F. Vanlalrochana

Guest writer

F. Vanlalrochana

L. MALSAWMA COLNEY LEH A BIBLE

Sap leh hnam dang chanchin kan chhiar ṭhin a. A ngaihnawm pawh a ngaihnawm na rawh e. Mizo pa chanchin hi a ngaihnawm erawh ka ti fo zawk mai. Kan hmel ang puin, kan thisen ang neia leia lo piang, kan hnam ṭhatna tura theihtawp chhuah ṭhin te, Pathian ram zauna atana an ṭhat lai hun a, a rem leh rem loh hunah pawh theihtawp chhuah ṭhinte chanchin hi a ngaihnawm ka ti ṭhin.

British lo luh hma khan Mizo hnam hi tu thuhnuaiah mah kan kun ngai lo a. Kan duh lo chung British-in min awp a. Khawvel Politics inher zelah British-in India ram a chhuahsan ṭumin, India ramah kan bet zui ta zel a. Ngaihsak kha kan hlawh lo em em mai bawk!

British-in min awp hun lai ata tawha zalenna duhna chi nung lo ṭiak tawh chu a lo ṭhang lian a. 1966-ah chuan par a lo chhuang ta a. Kan hnam zalenna tura bei turin Mizo tlangval tam tak an chhuak a. Hnam zalenna thu puan chhuaha hming ziaktute pawh kha ṭhalai tak tak an la ni hlawm. Chung zingah chuan, Pastor Fehtea fapa, Tlangval hmelṭha leh lian zuah mai L. Malsawma Colney kha a tel ve a. Senator a ni ṭhin a, senate-ah hian pro Tempore President te pawh a ni chho. Zalenna sual hun lo kal zelah phei chuan, Mizoram (Ramhnuai) sawrkarah, Vice President te ni chhoin, June ni 25, 1979 a lo nih meuh chuan President-te pawh a ni ta hial!

L. Malsawma Colney ngaihtuahna, a thuril fun, a khawvel thlirna leh thil dang te, a titi te kha a ngaihnawm em em nain sawi ka tum lo a. Pathian ring bur mai, engtik lai pawha Bible keng ṭhin MalsawmKawlnia chanchin kha a ni sawi ka tum ni. Chanchin ngaihnawm leh ropui tak mai a niin ka hre ṭhin. “Ka Pianthar tirh chuan, Bible hi ka lukham hnuaiah dahin ka lukham ṭhin,” a ti!

An lehkha zirlai khan Bible a keng reng mai a. An rammut lai pawhin a keng reng mai. Ramhnuai aṭanga a lo chhuah a, nunphung pangngaia a awm chhoh pawhin a keng deuh reng mai a. “A chhiar pawh I chhiar hman em ni?...Engah nge hetia i ken reng ni?” tia an zawh chuan

“CRP in hmu ngai em?”

“Hmu ngai e”

“Silai an pai ṭhin em?”

“Pai ṭhin e”

“An kap reng em?”…Anni chuan sawi zui tur an nei lo. A chhang thiam khawp mai. Khawi ilo kalnaa Bible keng ngai miah lo kan ni fur zawk ang.

“Bible hi ka inhumhimna ber ania sin” titu Malsawma Colney khan Bible a ngaina a, a thlamuanpui em em mai. March ni 1, 1966-a zalenna sual bul an han ṭan dawn khan, zanlaiah an inhmu khawm a. Boruak a ralmuang lo hle, an silai thuhrukte pawh Jeep-ah an hlang a. Laipuitlangah chabi an han lak a ngai leh ta tlat mai a. Ngurkunga leh L. Malsawma Colney te chu kal tur an ni a. An chhuak tur chu, Defence Minister R. Zamawia chuan, “Silai ken ngai in ti em?” tia a han zawh chuan, Ngurkunga chuan, “Aw, sten gun kha kan keng ang,” a lo ti var a. Malsawma Colney chuan, a kut vei lama Bible lek kang va va chung chuan, “A ngai lo. Hei, Bible ka keng,” a ti a. Laipuitlang pan chuan an chhuak ta a ni. Chutiang hun ralṭi leh hlauhawm karah chuan, Bible ka keng tiin a kal ngam a ni. R. Zamawia sawi dan chuan, inkahna hmunah pawh a keng zel tho a ni awm e.

Zalenna sual tirh khan, kum 35 mi a ni a. A hunlaia lehkhathiam, BA a ni. Sipai lal ni tura inziak tling a ni a. A nu thu a awih avangin a hna a zawm ta lo nghe nghe. Nu leh Pa thuawih leh Pathian ṭihmi, Pathiana thlamuanna famkim nei a ni a. Ramhnuaiah inkahna a hmachhawn ve fo a. A him tluan chhuak a. Kum 80 chuang a dam a ni. “I palian si a, i langsar si a. I him tlat ṭhin mai hi eng nge a chhan ni ang?” tiin, Rochamlianan a zawt a. Malsawma Colney chuan, a tette aṭanga a thu a lo zawm ṭhin Pathianin a ven him avang a ni tiin a sawi!

Zalenna sualtuten East Pakistan an thlen thlak hnu lawk khan, Mizo Evangelical Committee an din a. (President Order no 1 of 1969, June 1, 1969) Malsawma Colney hi secretary hmasa ber a ni a. A ho hian hma an la nasa hle. Mahmuamah Bible house an din nghe nghe a. Mizoram leh Dacca aṭangin Bible leh Bible kaihhnawih thuziak te la khawmin, Bible House-ah hian an dah nghe nghe a ni.

Bangladesh rama Canada mi missionary Jay Walsh-a khan lehkhabu a ziak a. Against all odds tih a ni a. Bangladesh ramah hian kum 35 lai an thawk a. L. Malsawma Colney te nen hian an lo intawng nghe nghe a. Chumi an intawnna chanchin a lehkhabuah hian a ziak a.

“Ni khat chu kan Hospitalah mi pakhat missionary hmu duh hi a lo lang hlawl a. Hospital vengtu chuan tlang mi a nih avangin kan inah a rawn hruai lut ta nghe nghe a. Lungi a veng a, a chau a, a pawr em em bawk. Tlang mi dang ang loin a palianin a sang hle a, a ngo vuah mai bawk. A hmel lan dan reng rengah pawh pa danglam tak a ni.

Bengali ṭawnga ‘Ṭanpui theihna che ka nei em?’ ka lo tih chuan, Bengali ṭawng vek hian, pai fe mai hian, ‘ Tlang ram hla tak aṭangin ka lo kal a. Zanina riahna tur ka mamawh a. A theih chuan, naktukah ka ha hi entir ka duh bawk. Chubakah, a fala inkawmna hun neih ka duh bawk’ a ti a. Theih anga ṭanpui ka intiam hnuah a riahna tur pindanah kan inhruai a, a tuka inhmu leh tur chuan kan inṭhen ta a.

A tuk zinga a lo lan leh chuan, lungi lam chu a inthuamna a ni ta lo. Suit leh necktie nen a rawn induang ta zaih thung a. Bengali chibai inbuk danin, “namaskar” kan inti a. Chumi hnu chuan, sapṭawng nalh tak maiin inkawm fal a duh thu min hrilh ta a. Mi zahawm tak tu emaw chu a ni ngei ang tih chu ka ring nghet nghal mai a.

Ka ring dik kher mai! Mizoram Kristian sawrkara ‘senator’ a ni tih chu a inpuang ta a ni. India lakah independence an sual dan chanchin a sawi chu darkar tam fe ka ngaithla a. Krista a lo hmuh dan chu sawiin, India mite tana Kristian thuziak tam tawk sem tur a mamawh thu te a sawi a. A sawi zel dan chuan, zalenna an sualnaah Silai aiin Bible an mamawh zawk a. India hi chanchin ṭha avanga Krista lam an lo hawi chauhin hneh theih an ni a. Heta tan hian Pathian thuziak leh chanchin ṭha hril chu a pawimawh ber a ni tih thu a sawi”

Jay Walsh-a hian senator a nih dan vel a zawh chhunzawm a. “India milem be hoin an awp avangin an thin a rim a, Milem be sawrkar paih a. Kristian sawrkar din kan tum a ni,” tiin Malsawma Colney hian a chhang a ni.

Jay Walsh-a nena an titinaa thil chhinchhiah tlak tak mai chu, Malsawma Colney hian Bible a dah sanziate, chanchin ṭha a dah ropuiziate a hmuh theih a. Zalenna sual a, silai che leka ramhnuaia a chhuak chung khan, India hneh theihna tur tak tak chu, Chanchin ṭha leh Bible hmang chauhin a ni a han tih te hian a rilru puthmang chu a tilang chiang mai awm e.

Ramhnuai sawrkarin Kristianna leh chanchin ṭha hrilna lama an hmalak dan te, harhna an chan dante chu sawi zui tur tam awm mah se, chai zui ta lo ila. Ka ngaihtuah fo ṭhin chu, kum 35 bawrah chauh, ṭhalai a nih lai pawhin Chanchin ṭha leh Bible kha a nun laipuiah a dah a. Malsawma khan Lal Isua a zahpui ngai lo. Keini khawsak dan hi chu chumi letling hlawk chu a ni hian ka hre ṭhin.

L. Malsawma Colney chuan, kum 88 mi niin, a lo zawn ṭhin zalenna chu a famkima chang turin a hmangaih Krista hnenah Ni 27.1.2019 tlai dar 4:50 khan a chawl hah dam tawh a. A famkim loa a hriat ṭhin chu, Vanah a kima hre tawhin, Bible ken reng ngai tawh loin Isua bulah a chawl hahdam ta vang vang a ni.