FM Nirmala Sitharaman-i'n Union Budget 2024-25 a pharh

Union finance minister, Nirmala Sitharaman chuan nimin khan Lok Sabha-ah fiscal 2024-25 atana union budget a pharh a, kum sarih chhung a zawnin Parliament-ah union budget a pharhna a ni. Budget tharah hian kum 2024-25 chhunga sorkar sum hmuh tura ruahman chu Rs vbc nuai 32.07 a nih laiin, a sum hman tur chu Rs vbc nuai 48.21 ni tura chhut a ni a, Revenue expenditure hi 3.2% leh capital expenditure hi 16.9% a pung tura chhut a ni.

Nimina Finance Minister-in a pharh tak hi kumin Lok Sabha inthlanpui neih hnua BJP kaihhruai National Democratic Alliance (NDA) in sorkar term thumna a siama budget pharh hmasak ber a ni. Minister chuan Union budget 2024-25 ah ram economy siamṭhatna tura an dah pawimawh pakuate a puang a, chungte chu- productivity, jobs, social justice, urban development, energy security, infrastructure, innovation leh reforms te an ni.

Finance Minister Sitharaman chuan hna thawh tur siam leh middle class te chu ngaih pawimawh an nih thu sawiin, kum nga chhungin hna siamna atan Rs trillion 2 dah a ni tih a sawi. Budget tharah hian income tax lak ennawn a nih thu sawiin, FY 2024-25 atan chhiah pek dan tur bithliah leh salaried employee tan standard deduction tihsan a nih thu a sawi. Standard deduction hi Rs 50,000 aṭangin Rs 75,000-ah tihsan a ni. Income tax lak dan tharah hian Rs nuai 3 hnuai lam lalut tan chhiah chawi a ngai lo a, Rs nuai 3-7 chinah 5%, Rs nuai 7-10 chinah 10%, Rs nuai 10-12 ah 15% , Rs nuai 12-15 ah 20% leh Rs nuai 15 chung lam la lutah chhiah 30% lak a ni ang. Income Tax Act chu hriatthiam awlsam zawk turin ennawn tum a ni bawk.

Minister chuan kum nga chhungin Pradhan Mantri Awas Yojana-Urban hnuaiah khawpuia cheng mi rethei leh middle class chhungkua, mi vaibelchhe khat-te chenna in sakna atan Rs vbc nuai 10 invest a ni dawn a, hetah hian sorkar laipui puihna Rs vbc nuai 2.2 a tel dawn a ni, a ti. Rate sang loa loan lak theihna tur pawh ruahman a ni dawn tih a sawi bawk. Industry-a hnathawkte tana luah theih tur, domitory-type siam tum a ni tih sawiin, hei hi PPP (public-private partnership) mode hmangin siam a ni dawn a ni.

Domestic institution-ah higher education loan Rs nuai 10 thleng pek theih a ni dawn a, company 500-ah ṭhalai vaibelchhe khat tan internship tih theihna tur scheme siam a ni bawk ang. Start-up ecosystem chawikanna turin, sorkar chuan investor-a class zawng zawngah tax a titawp a, hei hi sumdawnna bul ṭan ṭhalaiten chhiah chawi ngaih vanga harsatna an tawh ṭhin chhawkna tura tih a ni.

Sector hrang hrang tana sum ruahman :

Union budget 2024-24 a sector hrang hrang tana sum ruahman chu -

Defence - Rs vbc 454,773

Rural development - Rs vbc 265,808

Agriculture and allied activities -Rs vbc 151,851

Home Affairs - RS vbc 150,983

Education - Rs vbc 125,638

IT and Telecom - Rs vbc 116,342

Health - Rs vbc 89,287

Energy - Rs vbc 68,769

Social Welfare - Rs vbc 56,501

Commerce & Industry - Rs vbc 47,559

Sports - Rs vbc 3,442.32

Sum hmanna turte :

Budget-a sum hman tura ruahman, Rs vbc nuai 48.21 zinga a tam zawk chu central sector scheme leh central sector dang tan hman a ni ang. A sum hman chhuahna turte -

Central sector schemes - Rs vbc nuai 15.6

Other Central

Sector expenditure - Rs vbc nuai 14.91

Establishment

expenditure - Rs vbc nuai 7.84

Centrally sponsored scheme - Rs vbc nuai 5.06

Other grants/loans - Rs vbc nuai 3.92

Finance commission grant - Rs vbc nuai 1.32

Central expenditure-ah hian interest payment bakah autonomous body leh thil danga an pekte a tel. Establishment expenditure hian hlawh, pension leh a kaihhnawih dangte a huam bawk. Finance commission grants hi state hnena a pekte an ni bawk.

Union budget-a hma lakna tur tarlan langsar zualte -

- Ram chhunga thar chhuah, a bikin oilseed siamchhuahna tur mustard, groundnut, sesame, soybean leh sunflower-ah intodelh tum a ni.

- MSMEs tan credit guarantee scheme siam niin, third party guarantee tel loa loan pek theih a ni ang. Kum thum chhungin SIDBI chuan MSME tan branch a hawn belh ang.

- Cancer damdawi pathum bikah custom duty lak a ni tawh lo ang.

- Mobile phone leh a part-a chhiah lak chu 20% aṭangin 15% ah tihhniam a ni a, retail market-ah a man pawh hi a tlakhniam nghal beisei a ni.

- Foreign company-te hnena corporate tax lak ṭhin chu 40% aṭangin 35% a tihhniam a ni a, hei hi investment ti an pun theihna tura ruahman a ni.

- Vishnupad Temple leh Mahabodhi Temple-ah Kashmi Vishwamnath Temple model entawnin corridor siam a ni ang a, sorkar chuan Odisha sorkar hnenah tourism tihchangtlunna turin ṭanpuina a pe ang.

- Employment linked scheme pathum siam a ni dawn a, kum nga chhungin hna thar siamna turin Rs vbc nuai 2 ruahman a ni. New employment skilling scheme kaltlangin kum nga chhungin ṭhalai nuai 20 chu thiam thil zirtir tum a ni.

- Company lian 500-ah ṭhalai vaibelchhe khat tan internship scheme siam a ni dawn a, a tirah Rs 6,000 pein, internship allowance hi thla tin Rs 5,000 pek a ni ang. Training senso hi company lamin Corporate Social Responsibility (CSR) funds aṭangin an tum ang.

- Industrial training institute 1,000 chu tihchangtlun an ni dawn.

- Hmeichhiate thuam chakna turin, budget-ah hian hmeichhiaten an hlawkpui theih tur scheme, Rs vbc nuai 3 chuang hû a tel.

- EPFO contributions-ah thawktu leh chhawrtute tan thawh ṭan aṭanga kum li chhung incentive pek an ni ang.

- Grassroots-level sports tihchangtlun zel tum a ni a, hemi atana sorkar flagship project Khelo India atan sports budget aṭangin Rs vbc 900 dah a ni.

- Mudra loan lak theih chin Rs nuai 10 chu Rs nuai 20-ah tihpun a ni.

- PMGSY Phase IV kalpui a ni dawn a, thingtlang khaw 25,000 te tan inkalpawhna ṭha zawk siam a ni ang.

- Loneitu vaibelchhe khat chu 'natural farming' lama inlehtir tum a ni ang.

- Andhra Pradesh new capital project, Amaravati tan infrastructure lama puihna turin Rs vbc 15,000 ruahman a ni. A ṭul dan angin sum hi pek belh a ni ang.

- Bihar-ah airport leh medical college thar siam a ni dawn.

- In vaibelchhe khata rooftoop solar panel dahna tur PM Surya Ghar Muft Bilji scheme siam a ni.

- Private sector thawhpuiin 'Bharat Small Nuclear Reactors' siam a ni ang.