
Guest writer
Mafaa Hauhnar
CHANCHINṬHA JUDA ISKARIOTA ZIAK
A thih aṭanga ṭhangthar ṭiau zat lo deuh ral hnu thleng pawha mitinin “phatsantu” chhinchhiahna atana kan la hman âwl loh, “engmah lova amah hralhtu” tih te, “hremhmun aikaih” tihte leh nihna ṭawphnawk tinreng kan bel, Kristiante thlirna aṭang phei chuan a hmelhmai pawh midum belmang intât ang tlata dum Juda Iskariota chanchin chuan April ni 6, 2006 khan khawvel a rawn deng thar leh hluai a, khawvel puma chanchinbu phêk hmai tin deuhthaw a luah a nih kha, kan la hre hlawm emaw chu.
Kum 1,700 chuang lo “bothlau” a, hun engemaw chen “hup beh”-a lo awm tawh, “Chanchinṭha Juda Ziak”, phek 26-a chhah chu National Geographic Society hmunpui Washington, D.C.-ah khawvel hriatah phawrh lan a ni kha a ni a. Chu chuan khawvel bengkhawn a hlawhin, titi a titam hle mai a, a hu zah pawh a na ngiang mai.
Kei, pa benghawnglo pangngai tih takah a thâwm thangva kha ka lo hre ve lawk lo lehnghal. Khawvel hriata an tlangzarh aṭangin “ni li lai a liam ta” tihah, kan ṭhiannu pakhat, BBC Correspondent hna chelh mekin email-in, “Juda Chanchinṭha Bu hi eng nge i ngaih ve dan?” tia min rawn zawh hnuah ka hre ve laih laih chauh va. Hriat chian tumin internet-a website hrang hrang (Nationalgeographic.com, NYTimes.com, USATODAY.com, FOXNews.com, CNN.com, etc.)-ah te châk ka han dap khawm ta a. He “Chanchinṭha Bu” hi a tluantling chuan chhiar tur ka la hmu mai lo nâ a, a chhungthu tam zawk, hmun hrang hranga an thurchhuah ka chhiar
aṭang erawh chuan a thu sûkthlêk leh sirthlûkpui dan tlangpui erawh chu man ve chuan ka inhria.
He thuziak, a tira Grik ṭawnga ziah, kum 300 AD vela Coptic (Hmasang Aigupta ṭawng chi khat)-a an ziah chhawn, kum 1970-a thuziak hlui dang engemawzat nena Aigupta thlalera an haichhuah, hun engemaw chen uluk taka an vawnṭhat hnu a, hmun 1000 vela thler tawh, mithiam rualin ngunthluk taka rem khawm a, an lehlin a ni a.
“Chanchinṭha Juda Ziak” chungchang hi kum 180 AD vel khan Bishop Irenaeus-a’n a lo sawichhuak zauh tawh a, ani hi he thuziak chungchang sawi chhuak hmasa ber hi a ni awm e. Ani chuan he thuziak hi, “Thutak ata pên bona, kristianna zungzepui nena inkâwlkalh tlat a ni,” tiin a lo malmâk tawh a.
Chuta ṭang chuan, tun tlaikhawhnua hmuhchhuah a nih leh hma kha chu a bopil hlen ta vang vang ni a ngaih a ni. Kristian hmasate’n Pathian Lehkhabu Thianghlima telh tlaka an ngaih loh avanga an hnawl, Kum 1945-a Aigupta monastary hluia an haichhuah "Nag Hammadi library"-a Chanchinṭha bu dahkhawm - “Chanchinṭha Thoma Ziak”, “Chanchinṭha Mary Magdalene-i Ziak” tih te, “Chanchinṭha Phillip-a Ziak” tihte ang bawk khan Gnostic-ho kutchhuak ni ngeia rin a ni! Tunah hian Bible-a Chanchinṭha bu li bakah hian Chanchinṭha bu 17 vel - kum zabi khatna leh hnihna hun chhunga ziah hmuhchhuah a ni tawh a, an la haichhuah belh zel pawha rin a ni.
“Chanchinṭha Juda Ziak” hian Isua zirtirte zinga thangchhiat la kumkhua, a zirtir atana thlangtu Isua ngei pawhin “Diabola” tia a koh, Juda Iskariota chu êng tharah hmelhmai tharin a rawn lantir a. Bible-a Isua phiarrutu leh phatsantu anga kan hmuh chu Isua phungbawm leh puibawmtu - a ṭhian bulṭhu leh a lamhnai ber, midang zawng aia a duhsak kai, a vohbik leh a thlir ang thlir phak tura a tihfinvar awmchhun anga tarlan a ni ta mauh mai! He thuziakin min hrilh dan chuan Isuan ti tura a duh ang ngeiin Juda khan thuawih takin a ti mai a, “A phatsan,” kan tih ṭhin pawh kha Isua ngenna a tihlawhtling lek a lo ni!
He thuziak hi “Juda Iskariota nena an inbiaknaa Isuan thuruk a hrilh chanchin,” ti a a thu hawn a ni a, Juda’n puithiam lalte hnena Isua a hlan thuin a tawp a. Isua khenbeh chungchang emaw, a thawhlehna chanchin emaw engmah tarlan a ni lo.
Jerusalema Isua’n Kalhlen Kut a hman hnuhnun ber ni hma lawk aṭangin a inṭan a. A zirtirte zanriah kîla an ṭawngṭai lai chu Isuan a en a, a nuih ta chiam mai a. Thinrim leh rilru bangbo taka awm a zirtirte chuan Isua chu, “Engati nge min nuih a?” ti a an han zawh chuan, Isua chuan, “Nangni ka nuih che u pawh a ni dang lo, in Pathian tihlawm tum dan maksak tak hian ka nuih a tiza a ni,” a lo ti a (He chanchinṭha bu thara mak danglam leh em em mai chu Bible-a Chanchinṭha bua a nuih thu kan hmuh ngai miah loh Isua hi a nui deuh reng mai a ni. A nuih dan lah chu mi nuihsawh, mi deuhsawh nuih, a dengkhawng zawng, a huatthlala zawng deuh hlir a ni lehnghal).
Khatia Isua’n tham lo deuh maia a tih avang khan a zirtir dangte chu an ling nghal phat mai a. Iskariota erawh chuan Isua nuiina a entir kha hriaa a inhriat avangin, a hmaah a dinchilh a, “Tu nge i nih a, khawi aṭanga lo kal nge i nih ka hria. Barbelo chatuan lalram lam mi i ni e,” a ti a. Thutak a varpawh bik avanga mak ti tak chungin Isua chuan Juda hnenah chuan, “Mi dangte lak aṭang khan lo kal hrang la, Lalram thuruk ka hrilh ang che,” a ti ta a.
Chuta Isua’n thurûk a bengzeh chu arsi piah lam daihah khian lalram ropui leh nuam tak, tisa khawvelina a bawrh buai ve loh Barbelo Lalram a awm a (Barbelo chu gnostic-ho vanlam nu ber hming a ni a) chutah chuan Pathian, “Mahni Insiamchawpa” (Self-Generated One) ti a hming maksak tak an vuah a awm bawk a.
A lan dan chuan Isua chu Thuthlung Hlui Pathian fapa ni lovin, Adama fa pathumna Seth-a, tisaa lo chang leh a ni a. A tum bulpui, a mission ber pawh Seth-a rim nam, mi vannei fal bikte Barbelo Lalram duhawm taka an kir leh theih nana kawng kawhhmuh a ni. Isua’n a zirtirte ṭawngṭai a nuihsawh chiam nachhan pawh kha Thuthlung Hlui Pathian, mihringte nghaisaa tihrehawmtu hnena an ṭawngṭai vang a ni.
Isua ngei pawhin he tisa khawvel chhuahsana Barbelo Lalrama kir leh chu a châkin, a thlahlel a; amaherawhchu, chumi hmuna kir leh tur chuan “amah tuamtu mihring” hi a hlan a, a mihring taksa hi a hlih hmasak zet a ngai si a, thihna hmang chauh lo chuan chu chu tih theih a ni si lo va, chu lalram a thlen theihna hmanrua atan chuan Juda chu ṭang turin a ngen ta a ni.
Juda chuan Isua ngenna a tihhlawhtlin chuan ama hmai a timâwkin, a hmingchhe kumkhua tawh dawn a ni tih hriain a invengthawng ve hle a. Isua hnenah chuan, “Ka mumangah pawh zirtir dangte zawng zawngina lunga min deng ruih ruih ka hmu a ni,” tiin a sawi hial a. Isua erawh chuan, “Chhuan dang zawng zawngte chuan anchhia an la lawh ang che ... mahse an zavaia chungah hian i la lêng dawn a ni,” tiin a fuih sauh sauh va.
Chutah inlarna a hmuhtir a, “Dâk la, han en teh, khita chhûm leh a chhunga êng leh a hual vetu arsite khi. Kawng hruaitu arsi khi i arsi a nih khi,” tia Isua’n a hrilh tâkah chuan Juda chuan Isua ngenna hlenchhuah a, puithiam lalte hnena hralh chu a tum ta a ni.
He an thu rawn phawrh thar hian Juda hmingchhe tawh sa hi a chhilh zo ang em? Khawvel mithmuhah a hmai hi a timarin, a timam zo ang em? He lehkhabu hian thutak a pai a nih ngat zawngin Kristiante rinna innghahna banpui chu a dawrawmin, a derthawngin, a derdep ngawt ang le. Mahse, he lehkhabu an rawn vawrh chhuah hlima Kristian tam tak chi-ai leh mangan angin nghawng eng teh vak a nei lo chu a nih hi.
Hmana ka Gethsemani Huan thawnthu tawi ziah kha ka hrechhuak rum rum mai, tlêm tê ka han thur ve chhin hrim hrim ang e:
“Juda, engati nge mi fawh tâk mai? Infawh hi inphatsanna lantirna tur a ni ngai lo asin.”
“Ka hmangaih vang che-in alawm ka fawh che. Tun hma zawng khan ka fâwp ve ngam ngai lo che a. Tun hi ka hun remchang neih chhun a nih tawh ka ring a. Petera te, Johana te, Jakoba te i hmangaih angin min hmangaih ve ngai si lo va.”
“Ka hmangaih che a. Angkhat vekin ka hmangaih che u asin.”
“Midang i hmangaih ang chuan min hmangaih ve lo deuh alawm.”
“Anni ka hmangaih zawk emaw i tih chhan kha chu nang aia mi an hriatthiam zawk vang mai mai a nih kha.”
“I lakah chuan ui êk pu tluk pawh ka ni ngai hlei nem. Ka pianpui mizia i hria a, ka chak lohzia pawh i hrechiang. Ka pâwn lam lan dan aia thûkin ka dawrâwmzia i hria a. Ka dâwt theihzia te, sum hlêp rûk ka chîn zawng zawng te ...”
“Juda, kha’ng kha chu engah mah ka ngai tawh hlei nem. Ka ngaidam vek che asin. Lungmuang leh ngaihṭha takin awm tawh khai!”
Juda chuan, “Ka thei lo alawm, chu chu ka thei hlawl lo,” a ti mawlh mawlh a. A khawvel chu a vir muai muai a. Meichher de chuah chuah te, khandaih tle zawr zawr te, mipui haw haw thawm te chu!’
Ti thleng hian duhtawk rih ang. Keima mimal ngaihdanah chuan he Chanchinṭha Juda Ziak pawh hi mut dawna thawnthu chhiara chhiar mai mai atan chuan, “Ṭha viau ei!” ka ti mai a. Amaherawhchu, thu tak, hla taka lak chi emaw, chaw tak khûka khûkpui hluai chi emawah erawh chuan ka ngai themte liak lo!
He Chanchinṭha Juda Ziak hi Juda ziak a nih loh bakah, Chanchinṭha pawh a ni lo hrim hrim. Mit lâwng ngeia hmutu (eyewitness) te thuziak Bible ami aia Isua leh Juda Iskariota te thih hnu kum 120 hnua mi, Kristian hmasate’na “zirtirtu der” ti a an hnawlte thuziak kan ring zawk dawn a nih chuan kan thu thu le. Mi tam tak hlauhthâwn angin kum 10 chuang hnuah pawh he lehkhabu thehlep hian Kristiante thurin lungphum chu a sawinghing miah rih lo chu a nih hi.