F. Vanlalrochana

Guest writer

F. Vanlalrochana

PASALṬHATE NI HNUHNUNG THLIRNA

John Milton-a chuan Paradise Losttih a ziak a. Chu chu English Literature-ah chuan Epic Poem ropui bera ni hial ang. Chutah chuan, Its better to reign in hell than to serve in Heaven,tiin Setana chuan a sawi. Setana chuan zalen a duh a, tu thuhnuaiah maha kun a duh lo. Chu zalen duhna rilru vek chuan mihringte hi a kaihruai a, khawvelah hian thil chhinchhiah tlak tak tak a lo thleng tawh thin a ni. Hun liamtaah khan ram leh hnam, khua leh tuite tana inpe, pasaltha leh lal ropui tak takte an lo lang tawh thin. Chung mite chu thang leh tharten an chawimawia, hlaahte chawiin thawnthuahte an phuah a. An lemte an chang bawk thin.

Mizote erawh hi chuan min thlahtute, kan pi leh pu, an thlah lo la awm zel turte tana indona lo bei thintute kha kan chawimawi tawk lo fo ni hian a lang. Chu chuan thawnthu ziaktu, Mizo tlangval pakhat kum zabi 21-naa tualchai mek C.Lalnunchanga thinlung chu a chawk tho a, mi huaisen leh tlawmngai, mi ropui kal tate chawimawinan thawnthu ropui leh lunglenthlak em em mai, Mizo rilru pu tawh phawtte thinlung chawk tho leh fo thin turin Pasalthate Ni Hnuhnungtih a ziah phah ta hial a ni. Eng rilru pu chiahin nge C.Lalnunchanga hian he thawnthu hi a ziah? Amah ngeiin heti hian a ti, Sapho leh hnam dang Mizoramah an lo kal a. Hman lai kan pi pute chanchin, a lem changin kan lo hmuhtir thin. Mr.Winchester-a thah atanga Kristian ram kan lo nih tak dan pawh sawi nuam kan tihzawng tak pawh a ni. TV leh V loah pawh, Mizo pa, zangkul, tawng fiah lo, a huihphai lam deuh niawm kan hmu tam ta hle bawk. Kan pi leh pute chu hnam changkang lo lutuk, inawpna lam leh dan leh hrai pawh nei mumal lo, zawng u ang chauha ramhnuaia tal ve mai maiin kan chhuah a. Keimahni kan inpho chhuah dan hian thangthar leh hnam dangte min hmuh turah kawngro a su thui hle si a, chuvangin, kan pi pute kha an khawsak hniam hle mah se, hnam changkanglo leh dawihzep an ni lo tih thangthar zelte hriat tura ziaka dah hi tulin ka hre ve tlat.

Historical novel- Epic Prose :

ColesDictionary of Literary Terms chuan ti hian Historical Novel chu a hrilhfiah a, A novels in which the characters, setting ang characters are based on the records of a locality; a nation or a peopletiin. He thawnthu pawh hi kum 1880 THINGTAM zawh hnu atanga kum 1900 bawr thlenga Mizorama thil thleng behchhana ziah a nih vangin Historical Noveltiin kan sawi ve thei awm e. A chhunga mihring thenkhatte, thil thleng thenkhatte leh khua leh hmun lo lang thenkhatte hi chu a tak tak a ni a. He thawnthua mi pawimawh ber ber, hmun pawimawh leh khaw pawimawh ber ber, thil thleng pawimawh ber berte hi chu a ziaktupan a thil pho chhuah duh tilang tura suangtuahna hmanga a dinchhuah liau liau a ni. He thawnthu Character, Plot leh Settings han thlir hian C.Lalnunchangan Originality leh Creativity a neih thatzia hi a fakawm kan ti lo thei lo ang.

He lehkhabuah hian Pi leh pute nunphung, an serh leh sang, an puithuna, an rin dan, an inrelbawlna, an finna leh an khaw thlirte, an indona leh an ral rel dante chiang takin kan hmu thei. A hun lai nunphung fiah takin min chhawpchhuah sak a, a aia Historical Novel belhchian dawl hi Mizote hian kan la nei tlem hle awm mang e ka ti.

Chutih rual chuan he thawnthu hi Historical Novel satliah ringawt aiin a ropui a, a chungnung zawk. He thawnthu hi Epic Prose a ni e tiin kan sawi thei awm e. Epic technique-a hmang e kan tihna pawh a ni loin, Epic nen hian tum inangkhat anih vang ani. Epic chu hla a ni a Mi huaisente thiltih chawimawinatiin a tawi zawngin kan sawi thei awm e. C.Lalnunchanga pawh hian pipu nunphung, an huaisenna, an thil tih,an thinlung ropui tak leh an ral beihnate, an zalenna leh zahawmnate humhim tura hniak ral raih khawpa an beihnate chawimawina turin Pasalthate Ni Hnuhnungtih hi a phuah chhuak a ni. Chuvangin, he thawnthu hi Epic Prose tia chhiar ngam a ni kan ti ve ngawt mai a ni. Literature History-ah chuan Homer-a sulhnu nia an sawi thin THE ILIADleh THE ODYSSEYte, Anglo -Saxon ho thawnthu BEWOULFte, Virgil-a AENEID te, Dante-a THE DIVINE COMEDY te, Spencer-a THE FAIRY QUEEN te, Milton-a PARADISE LOST te hi Epic ropui ber ber an ni.

Thawnthu Pianhmang :

He thawnthu hi then hniha then a ni a. Then khatnain phek 171-na thleng a awh a. Bung 17-a awm. Khiangzo khua leh Tumhnawk khuate buaina chanchin a ni ber. Khiangzo khaw lal hi Puilura a ni a. Tumhnawk khaw lal hi Sangburha a ni. Then khatna hi chu zahawm inchuhnatiin a khai khawm theih mai awm e.

Then hnihna hian phek 172 atanga phek 337-na thleng a awh. Lal Puilura leh a thlahten he ram zalenna humhim tura British ho an do chanchin a ni. Khawvel History-a thil langsar tak pakhat,mi huaisenten zalenna nei tur leh humhim tura an nunna an hlanna thin chu C.Lalnunchanga hian a rawn tar lang a ni. Ram leh hnam hi thih chhan tlak a ni tih kan hmu thei ang.

Lal Puilura :

He thawnthuah hian a changtupa tia han chhal fal tur bik chu a awm lo a. Lal Puilura, Saingura, pasaltha Nghalthianga te, a thawnthua mi pawimawh tak tak vek an ni. Lal Puilura hi he thawhthua mi pawimawh ber chu niin a lang. Lal Puilura thinlung tha leh ropui tak hi he thawnthu innghahna hi a ni tiin kan sawi thei bawk awm e. A thawnthu tawp hmaa a thi chung hian a huhang hian a thawnthu pumpui a thunun tluan zak ani.

Mipa- Indo tura piang :

He thawnthuah hian mipa dik tak, sipai dik tak thinlung kan hmu a. He thawnthu-ah hian mi huaisen, indo tura piangte nihphung kan hmu. Mi mal tak pawhin hetiang mite hi mi ropuiah ka ngai. An chanchin hian ka rilru a hneh thin. History-ah lal Puilura leh a pasalthate ang chi; pasaltha tam tak kan hmu tawh. Chung mite chu khawvel hian a hre reng ang.

Lal Puilura leh a pasalthate leh a upa thenkhatin Indona leh remna leh muanna chungchang an thlirna kan hmu a. Din chan inchuhna khawvelah chuan an thil pawm dan hi a awm viau a ni. Heng Philosophy hi hmasang Greek ram awptu ropui te, Rom ram lal ropui leh indo mi ropui zawng zawngte lo kaihruai thintu a ni.

Lal-Upa Tlangchuanan, Anih leh Indona a chak lo zawkte chanin ngaihtuah ngai em? tia a zawhna Lal Puiluran Chuvang chuan a lawm hneh tuma ka beih,tia a chhanna leh thilbdang tam takah sipai thinlung kan hmu a. Rom mite tiropuitu, an huaisenna te, an zahawmnate,an ralrel thiamnate, an nunna hial an thap thinna te, thiante tana inpekna leh rinawmnate, khua leh tuite tana inpekna leh rinawmnate, zalenna humhim tura din nghehnate, thu tiam tawh leh chhechham tawh hlen tura a tawp thlenga an beihthinna te chu he thawnthua lal ropui leh pasaltha huaisen te ah hian he thawnthu ziaktu hian a rawn chhawp chhuak a ni.

Mi huaisen dik tak, mipa mize diktak chu he thawnthuah hian hmuh tur a awm. Kohima War Cemetery-a Sipai pakhat thlanlungah chuan he fought a good fighttih zawng hi a inziak a. Lal Puilura leh a pasalthate thlanlungah pawh he thu vek hi ziah tlak a ni, a ropui a ni.

Heng mi huaisen, Pasalthate Ni Hnuhnunga kan hmuhte hnen atang hian zir tur tam tak kan nei. Anni kha mi dawihzep an ni lova, keimahni tan ngeia an thawk tawp thleng a bei an ni tih hi he thawnthu ziaktuina min hrilh a tum pawimawh tak pakhat chu niin a lang.

Lal Saingura thih dawn tawngkam hian Roman General ropuite thinlung put hmang chu hmuh turin a awm a. Kan invaivar dawn lo tih hre sain kan hnung in zui a, thangthar tu mahin min dem ngai lo vang. Hei hi kan lawmman tur chu a ni a, kan zahawmnate tifamkim turin kan sual tih inhre reng dawn nia,a ti a.

A thih dan pawh hetiang hi a ni. Hnehtu angin lungawi tak hmel a pu a, chalchang pawh nei loin a chat ta a nitih hi. Sawi leh sawi hnu, khawvel history-a mi huaisen leh Indo miropuite min ngaihtuahtir lo thei lo a, King Leonidas, Sparta Lal leh Haider Ali te pafa mitthla-ah an lang lo thei lo.

He thawnthua thupui pawimawh tak chu, Indona a ni. Lal Puiluran Sangburha palaite a lo chhanna hi han thlir teh.

Mipa fa chu hmelma beia rammutte hi kan dam chhan a ni ngei a, Indonaa hming chher hi kan thlahlel fo asin. ka ramri chin chu ka hria a, hniak khat pawhin ka sawn lo vang(ph-68)tih te hi. He thawnthu tir lam phek 21-na ah khan, Indo hi ka duh lo va, a tul tlat erawh chuan kan inkap ang,a lo ti tawh thung a. Amah leh amah a inkalh emaw ni chu aw tih theih laiin a ziaktu ngaihtuahna ropuizia leh mihring miziaa hriatchianzia a lo lang ta thung a ni. Indo mi dik tak te hi chuan indo an kham tak tak thei ngai lo. An duh ang zana thil a kal hma, an thinlungin chungnung ber nia a inhriat hma chuan chawlh an duh ngai lo.

Thinlung:

Mihring ngaihtuahna, a rilru, a thinlung hu amah leh a chhehvel zawng zawngte thununtu a ni a, nun dan bul intanna a ni a, a tawpna a ni bawk. John Milton-a khan Paradise Lost-ah khan The mind is a place of its own, it can make a heaven out of hell or a hell out of heaventiin a lo ziak daih tawh bawk. Heng ka thu tar lan dikzia chu he thawhthuah pawh hian hmuh tur a awm a ni.

Thahrui chak leh pawngnek huaina ai chuan thinlung huaisenna hi a ding chang thin tih histoty-ah kan hmu tawh a, he thawnthuah pawh hian kan hmu. Lal Puilura leh Lal Sangburha pasalthate lei dawh chunga an inbeihnate hian chu chu a nemnghet a. Mi dawihzep, Hautuka, mi huaisen thiha zahawm taka a thihna chhan pawh hei hi a ni. Lal Puilura thusawi(p-75) te hi han thlir teh, Tialmunga in tihte hi han thlir teh ... an sehhelin an rawva a, an thahrui an hmachhuan a, mi hlauhawm tak an ni. Nimahsela, Ramtinthanga te, Nghalthianga te erawh chu an thinlunga nghet a, huaisen takin an ding a, chu chu an chakna a ni ve thung.

He thawnthu pumpuiah hian kan thinlung leh ngaihtuahna, kan rilru hi kan awm dan leh hma lam hun siamtu a ni tih chiang takin a hmuh theih. Lal Puilura tawngkam takin heng mi huaisen leh pasalthate thinlung ropui tak, tlawm ve ngai lo han hmuh hian thinlung a khawiha, huaisenna ngaisang mite chuan he thawnthu hi an keu nawn fo thin.

C.Lalnunchanga hian kan pi lehpute kha an te bik lo a ni tih tarlan a tum ber a, chu thu vek chu R.Zuala chuan tihian a lo ziak tawh a, Kan pi leh pute chanchin kan ngaihtuah pawhin an ziate leh an thiltih, an tawngkam kan ngaihtuah chuan an te lo fo ani. Mizo dik tak chu a lian a ni.R.Zuala thukhawchang hi PasalṭhateNi Hnuhnungkhaikhawmtu a ni tiin kan sawi thei ang.

Ka sawi hman lohte :

Khawvela thu ropui berte zinga mi, indona tam tak lo chhuah phahna, Van Indona ngei pawh a lo chhuah phahna,Isua Krista ngei pawh he khawvela a lo kal phahna, mi tam takin an lo thih phahtawhna leh an thih mek zelna Zalennachungchanga philosophy ril tak helehkhabua kan hmuhte pawh kan umzui thei tawh lo ang. Lal Puilura tawngkam pakhat lek pawh hi han en teh, In thuhnuaia ka tluk chuan ka nunna hian awmzia a nei dawn lo a ni,tih hi.

Zahawm duhin mihringte an indo thin a, bawih a zahawm ngai lo. Zahawm tur chuan zalen a ngai a, he thawnthu-a pasalthate hian an zalenna leh zahawmna, an thlahte zalen nan leh zahawm nan an nun an hlan a ni. Mahni chenna hmun leh mahni thil neih vawng him zo lo chu mi zahawm a ni ngai lo. Hnehtu chan chang tura beiseina awm lo chung pawhin kan pi leh pute khan an zahawmna tifamkim turin an nun an hlan a ni. Sparta khaw daiah khan Sparta khaw lal Leonidas-a khan Persian Empire ropui tak awptu King Xerxes-a hnenah, The world will know that freeman had stood against the tyrants(khawvel hian mi zalenten lalna hrawt ching mi duhamte chu an zalennan an lo bei tih an hria ang) tiin a hrilh a. Leonidas-a awrawl thangkhawk chuPasalthate ni hnuhnungthawnthu ah hian hmuh tur a awm a ni.

Nula leh tlangval inhmangaihna chhete he thawnthua kan hmuh leh thil dang tam takte chu kan kal kân tawh ang. Lal Puilura thinlung ropui takte pawh hi a hranpaa khel tham a ni. He lehkhabu hlutna hi nangmah ngeiin I hai chhuah theih nana he thuziak hi buatsaih a ni tih hria la, Pasalthate Ni Hnuhnungtih kha han keu nawn leh teh.

Khardawn tawh ang :

He thawnthu hi sawisel bo a ni lo. A tlin tawk lohnate erawh chu kan tar lang hman tawh lo ang a, chu chuan he thawnthu ropuina hi a tinep chuan hek lo.

Hun liam tawha indona chanchin ziahna a ni si a, lung a tileng em em mai hi a mak ngawt mai. He thawnthu hian rilru thar a puttir lo che anih chuan nangmah kha lo in ennawn leh ang che.

Heng aia lehkhabu belhchian dawl lo zawkte mah College-ah leh University-ah te kan zir a, he hnam hian he khawvelah hnam anga dinchhuah kan duh anih ngai chuan he thawnthu hi chhiar fo thin atan mai ni loin, zirna sang zawka zir atan kan hmang ngei turah kei leh ka thiante chuan kan ngai.