Written by
- Vanhmingliana (Taua) Dawrpui.

IMMANUELA CHU!

Zakaria leh Elizabeth-i te chuan thla ruk lai mai an fapa tur,  Messia- lo hma khalhtu pian tur chungchang an ngaihtuah vang vang lai chuan  Mari, Elizabeth-i unaunu (cousin ) naupangtë mai chu Nazareth khua mel 68 lai a hla aṭang chuan a lo kal vang vang a. Thawnthu mak tak mai hrilh tur a nei a ni. Mari hi Miriami tia koh tho a ni a, Davida thlah kal zêla mi a ni. Nula thianghlim (Virgin) a ni a, tin, pasal hual nei lai a ni bawk a, chumi hming chu Josepha a ni. He Josepha hi pa fel tak, Davida thlah kal zela mi a ni bawk. Nimahsela, an pahnih hian an la inpâwl miah lo tih Bible-in min hrilh. Mari hi a laichînte hnena awm a ni a, a nu leh pa chungchang sawi lan a nih miah loh avangin, an thihsan tawh pawh a ni mai thei.

Thawnthu mak tak mai lo thang ta, a hunlai phei chuan an awih duh hauh loh, tun thleng pawha mi tam tak la awih theih miah loh chu “Mari’n Thlarau Thianghlim fa a pai thu hi a ni”.

Heng Bible chanchin (Account) hi hmanlai chanchin sawina, thu vuvûk (Myth) leh thu dik lo ringawta kan dah dâwn a nih chuan Thuthlung hlui hun aṭanga lo chhuak, Zawlneite kâ ngeiin a puan leh Kristian thurin fel taka lo intah chîat mai chu tihchhiat vekin a awm ang. Chu mai ni lovin, he Pathian mihringa lo pianna (Incarnation) hi a dik lo a nih ngai chuan, Isua pawh chu mi bum nana a lem lo changtu (Impostor) mai a ni bawk ang.

Eng thil nge ni ang le, heng thu zawng zawng min rintir theitu chu? Thlarau Thianghim hnathawh leh Pathian vantirhkoh Gabriel-a te thusawi kan rin phawt a ngai tihna a ni ang. Thu tak zet a ni tih mi’n an rin theih nan Pathian finna chuan a hma thla ruk daih tawhah khan Zakaria leh Elizabeth-i te nupaah ruahmanna a lo siam diam tawh (Luka 1 : 1 - 25 en la).

Mari’n kar hla takah Elizabeth-i te nupa a va tlawh kan tih tawh kha; Zakariate awmna khua hi Judai rama khaw pakhat tiin Bible-in a sawi a. Mari’n Elizabeth-i chibai a bûk veleh A pum chhunga naute a lo chë a; Elizabeth-i chu Tharau Thianghlimin a lo khat ta a. Aw ring takin a au va, “Nang chu hmeichhia azawnga engthawl i ni, i rila rah pawh a eng a thawl a ni. Ka Lalpa nu, ka hnêna i lo kal hi engtizia nge ni le?” tiin a lo ṭê nghal chùl mai a nih kha, amah kha ching a ni tih kan hriat bawk kha! (Luka 1 : 34 - 43)
Mari chu a chenna Nazareth-ah a lo kir leh a. Pathian Fa a pai dawn a ni tih chu a unaunu Elizabeth-i chauh lo chu tumah dang a hrilh lova. An inneih ni a hnai tawh si a, Josepha lah chu Judate dâna an inneihna mawhphurhna zawng zawng lo zirin a lo buai ve em em a. Mari chuan thil thleng engkim mai chu Josepha a hrilh ta vek a. A tirah chuan a awih thei lo va, nimahsela, Lalpa Vantirhkoh Gabriela a lo lang leh ta a. Vantirhkoh chuan, he fâ Mari laka lo piang tur hi tudang ni lovin hmasâng aṭanga chhandamtu lo piang tur a nih thu leh a hmingah pawh ‘Isua’- mite, an sualna laka chhanchhuaktu tur a nih thu lamin a hrilh ta a. Josepha chuan thuawih takin a pawm thei ta a.

Pathian ruahmanna fel tak chu!
Isua Krista pian hma kum zabi sarih lai maiah chuan Pathianin a pianna hmun tur tak chu Bethlehemah ngei a nih tur thu a Zawlnei Mika hnenah a lo hrilhtir a, “Nimahsela nang Bethlehem Ephratha, Judai rama sang tam tak zinga telah të hle mah la, nangma lak aṭang hian Israelho roreltu tur chu ka tân a lo chhuak ang a; a lo chhuahna chu hmasang ata, chatuan aṭangin a ni (Mika 5 : 2 )”.  Chutih lai chuan Josepha leh Mari chu Nazareth khuaah an inneih hnu pawhin an la khawsa zui ta zel si a, hrilhlawkna chu a dik lo thei mai awm e kan ti pawh a ni mai thei; mahse Judai ram Bethlehem ngei chu a pianna tura sawi a lo ni tawh si a.

Bible-a thuziak a dik ngei theihna tur chuan, thu danglam tak mai a lo thleng ta tlat mai a! Rom Lal Ceaser Augustus-a chuan Rom ram awp chhunga mite zawng zawng chhiarpui  (census) neih tur a ni tih thu a puang ta thut mai a. A nihna takah chuan he thu hi a hma kum thum daih tawha lo ruahman tawh, thupek awm tawh a ni a, mahse, Pathian thu kalhin engmah a ding thei lo tih entirna ṭha tak chu - Isua chu Bethlehemah a piang ngei tur a ni tih Zawlnei Mika kâ aṭangin a lo chhuak tawh tlat mai kha a ni. Judai ram awptu Lal Heroda khan lo tipuitling ta se la chu Josepha leh Mari pawh innei turin an la inhual hauh si lo! Mahni pianna khua ṭheuha hming ziah tur a nih takah chuan Josepha leh Mari pawh anmahni thlahtu Davida khawpui Bethlehemah ngei chuan an kal chu a ṭul ta a ni.

Dan narânin Juda hote hi Galilee aṭanga Judai ram an zin hian Samari ram kal tlang an duh lo tlangpui. A chhan chu Judate leh Samari mite an inngeih loh êm vang a ni a, rawk leh suam an tâwk fo a ni. Chu ai chuan, a aia hla fé zâwk Jordan lui ral leh lama Parea ram lam an pan ṭâlh ṭhin.

Mari a rai hràm tawh avangin kawng hlauhawm leh hrehawm pawh sawi thei tawh lovin Bethlehem khua chu an pan ta châwih mai a. Khua an thlen chuan a thim tawh a, Josepha chuan chung lai vela in leh pindan nuam tak han zawn chùan awmzia a nei tawh lo tih hriain, khualbûk vengtu hnenah chuan eng ang pawha nuam lo pawh ni se an awm ve theihna tur lo kawhhmuh ve turin a ngen ta râwih mai a, chu pawh chu Pathian remruat bawk a ni!

Khualbûk vengtu khan khawvel chhandamtu tur a lo piang dawn a ni tih hria se la chu, pindan ṭha ber a pe ngei ang le! Khual lian a lo thlen tawhte pawh chu an insawn chhuak rawk rawkin a rinawm. Mahsela, heng an hriat lohnate hi Lalpa remruat a ni. Isua chu nu leh pa tlâwm ber, hmun hniam ber leh a aia tlâwm awm tawh lohna hmun aṭanga a hmangaihna ropuizia min hriattir tura lo kal tur a ni miau si a!

Isua Krista hi hmun sang leh ropui taka lo piang ni ta se la chu, mi retheite chuan an biak ve phâk, an chan phâk leh an tâna lo kal a ni tih an hre ngam lovang. Mi lian leh hausa ve thung erawh chuan atir aṭangin an keipui sa hauh sa rûn ang a, mi hnuaihnungte tân hnaih ve ngam chi a ni lovang. Aw! Pathian finna hi chu chhui sen rual loh a va ni tehlul em!

Khualbûk vengtute, amah Isua khengbettu Rom sipaite hi dem mai chi an ni dâwn em ni? Lalpa remruat vek zawk a ni asin!

Isua pianna hmun hriatreng a nih theihna pawh khu mak tak a ni. An thlahtute aṭanga ngun taka lo chhuiin Lalnu Helena, Kristian Lal ni hmasa ber Constantine Ropuia nûin a hmunah Biakin ṭha tak a chhinchhiahna atan lo sa in, a hnuah phei chuan amah Constantine-a ngei chuan Biakin mawi tak sa in; Pathian mihringa lo chang hriatrengnâ'n a buatsaih ta nghe nghe a ni.

Bethlehem a nâu lo piang chu:
Bethlehem tlang aṭanga han thlir chuan Olive thing, Grape huan, leh phaizawl hring dup maite a lang thei a. Chung hmun ngei mai chu hma khawsanga Moab mi Ruthi-in buh, a intun nunna tur leh a nu Naomi te tana a zawnna hmunte kha a ni a. A tuchhuan Davida ngei pawhin a pa Jesaia beram a ven laia Samuela’n hriak a rawn thihna hmun ngei kha a ni bawk a.

December ni 25 hi Isua pianni a ni thei em?
Josepha leh Mari’n riahbuk an zawn lai kha berampute'n phûla beram an ven ṭhin lai, khaw thiang nawm lai, arsite pawh an pêt uar lai a ni. Isua pian hun, a lem leh thlalak kan entir reng reng hian thlasik vawt em em leh vûr khâwn uaih lemte hi kan lantir châmchí a, mahse, chutiang chu a ni hauh si lo. Palestina ramah khuan thlasik vur tlak leh vawh em em laiin phûlah beram an khalh chhuak tawh ngai lo. December ni 25 hi miin hmanlai aṭangin Isua pianni ah an lo hmang tawh ṭhin a. Nimahsela, Isua pian lai hun hi phûlah berampute’n beram an ven hun lai Favâng (Autumn) hun nuam leh ṭha lai ber, zan thleng pawha vawt vur lo hunlai a ni zawk. Ka Bible phêk 1239-ah chuan December - March thla chhung hi an thlasik leh fûr hunlai a ni a ti a. Isua Krista pianni leh thla hi Bible hian a thukru tlat mai a, a chhan leh vang erawh chu sawi chiah a awm lo. Chutiang bawkin Mosia thihna hmun chiah kha thup tlat a ni. Pathianin amah chibai bûkna Ni turte a lo sawi thlap a, chumi ni lo zawk kan serha kan biakte hi a duh loh vangte pawh a ni mai thei? Mosia thihna pawh kha Israel fate khan hre chiah se chu hmun thianghlim leh serh leh sang inthawi nan an hmang ngei ang, chu chu Pathianin a duh lo a ni mahna. Aw le, hei hi chu kan sawi tum tak a nih loh avangin kalsan tawh mai ila. Isua Krista in min tlan tura A rawn inpumpekna hi a pawimawh ber zawk a chu a ni.

“Tin, chumi ram vêkah chuan beram vengtute an awm a. Zanah an beramho an veng a, phûlah an riahchilh a, tin, Lalpa vantirhkoh pakhat an kiangah a lo ding a, Lalpa ropuinain an vël chu a rawn chhun eng a, tichuan an hlau ta em em a. Hlau suh ulang, ngai rawh u, mi tin ta tur chanchin ṭha lawmawm em em ka rawn thlen che u a ni,” ( Luka 2:8-10 ). Eng vangin nge heng berampu tlawm tak takte hi A pianna thu hrilh hmasak ber an nih tlat mai?

Lal Isua ran thlëngah tlawm taka piantir a nih ang bawk khan, mi rethei ber leh hnuaihnung berte pawhin sual awpbeh tlatna lak ata chhanchhuak turin a lo kal a ni tih an hriat theih nan, Pathian finna ruahman vek a ni. Nuam taka khawsaa mu der derte ai chuan Lalpa chu anmahni chhanchhuak tura an chhandamna lo thlir rengtute hnenah a lo kal hmasa ta zawk a ni. 

Vawiinah pawh hian, chanchinṭha chu khawi hmunah pawh, Lal Isua tlanna nghaka lo ngaihven rengtute hnenah rawn thlen a ni zel dawn a ni.

Hmakhawsang aṭangin remna leh muannain min tlansan tawh mah se, Isua Krista chuan a thinlunga remna leh muanna dik tak chu min la hnutchhiah zel a. He khawvel sual leh hleihlennaa khatah pawh hian, a khawngaihna leh hmangaihna tui nung lui chu a duh apiangte hnenah a la luang lut zel a ni.

“Chungnung berah Pathian ropui takin awm rawh se, Lei chunga a lawm em em mihringte hnenah rem thu leng rawh se”
Krismas hman nuam vek u le.