THLALERA MI AU RAWL

Bible-ah hian Pathian thu aupui tute au râwlin mi bengkhawn a hlawh loh thu hi hmuh tur a awm nual a. Nova lawng tuk campaign hlawhchham zia te, Sodom leh Gommora himna tura Abrahama campaign hlawhchham ziate pawh kan hmu thei ang a. Zawlnei Jeremia phei chu a au râwlin bengkhawn a hlawh loh luattuk avangin Pathian lakah a vui deuh hial a ni awm e. Tin, an auna chhan hi mipui tihmawh em vâng a nih deuh ṭhin avângin lo bengkhawn loh te pawh chu a âwm ve thei tho bawk a, tihmawh nafam chu! Chutih laiin, Jona au rawlin bengkhawn a hlawhzia te leh bengkhawn hlawh tak tak sawi tur dang te pawh a awm bawk a. Tun hnaiah kan ramah ram inrelbawl dan chungchanga au thâwm a tam ang reng a. Anmahniin ‘zawlnei’ an inti nge mipui lamin zawlnei kan ti zawk tih pawh hriat loh vin, zawlneite thupuan tih sawi a awm nawk mai. Amaherawhchu, anni au râwl hian bengkhawn a hlawh lutuk lo va, nuihzat a hlawh zawk mah emaw tih tur a ni. Lalpa zawlnei an lo nih tak tak phei chuan, mipuite hian Lalpa kan tithinur viau thei ang a, an lo nih tak tak loh pawhin anmahni talin insiam ṭhat na’n an hmang turah ngai ila!

Zawlneiho au dân ang lo deuhin, kan khaw awm dân chungchangah hian inralrinna dâr han vuak ve hi ṭul tlata hriatna ka nei a. Ka vei ram hi, zawlnei âu dân anga han au chiam chi ni si lo, âu ve ngai tak si a ni a, mi thiamte cho nân an tih ang deuh chi hi a ni. Kumina ruahtui kan dawng tlem lutuk leh, nakkum ṭhâla tui kan harsat theih thu hi mut mawh hnâr mawha neih tham a niin ka hre ve tlat a, a vei hian ka vei ve tlat mai a ni, ngaihven hlawh maw; hlawh lo maw!

Nikum, kum 2022 khan ruahtui kan hmu ṭha thawkhatin ka hria a. Khati chung khân kumin ṭhala kan lui tui tlemzia chu khati kha a ni a, a video pawh kan hmuh chamchi kha! Seṭhawnah khuan ka u Lalthankhuma (L) zârah huan chhe te kan nei ve a. Tah chuan tuikhur, hna nei mi hi a awm a. Kan enkawl ve ṭan tirh kum 2017 vel kha chuan, March thla thleng zen zâwn hi tuihna a awm a, fur tuihna kan ban phak hial châng pawh a awm. Khu lai a chheh vela chengte tân pawh tlan tur a awm ve ṭhin. Amaherawhchu, a kum telin kan tuihna hi a kang hma tial tial a, tunah hi chuan February a thleng zo ta meuh lo. Ruahtui tlâk ṭhat kum deuh leh tlâk chhiat kuma a daih rei leh rei loh zâwng te hi ka chhut ve mai mai ṭhin. Keima tâwkah research ka lo bei ve a nih ber chu!

Kumina kan ruahtui dawn tlemzia hi kan mi thiamte leh sawrkar lam mite’n record an neiin ka ring a. Hetia, keini ang pa mawl ngaihtuahna aṭang pawh hian a tlem hle tih a hriatin ka hria. Hmanni deuh khan whatsapp group-ah Chhimtuipui (Kolodyne) tuna a thlalak an rawn dah a (an dah chhan erawh chu thil dang daih phei chu a ni a). October thla tawp lama Kolodyne tui rawng leh a tlemzia chuan min tiphu deuh zawk mai. Saw tak saw chu ka hriat ṭhan loh lam tak a ni a, kum danga favangah khati ang tak khân a tlem ṭhin emaw chu ka hre lo. Ka hriat ṭhan Tuipui (Khawchhak Tuipui) te khi chu, October thla laihawl vel, nghalim fuan hun lai vel hi chuan naupang deuh te phei chuan kan la hleuh kai zo mang lo ṭhin kha a ni a. Suar te pawh changel pum nena kal tlang theihin a la mar deuh pung ṭhin a ni. Tun hnaiah ka hmu ngai ta lo va, kan hriat ve laia favang tui lian mar pung mai ṭhin hunah hian, khatih laia ṭhâl khaw ro vanglai ang rek mai a lo ni reng tawh mai tak ang tih ka hlau hlel lo.

Chuti ang chu kan khawvel awm dan a lo nih takah chuan, a chanchin sawiin kan hun kan khawh ral ang a, a mak mang e tiin kan sepui ruah tawrh ngawt ngawt mai tur em ni ang le? Tun aṭangin Aizawl khawpuiah tui phur motor hmuh tur a tam ṭan hle mai. Kum 2024 ṭhala (ṭhal thlen hma pawh a ni thei) tui harsatna awm thei tur hi thlir lâwk a ṭul mang e tih tak hi a ni ka han aupui duh tâm em ema chu. Inruahmanna ṭha, a thachhang dawl (alternative) ngaihtuah lâwk nân a tlai mah mah tawh na a, ngaihtuah erawh tihmakmawh a niin ka ring.

Kan tui tlan ber hi Aizawl khawpui kham khawp ni lo palh ta se, engtia tih tur nge ni ang aw? Pumping system te hi chu chuti chûk chûka han puitlin mai chi ziazang a ni dawn si lo va. Zimbabwe rama Kariba Dam te, Russia rama Bratsk Dam te, Ghana rama Akosombo Dam te, Canada rama Daniel Johnson Dam leh, Canberra khawpui chawmtu Coter Dam te ang hi chu beisei rual a awm lo vang a. Tin, Shillong-a Barapani leh Manipur-a Loktak Dam te pawh kan beisei phâk rual an ni lo vang. Mahse, vaihovin ‘Kuch na kuch to karna hi padega’ an tih angin, eng emaw tal chu kan tih a ngai maithei a ni. Aizawl paho hi kan hnatlang ang a, a thei thei chawi tur talin Tuirial khu chiarhdiakin kan zuk khuap mai dawn emaw ni! Tuna kan lui tui luang liam hi kan ui vawng vawng hun a thleng mai palh ang tih a hlauhawm theiin ka hria. Thingtlâng lam pawhin bamboo link road ai mahin kawr te link road lam kan ngaihven a ṭul maithei ta a nih hi. Tuna kan khawtlang tui hip mek a kang chah palh thulha tlânna tur tui awmna hmun leh, a panna kawng te lo riruan lâwk a fuh ang, a lo ngai lo mial a nih taka leh a lawmawm!

Tichuan, kum 2017 vel aṭanga ka han enkawl ve ta chuan, a ramngaw ṭha tak maiah te chuan JCB in kawng te ka laihtir a, in chhe te ka sa ve a, ka tichereu ta ang reng a. Chuta ṭang chuan kan tuihna pawh chu a kum telin a lo tlem ta tial tial mai a ni. Furah chuan a tam ngai rengin a tam a, a tlo ta lo a ni. Kan huan leilungin tui a pai theihna, a hnâwnna ka lo tih chereu takah chuan, a tui paite chu khaw lum zual zel bawksi nen, chung lama khu ral a tam ta a ni chek ang chu, a kang thuai thuai ta mai a, chu ngei chuan thlaler aṭangin min autir ta a nih hi!

Kan ram hi ngun takin zir ila, kan Lui te eng zat nge kang chat tawh tih te chhut ila. Kan nu leh pate sana Ngha te leh Kaikuang, Chakai ilo fahran an lakna kawr eng zat nge kang chat tawh a, kan nuapan laia kan tuikhur, a khawtlang tlan ṭhin eng zat nge khawro tawh tih te ngaihtuah chet chet a hun ta. Tin, Sawrkar lam pawhin hei hi mut mawh hnar mawha neih a hun hlein a lang. Ramngaw kan humhalh a, kan ram leilungin ruahtui a pai rei theih dân tur ‘natural preservatory system’ te din thar a, fur ruahtui khawl (Rain water harvesting) lamah te pawh ṭan kan lak a hun tak meuh a ni. Ram leilung nei deuhte chu PAHOSS an tih ang deuhin, Sawrkar nena ṭang duna fur ruahtui khawlna lama ṭanpuite pawh ni se, a finthlâk hlein a rinawm.

- Rev. Jh. Za Hluna (Paula Pu)