DIK LO TAKA MI HLA PHUAH TIHDANGLAM SAK HI
Ringtute hian Pathian Thua min kaihruaitu atan Bible bakah Pathian fakna hlate kan nei a; kan hla sakte hian zirtirna dik tluantling min pek a ngai. A dik hrûlah hian dik âwm taka lang, dik tluantling lo a inzep fo va. Pathian pawlna dawnga hla phuahtute phuah dan (original) tihdanglam saka, an phuah chhan phawk chhuak zo ta lo zawnga mi thlarau chan an tihkhawloh sak ta hi sawi a awm neuh neuh a; tuna ka rawn sawi ve te hi chu mi sawi hnu deuh hlir a ni ang, thil thar a ni lo. Mahse ngaihtuah chiang lem lova dik ni awm taka kan lo sak liam mai mai zingah, kan fimkhur lehzual nan, indemna lam ni lovin, rawtna ka han siam ve teh ang:
1. Kristian Hlabu No 500. Mi thianghlim kalna kawng hlui kha zawhin… tih hi, ‘kawng hlun kha zawhin’ tih zawk tur a ni em?
He hla hi kan sak tlanglawn pawl tak a ni a; mahse eng kawng nge kan zawh : tuna kan official hla bua a lan dan anga kawng hlui tih zel tur nge a dik zawk leh biblical zawk – ‘kawng hlun’ tia dah dik tur, tih hi i lo chhut chiang teh ang. ‘Kawng hlui’ tih awmzia chu ‘kawng hluihlâwn tawh, rauhsan tawh, hman tawh loh leh kawng zawh tlâk tawh loh’ tihna a ni a. ‘Kawng hlun’ tih a nih chuan ringtute zawh tur kawng dik, hmanlai mi thianghlimte pawhin an lo zawh tawh ṭhin kawngpui sawina kha a ni. A hrilhfiah nan, Aizawlah hian Mizo tawnga veng hming mawi leh ril tak kan nei a, chu chu ‘Ramhlun’ veng a ni. Ramhlun ti lovin ‘Ramhlui’ veng ti ta ila, a veng neitute hian an duh lo hle awm e.
He hla hian Thuthlung Hlui-ah innghahna ṭha tak a nei a. Jeremia chuan: “LALPA chuan heti hian a ti: Kalkawngah te ding ula, en rawh u, Kawng ṭha awmna kawng hlunte chu zawt rawh u; Tah chuan kal ula, in thlarau tan chawlhna in hmu ang,” a ti a ni (Jer. 6:16 cf. 18:15). Pathian thu-ah chuan ‘kawng hlui’ zawhtute chu khawvel mite an ni a, khawvel kawng an zawh a. Ringtute chuan chu khawvel kawng hlui chu kalsanin Lalpa min ruatsak ‘kawng thar leh nung’ kan zawh a ni (Heb. 10:20); chu kawng chu hmasanga mi thianghlimten an lo zawh tawh ṭhin kawng hlun a nih avangin – “Mi thianghlim kalna kawng hlun kha zawhin…” tiin sa tawh ila, ‘kawng hlui hi chu i zawh tawh lo vang u.
2. KH No 491, Lalpa sum ka ngainep a, Rangkachak tangka nen’ tih hla MA Kidder, 1820-1905 phuah (Lord, I care not for riches…), Mizo ṭawnga Zakunga (1885-58) lehlin, chang 3 neiah hian a thupui ber leh a khaikhawmna tur, zawhna pawimawh ber: ‘I vanram lehkhabuah ka hming a chuang tawh em? tih hi a ni a. Tuna kan hla bua a awm danah hi chuan ‘chhânna a awm miah lo. Hla beidawnthlak a ni thei hial awm e. Eng vangin maw?
Chang 1-na hian, “Ka Chhandamtu min hrilh la, Ka hming a chuang tawh em? tia a zawhna hi a thunawn hian chhâng lovin ‘Ka hming a chuang tawh em? a tinawn tlut tlut a. Chang 2-nain a chhâng bawk lo va. Chang tawpna, chang 3-na hi chuan ‘chhân fiah tawh awm tak a ni a; vanram ropuizia leh ṭhatzia a sawi hnuah “Angel vên khawpuiah khian, Ka hming a chuang tawh em? tih zawhna bawkin he hla hi a khâr ta mai a, a hrilhhaithlak hle mai. Vanram lehkhabua kan hming a chuan leh chuan loh tifiah lovin ‘chiang lo takin kan lo sa liam mai ṭhin a. Lehlin lam a dik lo em ni? tia a phuahtu Kidder-a phuah dan kan en chian nâk chuan a chang 3-na tlar tawp berah chuan chhânna lawmawm: “Ka hming a chuang tawh e,” a lo ti reng mai! A Sap ṭawng pawhin, “Is my name written there?” tih chu, “Yes, my name’s written there” a lo ti reng e. Tichuan he hlaa zawhna pawimawh ber chhânna awm lova zawhna bawka tawp ta hi ti hian kan dah thei tawh ang:
‘Angel vên khawpuiah khian,
Ka hming a chuang tawh e,’ tiin. La piangthar lo hla kha, piangthar tawh hla-ah a lo chang thei ta a ni. Tichuan, Vanram lehkhabuah ka hming a chuang tawh em? tih he hlaa zawhna pawimawh ber chu lawmawm taka chhângin a tlar tawpna hian: ‘Ka hming a chuang tawh e,’ a lo ti ta a ni.
3. Mihring mihrinna nge Mi fing mihrinna? KH No 36, Pu Chawngkhupa hla ‘Aw khawngaihtu Pathianin’ tih hlain a sawi chhuah tum chu – Thlarauvin min pek lâwmna, Chhandamtu thurûk, nunna thu – thinlung chhungrila kan chan hi a ni a; hei hi khawvel finna aia sang leh thûk, mi fingte pawhin an ngaihtuah chhuah zawh loh a ni, tih hi a ni. Kawng danga sawi chuan, Pathian thuril hi khawvel mi fingten an chhui phak lo, tihna a ni. A phuahtu mimala kâwm phâten Pu Chawngkhupa phuah dan chuan ‘Mi fing mihrinna hianin a ngaihtuah chhuak zo lo a che’ tih a ni an ti hlawm a. Chutiang ni si, engah nge ‘Mihring mihrinna hianin…’ tia kan hla bua kan dah tlat mai le? Chhan ṭha tê a awm em ni zawk?
‘Mi fing mihrinna’ tih leh ‘mihring mihrinna’ tih chu a awmzia leh a kawh pawh a dang deuh lo maw? Thlarau lam thurûk chhui phak lo a tihte hi mihring pangngai, mi mawlte aiin, khawvel thila mifingte finna a kawhtir zawk tih a hla thu hian a tichiang reng lo'm ni? A Bible thu innghahna ‘Mifing finna chu ka tiboral ang,’ tih te, ‘Pathianin khawvel finna hi atthlak a ni tih a hriattir lo vem ni?’ (1 Kor. 1:18-21) tia Paula theology hi Pu Chawngkhupa hian he hla hmang hian a phawk chhuak a ni lo vem ni? Hawh u, a hla thu pum puiin a sawi ang hian ‘Mi fing mihrinna hianin’ i ti tawh ang u.
4. A tawp nan Pu Hrangchhuana hla phuah, 'Zion khawpui ka pan laiin, Suala hlimin ka lo tlu a…’ tia a phuah (original) chu tidanglamin ‘Suala hliamin ka lo tlu a,’ tia thlak danglamsak a lo ni leh ta tih hi mi chinchang hriate sawi dan vek a ni. Dik ve tho, mahse a phuahtu rilru leh a phuah chhan hril pha tawh si lo a ni.
A phuahtu chanchin aṭangin, suala a tlukpui kha a hlimpui leh a ngainat em em kha a ni bawk si a; chu tlukna hmun aṭanga Lalpa'n a lak chhuah dan, a nunhlui mual liam hnu lama lunglen aia lungduh a ṭhente nena inṭhen tawh lohna ramin a hnem tawh dan a puan chhuahna a ni a. Chuvangin, ama tawnhriat ang ngeia he hla a phuah dan original hi zahsak ta ila; (suala hliamin tia siam remsakna aiin) ama original dik tak ‘suala hlimin ka lo tlu a,’ a tih ang ngei hian ṭhangthar zelte tan humhalhsak tur a nih bakah, mi tam tak thlarau nunkawng kaihruaitu a nih theih zawk avangin, ‘Zion khawpui ka pan laiin, Suala hlimin ka lo tlu a,’ Pu Hrangchhuana phuah ang hian i hmang ang u, i zahsak ang u, tiin rawtna ka siam ve a ni e. Thu hi hla a ni a, hla hi thu a ni bawk si a.
- Dr PC Biaksiama