
Guest writer
F. Vanlalrochana
Vanram chu HETIANG MITE TA
Bible-ah chuan,
Chu mi hnenah chuan Isuan, “Leilehnaa kut nghat reng chunga hnung lam hawi bawk si chu tu mah Pathian ram mi ni tlâk an awm lo ve,” a ti a, tih thu hi kan hmu a. Vanram pawh hi hawkir lo, Isua mite ta a ni. Vuan tawh a, thlah reng reng lo, an hmaa van thleng aw mawi ri, hriat phaka ngai fotute, pen zela Isua kut vuan tlattuten vanram hi an lut ang. Vanram neitu mi ṭhenkhatte chanchin i han ngaithla teh ang u.
1. Kum 1992-a thil dang zawng zawng- a in leh lo leh a chhungte ai pawha a hmangaih zawk Pathian hnena chawlta Upa Thantluanga, Diakkawn kohhran upa ang kha kan ramah hian nei ṭeuh ila, vawiina kan ram hmel hi a danglam dawrh ang.
Ngaihnawm taka a chanchin an sawi chu:
“Upa Thantluanga hi kohhran leh chhungkua, khawtlang tana hna ṭul thawk turin leilungah hian a taksain a awm ve a ni mai a. A ngaihtuahna erawh chu Zawlnei Isaia ang khan Pathian chatuan thilah a cheng a ni. Khawvêl lam chanchin eng mah hriat leh sawi tur a neih loh laiin a tuipui em êm Pathian thu, Thlarau lam thil chu sawi sên loh a hmuam reng a ni,” tih a ni.
Keini chu, khawvel thil sawi tur kan ngah em em a, Pathian thu chu sawi peih a ram kan awm lo ṭhin. Kan rilruah Pathian chatuan thil a awm loh avangin leia ropuina leh hausakna a awm lian em em a, kan heti zo ta a ni.
Diakkâwn Kohhran Upa, Upa Thanchhuma’n, “Upa Tluanga hi chu Kohhran Committee-ah te hian thu a sawi ve vak vak ngai lo a, Pathian thu nena inkalh deuh nia a hriat erawh chuan kohhran humhim nan thinrim khawpin a ṭangin a hnial tlat thung ṭhin a. ‘Ni mai mai rawh se,’ a ti ve ngai lo,” a ti.
Kohhran thlavang hauh ngama ram kan awm tawh lo a. Kan sawi belh hial ṭhin. Mihring tihlawm loh kan hlau ta zawk a, ‘Krista rawngbawl’ kan inti ngam chiah ang em? Nghet takin Pathian ram leh a kohhran tan ding ila, kan danglam khawp ang, he kohhran leh hnam hi.
Mahni indah ṭhaa, chatuan thlir ṭhin, Kohhran ropui taka Pathian tana theihtawp chhuah ṭhin kohhran hotute avangin Kan ram kohhran hi harhna pawhin a sawi nung thar nawn fo a. Vawiina kan heti ta hi i inen nawn ang u. Upa Thantluanga te, an rilrua vanram dah tlatte hi vana lawmman ropui chang tur an ni.
2. Tun lai khawvelah chuan eizawnna, family time kan ti a dik vek.Priority pek thiam a ṭul tak zet mai. Mahse, eng nge no 1 ni tur. “Tu pawh a nu emaw, a pa emaw keimah aia hmangaih zâwk chu ka mi ni tlâk a ni lo; tu pawh a fanu emaw, a fapa emaw keimah aia hmangaih zâwk pawh ka mi ni tlâk a ni lo.” Matthaia 10:37.
Thu ṭhat hmel deuh kan infah ang hi a lo ni chiah lo fo. Vanram hi chu a man a tam a nia. Bible-ah vek kan hmu a, “Vanram chu lova ro phum ruk ang a ni; chu chu miin a hmu a, a chhilh leh a, lawm em emin a kal a, a neih zawng zawng a va hralh a, lo chu a lei ta a.” (Matthaia 13:44). A namai lo a nia aw;Kawng awlsam a ni mawlh lo, vanram kan panna kawng hi, Neihbelha, Neizela te tan hian a har a ni.
Upa Thantluanga khan, “Lal Isua kha Jerusalema chawimawia a awm dawn khan sabengtungin zang er ngawk khawpin a phur ang khan kohhran upate pawh hi in chhung tlakran phah rak khawpa rawngbawlna buaipui kan awm loh chuan Lal Isua hi chawimawiin a awm thei lo,” a ti bur mai. A takin a nunpui ngam reng a ni. A han thiha a chanchin an ziahah erawh chuan heti hian an ziak, “A nupui fanau leh in lo ai pawha a hmangaih zawk, mualpho leh chan pawh hnial loa a lo zui ṭhin, A Lalpa chuan chatuana a hnena chawl hahdam tawh turin a hruai ta a ni,” tiin. Hetiang baka Thihna mawi leh duhawm hi a awm lo. Tun lai mite chuan Upa Thantluanga dam lai nun hi atthlak kan tihial mai thei. Lallukhum erawh inthlahrung lo takin a khum ang chu.
Pathian leh A ram chanchin ṭha hmangaihna avanga engkim kalsantu Dohnunan “Kalvari tlanna vanga ti ka ni a” a ti mai ang khan Vanram thleng rak turin Kalvari tlanna hi i ngaihtuahin i ngaihlu ṭhin ang u.
3. Vanram zawngtu chu Pathianah a thla a muang a, lei thilah a zam lo a, Pathian kutah a innghat a, lei mite lah a hlau hek lo.
1950-a Ruallung Kohhran Upa atana nemngheh Upa Chawngpianga khan Vanram a thlir avangin “Lalpa ta kan ni,” tiin nun a hmachhawn ṭhin.
Kum 1966-1967 chho khan Mizoram buai avangin sipai an hrang thei thin hle a. Himna zawngin mi tam tak chu ramhnuaiah an tlanchhe chum chum ṭhin a nih kha. Khang hun laite khan Upa Chawngpianga chuan a chhungte chu tlanchhiat a phal ve ngai lo a, “Lalpa ta, a mite kan ni alawm” a ti tlat ṭhin.
Ṭum khat pawh sipaiin khua an rawn hal dawn tih thu mipuiten an hriat avangin mipui an mangangin an thlabar takzet a. Mi tam takin an bungbel te, mutbu te leh an thil neih zinga hlu deuh nia an hriatte chu kengin ramhnuai lamah an tlân liam zut zut mai a. Chutia ramhnuai lam pana mi an tlanchhiat sup sup lai pawh chuan Upa Chawngpianga chu, “Tu mah thlaphang suh u, Pathian kan lamah a ṭang tlat alawm,” tiin khawlaiah a au lauh lauh mai a. A fapa C. Lalbela pawh a lo thlaphang hle ni tur a ni, mutbu te chu lak mai theih tûrin a lo tel fel thlap mai a. Chutih lai chuan a pa thusawi zo rawn haw chuan a rawn hmu a, “Mama, Pathian kan lamah a ṭang tlat alawm, i puan tel kha phelh la, a ngaiah dah leh rawh,” tiin a fapa Lalbela chu a hrilh a. A hrilh ang chuan a fapa pawh chuan a puanthuah lo tel fel thlap tawh chu a phelh a, a ngai angin a dah leh a. Pathian humhimnain khua pawh chu an hal ta lo a, him takin an awm zui ta a ni. An chhungkuain Pathianin a hum avangin Pathian hnenah lawm thu sawiin an ṭawngṭai ta nghe nghe a ni.
Chumi hnuah chuan Major Suala hovin khua an rawn lut a. Major Suala ho chuan biak in luah an tum avangin Upa Chawngpianga leh tawng thiam Pu Lalauva, Jamadar pension chu biak inah chuan an han kal a. Mahse, Major chuan ṭawng lettu hmel a lo hmuh duh tlat loh avangin Upa Chawngpianga chuan amahin Major Suala chu a va hmu a, biak in chu sipaiin an luah a rem loh thu a va hrilh a ni. Major Suala chu a lo thinrim hle mai a, a meichher ken lai chuan Upa Chawngpianga kawrchung vârah chuan a lo nawr nawk nawk mai a. V.C. leh mipuite pawhin an lo hlauhthawnpui hle mai a. Mahse, Upa Chawngpianga chu beidawng mai duh bik loin Major Suala chu hmu turin a kal leh ngat a. Sipaiho chuan a nghawngah silai chuktuahin biak in chu an luah ngei tur thu ṭawng lettu hmangin an lo hrilh a. Chutianga an lo tih tlat si avang chuan a haw a, Pathian hnenah a ṭawngṭai ta a. Mahse, Major Suala ho chuan biak in chu an luah lui ta tho a ni. Mak angreng deuh mai chu Major Suala hi a hnuah Ṭawi daiah kah hlum a ni ta reng a ni. Biak in humhalh tur pawh hian thih leh dam karah pawh a ding tlat ngam a ni.
Engkim dang aia Vanram thlangtu chu a huaisen ṭhin a ni. Thil mai maiin a tibuai ngai lo.
4. Vanram zawng a, a neih zawng zawng hralha leitu dang chanchin i han sawi leh teh ang.
Diakkawn Upa, Upa Lalruanga khan engtik lai mahin Pathian mi nih a zahpui ngai lo a, a kut ding lam hi kohhran, a kut vei lam hi YMA an ti ṭhin. Zirtirtu hna a thawh lai pawha, “Upa Ruanga hi chuan sikul te hi Sunday School emaw a ti vek a nih hi,” an tih khawp, khawiah mah Pathian zahpui ngai lo mi a ni.
Revd. Lalengkiman heti hian Upa Lalruanga chanchin hi a sawi:
“Pathian ṭih mi, kawng engkima a phak tawk lungawi thei a ni. Kohhran a ngaina em em a, a rawngbawlnaa tlanchhe ngai lo mi a ngaih dan ni chiah lo mah se kohhran rorel chu Pathian thu anga pawm hmiah mi a ni. Tin, ṭawngṭai mi a ni a, a rilrua a thawh tawh chuan ṭawngṭai rawt chawt zêl mai, lamlian sirah pawh min pawt pêng a, a ṭawngṭai mai. Lalpa ṭawngṭaina hi kawng sirah hian kan sawi dun fo a ni. Ṭum khat chu fu huan a neih laiin fu kan her a, a so tan tihah ṭawngṭai a rawt tlat mai a. A nupui (Pi Rini) chuan, ‘Ngawi lawk rawh, hei a so liam dawn tlat mai,’ a ti a. Upa Ruanga chuan, Duh leh so liam vek rawh se, ka ṭawngṭai dâwn a ni mai, a ti bur mai a. Tam chu a so liam bik ta lo! Rilru fai leh thianghlim, mahse thilphal tak a ni. Miin malsawmna leh hmasawnna an dawnin a rilru tak takin a lawmpui ṭhinin ka hria,» tiin. Chutiang chanchin mawi nei mi chu a ni.
Upa Ruanga te hi chuan, kohhran an thlir a, chutah chuan Pathian ropui tak an hmu a, rinawm takin an dam chhungin rawng an bawl a, Hmuh theih loh an hmuha chu thlah loin an zui a, Kraws an put chu an nghat reng reng lo a ni. Hetiang hi Vanram pantute chu an ni ṭhin. Leia khualzin, an thlenna te tana mikhual duhawm, an hawna turte tana nghahhlelhawm an ni.
TLANGKAWMNA: Khawvel nun nuam leh ṭha duh leh neih hi thil sual a ni kher lo. Chatuan min thlirtir thei lotu a nih erawh chuan a dik lo tawp a. Chatuan Lunglen kan nei ta lo lutuk a, tuna nawmna kan um nasa ta, kan buai a nih hi.
Tunlai chhuante hian, hawh u, Vanram i thlang ve ang u. Isua mi i ni tlat ang u.
‘Khi van chanchin khi ka hre tawh,
Isua miten an hmu dawn a ni’