F. Vanlalrochana

Guest writer

F. Vanlalrochana

MISSION VENGAH ROLIANA RALTE

Kum zabi 20-na chawhnu lamah khan Lunglei leh Chhim bial hrim hrimin mi lian tih tling tur an neih mi pakhat a awm a. Zai thiam, hla phuah thiam, lehkha thiam leh khawtlang leh kohhran hruaitu Roliana Ralte, Rahsi Veng Baptist kohhran upa kha an generation-a Lunglei pa ropui ber a ni ti ila thu uar lutuk kan ni awm lo e.

Lunglei aṭanga Matric a pass hnuin, Shillong College aṭangin PU a zo a. UCC atanga BA a zir zawh hnuin, Gauhati University aṭangin MA a zo. College leh University-a a zirlai hian hla phuah leh zai lamah inhmangin, Lengzem leh hla lenglawng ṭha tak tak a phuah a. A sa nghal bawk a. Radio-ah aw a thun a. Ram pum hriat a hlawh der tawh.

Tlangval fel, zai leh hla phuah avanga ram pum hriat hlawh a ni ta a. Khawvel hlimna tlanin a nun a hmang ve a. Ṭhian fel tak tak erawh a nei a, anni khan Roliana chuan Pathian hmu se an ti em em mai a. An ṭawngṭaisak ṭhin a. A nu leh pa ṭawngṭaina pawh a dawng reng bawk a. MA result nghakin Tuikhuahtlang, Aizawlah, a U Dr. Silvera ina awm lai chuan, khawvel thil te a thlir a, hlimna tak tak a pek lohzia a hmu chiangta hle a. Amah hmangaihtute ṭawngṭaisakna avangin Pathian ram tan a nun a hlan ta zawk a ni.

Pathian hnenah a nun a pe ta a. A larpui a lengzem hlate khuh thei hial tur hla chu Pathian hnenah ngawrh takin a dil ṭhin a. Chung hun lai chuan, Baptist Kohhran leh Presbyterian Kohhran hian ram ri an la ṭhiat lo a. Chhim leh Hmar Kohhran kha an la ni mai a. Thenzawl an pelh ve leh, Thenzawl piah lam chhim lam zawkah chuan Baptist Kohhranah an inkhawm mai a. Hmar lamah Presbyterian Kohhranah an inkhawm vek mai a. Chung hun lai chuan Tuikhuahtlang Presbyterian Kohhran hi an la indang lo a. Mission Vengah an la inkhawm vek a. Tv. Roliana Ralte pawh chu Mission Veng Kohhranah a inkhawm ve mai ṭhin a. Putar mitdel, Pu Lunghala, chak lo tak chunga a inkhawm hram hram ṭhin a hmuh chuan Jerusalem thar chu a ngaihtir em em mai.

Pu Lunghala kha a hunlaia mite chuan an hre deuh vek mai. Mitdel mah ni se, Pathian ram tana ṭhahnemngai em em mai a ni a. A phak ang tawkin, a tlin tawkin rawng a bawl ṭhin a, 1949 aṭangin Synod-in hlawh a pe a. Pension pawh a nei chuang lo a, a thih ni thlengin Synod-in hlawh a pe a ni. A rawngbawlna kawngah hian a zalen hle a, tih tur bil bik pawh a nei lo a, a theih tawk leh a tlin tawkin rawng a bawl ṭhin a ni ber mai.

Pu Lunghala kha kawm nuam tak, titi eng pawh zawm ve mai thei, mi bengvâr tak a ni a. A thil hriat tawh hi chu theihnghilh ve mai mai lo a nih avângin mi chanchinte pawh hi a hre viau a. Fiamthute hi a duh a, sawisak te pawh hi dâwl zo tak a ni. Vawi khat pawh Biak In kawmthlang ko sang feah hian a tla sual palh a, tlangval tlawmngaiin an han khai chhuah chuan eng mah a insawh na lo a, chu chu Synod Office-a Upa Chalhnuna te hnênah intithei deuh taka a han insawi chuan Upa Chalhnuna chuan, “A san tehlul nen i na loa maw? Tulumte hi i ni tawh roh a ni ang a,” tiin a bula mite hnênah chuan, “Vaw thlu nghal rawh u, a kaw chhungah tulum a lut a ni ang,” a tia, an nuihpui ham ham a, khatiang deuha eng emaw hmehbela han sawisakte pawh kha dawl zo tak a ni.

Rolianan Pu Lunghala inkhawm tur a hmuh hun lai hi 1979 a ni a, kum 84 mi a ni tawh. Ṭhahnemngai em ema rawngbawlin, harsa hle mah se, inkhawm a ṭhulh ngai lo bawk a. A thih ni 16.11.1980 thleng khân, kum 85 mi niin kum 55 zet a theih ang angin rawng a bâwl a nih chu. Leia mitdela awm, hrehawm tak a dam chhung chhiara rawngbawlna erawh thlah thlam ngai lo, a lo tar tak hnu pawha harsa taka inkhawm hram hram ṭhin mitdel putar avang chuan, Pathian hnena a nun hlan hlim Roliana Ralte chuan Jerusalem thar chu a ngai ta hle a. A pa R. Dinga kha, kebai a lo ni a. Amah Roliana lah, a tleirawl chhuah hlim te, 1965 aṭanga mit khing del a lo ni bawk a. Piansual awm tawh lohna hmun Jerusalem thar chu a thlir a. Pathian hnena a lo dil ṭhin ang ngeiin, a lengzem hlate lan lap khawpa lar,

“Hetah mitdelin leng mah ila,

Khawvel par mawite hmu lo mah ila;

Min chhandamtu hnen ka thlen hunah chuan,

Mitdel kan awm tawh long, Jerusalem tharah” tih hla kha a phuah ta a ni. He hla a phuah dan hi ka rilruah a awm reng a. Ka ziak teh ang, ka tih reng laiin, Rualbanlote Ni puala ni 15.06.2025 zana kohhranin hun kan hmannaah Special Blind School, Durtlang te an rawn inkhawm thei hlauh bawk a. Ngaihtuahna a kal thui khawp mai. Inkhawm banah anmahni leh Kohhran Committee leh Social Front Committee te kan inkawmho leh bawk a. Ban hnuah hemi thu hi ka ziak ta a ni. A inhmeh viau bawkin ka hria.

Jerusalem tharah tih hla a phuah hun hi August 1979 kha a ni a. Tuikhuahtlanga Pu Silver-a ina a phuah tihna a nih chu. Hemi hun lai vek hian, a hunlaia Mizo Pilot lar, tun hnua Wing Commander J. Lalhmingliana tia hriat lar tak leh a nupui hian, Charlie Pride-a hla, “I don’t deserve a mansion” tih kha Roliana sak atan an it em avangin, a hla copy an pe a. Roliana pawhin a duh zawng tak a lo ni a. Mizo ṭawngin hlaah a siam ta a. (A nihna anga lehlin a ni chiah lo). Chang thumna phei chu ama phuah belh a ni. “Mi sual bo hnu, Isuan min chhandam” tia kan hriat lar tak hi a ni.

A chang thumna chu,

Kan Pa vana mi kan lawm em em e,

Malsawm tinreng in min vur a;

Nangmah chauh chawimawi thei turin,

I kut chakin mi hruai zel rawh, tih kha a ni. KTP-a kan tel laiin, group zaiin kan rem ve thlap tawh a ni. Pu Silver-a ina a awm lai tho hian, Hlimin ka zai tih hla a phuah bawk a. Heng a hla phuah pathumte hi Radio-ah a khung a. A lar leh ta hle nghe nghe.

1980-ah Govt. Serchhip College-ah zirtirtu hna a zawm a. A hnuah Lungleiah a insawn a. Lungleia a awm leh hnu hian, Kohhran leh Khawtlang tan a theihtawp a chhuah a, ani anga mi influential kha a hnu lamah hian Lunglei Khawpui hian a nei leh tawh lo hial awm e.

Kum 1996-ah a nghawngah bawk a awm ṭan a. Cancer-a a ni tih hriat a ni a. An inenkawl chho reng a. 2003 August thla aṭang chuan, inah a awm ta chawt a. 2003, November ni 16-ah chuan, Pathianni zingah sermon a sawi leh thei hlauh a. Chumi ṭumah chuan, heti hian a sawi:

Upa ka nih chuan, Rahsi Veng Upa chauh ka ni lo ang, Lunglei Upa leh Mizoram Upa nih ka tum a. Minister leh officer lian leh mi hausa pawh ni se, Pathian thu anga awm lo leh rorel lo chu sawisel ngam nih ka tum ve a, mahse, KNP senior adviser ka ni a, ka tlin lo a. Mizoram leh Lunglei chu sawi loh Rahsi Veng Upa nih pawh ka tlin ta lo a ni. Kohhran ropuizia hi ka hria a, lo bel rawh u. Fellowship hrang hrangte hi Pathian hmanrua a ni.

“Inkhawm rikngawt pawh a ni lo,” te hi kan ti ve ta fo a. Mitdel putar, Pu Lunghala inkhawm hram hram avangin Roliana chuan, Mission veng aṭangin Jerusalem a thlir a ni. Midel avangin, Roliana thlarau mit chu a meng a ni. Pathian hnena a nun a pek hnu a, a lengzem hla te khum lap khawp Pathian hla pe tura Pathian hnena a dilna rilru ang, Pathian tana inhlanna thinlung hi tunlaia kan mamawh chu a ni.

Khawvel nuam ti taka chen ve ṭhin pawhin, a thih dawn a thuchah hnuhnung ber chu, “Kohhran ropuizia hi ka hria a, lo bel rawh u,” tih a ni. Chumi thu a sawi aṭanga ni thum naah, November ni 19, 2003 zan dar 2:00-ah, khawngaih avanga kotu, Kohhran ropui tak hmuhtir a, chumi chhunga rawngbawlna chanvo duhawm tak petu chuan, Jerusalem tharah van kohhran zawm turin a ko haw ta a ni.

Famkim lovin awm mah ila,

Kan hmel ni aiin a eng dawn si;

Kal hmasate nen kan intawk khawm ang,

Famkim lohna khawvel kan ngai tawh ngai lovang.