KA PA KHUMA Phuahtu : Saiwanah Satu : Saiwanah & Mary Dawngi.

Mi tam tak chuan, "Eng hna nge i thawh, Eng nge i tih ve ṭhin?" an tih ve phawng phawng ṭhin che ka ring. Hun lo tih deuh leh chhàn harsa tih deuh chang i neih ve ngei ka ring. A huat hleihtheih si loh, àwm kan tih a inang lo a, àwm lo kan tih pawh a inang hek lo. Hringnun a ni miau a.

A mak ka ti ngawt mai, he khawvel ram zaua ka chhuk ka chhoh ka vahvelnaah hian, ropui châk lutuk mihring ka hmu hnem lutuk hi. Mahni phak tawk ṭheuhah thuneitu sang bera kan ngaih aṭanga a hniam bera kan ngaih thleng hian, kan thiltihtheihna lantir kan tum ṭheuh a, hripui len laia co-vaccine kan han la turte kha asin nuih tiza. Mipui tam tak in-line karah VLTF duty-te khan an duhsak zawngte kha min han koh hmakhalh vel ngei a. An mawh lo e, hei pawh hringnun.

Kan ram rorelna hmun sang bera ṭhu kan rorel khawlte hlei hlei hi asin ka khawngaih ni. Inthlan dawn laiin vote zawng reng rengin mi chungah ṭhat an chhuah a, chak pawh ni se campaign laia an au hlate bawhzuia an buai nghal char char a ngai a, a tling lo tan hlei hlei phurrit a zual. Eng teh uala an ngaih lohte kha biak ṭhat zawm zel an ngai a, zahawmna pawh humhim hleithei lo khawpin inphah hniam a ngai a, a hahthlak hian ka ring ṭhin. Minister pakhat ka hriat ve pawh kum khata chhungkaw kima an awm hi chu tlem tak a ni. Kum tluanin mikhual lut chhuak an indawt zut reng a, a hranpain mikhual chaw bel lianpui an nei a, han intuituah bik ngaihna pawh a awm vak chuang lo. Ei leh in thu hlaah ringawt lo pawh, ram hmasawn ram rorel chungchangah chawl loa ngaihtuahna tam tak an sen a ngai a, eng emaw ni khuaah VIP hle mah se, heng mite nun hi ka awh loh pawl tak a ni.

Sumdawng lian leh contractor babu te hlei hlei hi, hlep tam loh hlau reng renga an thluak chawlh lohziate hi. Zanin hian ka bungrua a lo thleng dawn em, ka motor te an haw kim tawh em ti reng rengin rilru an seng a, room zau leh khum nuam takah an hûi pap pap reng chu a nih hi; chhungkua, nupui fanau ngaihtuah nen.

KA PA KHUMA VE THUNG CHU

Mi tam tak, In chhawng khir eih uaih, an fate leh an fa mote nen kaw tam tak luah mah se a tam zawk a la ruak cheu ang tihtur, chu mai pawh ni lo, nu ber pangpar huan tur zau tawk tak la awm cheu ang lo tak hian, hmun zîm tê ah, râp In tlawm tèah a khawsa ve naw naw a. Mi lianhoin an milen pui ṭhian ṭha te, an hmelhriat, lei chhiara mi ropui tak tak te (leh anmahni tlawn rawntute pawh an ni ta ve ang) ang lo takin, a ui leh ar leh a ran vulh dang, amah hnaih rengtute ho chu a ṭhian neihchhunte an ni mai a. Chuti chung chuan a hlim reng thei a, a nui reng thei tho bawk si. Zawhna lian tak lo awm ta chu -

"Ka pa Khum, eng hna nge i thawh

Eng chu nge i eizawnna;

I hlim I nui reng thei bik a,

Eng chu nge maw i hlimna thuruk?"

Mi te ngaihsan pawisa ngah tak takin, neih belh leh hlep tam loh hlau reng renga chhun zana an hmanhlel laiin, ka pa Khuma hi chuan buaina a nei hran lo. 'Chungleng Savate khian an tuh lo a, an ât hek lo', tih ringtu a ni. Khawvel nunrawng tak hi a chungah inlulingin, miten mi rethei tia an sawi niin, harsatna tam tak pawh a chungah lo thleng mah se, vui hauh loin a hmachhawn ṭhin a, a chunga roreltu a hriat chian avangin chakna thahrui lak nan a hmang ṭhin. Khuarel mawina leh a nun a inzawm tlat a, chiapva leh nungcha hram te, nipui, thlasik, ṭhal, favangin a nunah awmze thuk tak an nei a. Ni sen sa vawl vawl leh ruah sur buan buan te, lui pui leh lui tê a tui luang ri te hi a tan chuan rimawi ropui ber an ni. Mi zawng zawng hi chhum rei lo tê lo langa ral leh mai tur kan nihah a chiang a, dam chhung rei lo têah hian han vei em em tur helhkam lian tak a neih a hre lo a ni.

"Eng nge ka ei ang ka in ang tihah ka buai lo,

Mahriak tea tu hriatpui loh hlimna nun,

Engpawh lo thleng se lawm takin ka dawngsawng ṭhin;

Khawvel hmuhah riang mah ila.

Chung Khuanu nena leng dunin tu dang kan ngai lo,

Sirva hram thiam hram ri leh lui luang rimawite'n min awi;

Vaivuta siam vaivuta kir leh mai tur hian

Eng nge maw lungkham tur ka neih le?"

Tiin min chhang.

Company lian pui pui neitute, sumdawng lian tak tak te, sawrkar hna sang tak tak thawkte ang bawkin ni leng lengin hna a thawk ve ṭhin. A thlakip sum lakluh erawh an lakluh hmun zaa ṭhena hmun khat pawh a tling ngut emaw chu? Khawvel miten hausa an tehna sum leh pai lah chu eng tham mah a nei lo tih a chiang a. Rangkachak leh lunghlu tih leh lek phei chu nei lo tak a ni. American dollar leh British pound hlutna, ram economics, international market tih vel phei chu a beng a rawngah a lut eih lo. Mahse chu ti chung chuan, "Mi hausa ka ni." a ti mauh mai. Hausakna hi engtin nge a teh bik a, eng nge a hausakna thuruk, tu in nge a hausa lo ti ngawt thei le? Zawhna dang a awm leh ta.

"Ni tla vanvuaiin rim takin a thawk,

"Mi hausa ka ni," a ti.

Mahse tangka leh lunghlu sen ṭha mi

Lei rohlu chhuan tur a nei lo.

Ka pa Khum eng hna nge i thawh?

Eng chu nge i eizawnna?

Mi hausa ka ni i ti si a,

Eng chu nge i hausakna thuruk?".

Nuten thla kua lai hah takin an pum chhungah min pai a, chumi hnu chuan kan lo piang ve mai a ni. Kei chu ka hrehawm bik dawn em a; ka piang duh lo kan ti thei lo a, chuti ang bawkin kei chu vanneihna hlirin min hmuak dawn a ka piang châk tawh kan ti ngawt thei lo. A hun a lo thleng a, engpawh hmachhawn turin kan lo piang a ni tawp mai a ni. Dam chhung ni kan chhiar ṭan aṭang chiahin second tin thlanmual kan hnaih ni a inṭan ve nghal a, chakna avanga kum sawmriat leh a hnu lam thawhrimna leh lungngaihna mai a ni tih te kan hria. He kum dam thleng loa mual liam ta tam tak an awm a, rei lo te chhung pawhin thil tam tak a thleng lawi si. A changin lawmna leh manganna, a changin hlimna leh ṭahna an inchungnun chhawk zak zak a, pian nawn lehna ringtu sawmsarih pawh ni eng ang mah ila, he leiah kher hian zawng a thleng ngai dawn si lo. Heti reng reng hringnun a nih lai hian ka pa Khuma chuan dam chhung tawi tê hi lungngaihna hun ringawt atana hmanah chuan a phal lul lo a ni. Rual el reng rengin rilru a tihah ve lem lo a, awhnain a nunah hmun a chang lo. Mi nunah a buai lo a, lungngai khawpin mi dang nun nen a inkhaikhin ngai lo. Hei, a tawpa tawpah min rawn chhang ta e. A rawn sawi fiah ta.

"Khawvel eng mawi kan hmuh ni apangin

Kan boralna ni tur kan pan.

Vawi khat bak kan piang dawn lo,

Lungngaih nan hun ka hmang phal lo",

... Eng nge ka ei ang ka in ang tihah ka buai lo,

Mahriak tea tu hriatpui loh hlimna nun;

Engpawh lo thleng se lawm takin ka dawngsawng ṭhin,

Khawvel hmuhah riang mah ila... tiin min chhang.

- Kima Tuallawt