze thuk leh hlimawm zawk pawh in hriat hauh loh kha. LPS-a en ve phak lo leh en ve hman lo tan YouTube-a FTH Official Channel-ah hlan kai ṭhin a ni tih in lo hre dawn nia.
Nui takin phawt u le!