DAMPA SAVAWM LEH BOLSOVER SAVAWM
Khawsa zia leh chet dan dungzuia hming lem inphuahsak hi mihringte hian kan ching viau mai. Dictator Stalin-a hun laia USSR kha Russia savawm tih a ni a, China lah hi dragon nen kan hmehbel a, United Kingdom chu sakeibaknei, USA chu mupui nen. Mimalah pawh chutianga hming lem vuah chu an tam hle. Churchill-a kha a huaisen leh thawm nat avangin Russian ho chuan British bulldog an ti ṭhin. Chutiangin mi dang hming vuahsak dang – MK Gandhi chu Mahatma, SV Patel chu Iron Man of India, SC Bose chu Netaji, King Richard-a chu Lionheart leh a dangte te sawi tur kan hre ṭeuh awm e. Mizo zingah pawh chutianga hming lem vuahsak chu sawi tur kan hre nualin a rinawm.
Eng emaw lai khan kan dan siamtute zingah pawh Assembly rorel laia hming lem inphuahsak a awm a, chu chu Dampa Savawm tia kan hriat zui tak fo - Dampa Bial MLA kha a ni awm e. He hming lem aṭang hian Dampa Bial MLA kha pa huaisen leh mahni ngaihdan huai taka keng tlang ngam, cho-awm lo tak niin a rin theih ang. Lehlam party tan erawh chuan mahni party ṭan bur mai, buluk deuhva lehlam party member-te deusawh ching deuh ang pawhin a ngaih theih bawk ang.
Hetianga hming lem inphuahsak hi Sapṭawngin epithet emaw, sobriquet emaw an ti a, sapho tak khuan hetianga hming inphuahsak hi an lo ching khawp mai. Chu'ng zinga hming vuahsak nei, pa huaisen tak chu Dennis Skinner-a, House of Commons-a kum 2016 thlenga MP ni ṭhin, kum 1932-a piang hi a ni.
Dennis Skinner chu engtin tin emaw politics-a a luh hnuin Bolsover biala dingin kum 1970 aṭangin kum 46 zet House of Commons-ah a ṭhu a. Lungalhthei lai chhuak mi, miner a nih ṭhin vang nge, a thu hi a rumin a buluk thei khawp mai a. A chanchin pawh a maksak (controversial) lam a tam viau. A thusawi rum lutuk leh ṭawngkam a hman duhtui loh avangin House aṭangin vawi sawm zet hnawhchhuah a ni tawh a. A hun tawp dawn kum 2016-ah pawh hnawhchhuah a la tawk hram a ni. Hemi kuma Speaker-in a hnawhchhuah dan hi a ngaihnawm khawp mai.

Khatih laia British PM David Cameron kha ṭawngkam chhe deuh deuhvin Dennis hian a bei chiam mai a. British ho tih danah chuan an PM-te hi notice pe lawk lovin House chhungah member-te’n an duh duh an zawhna hun an hawng ṭhin a. Hei hi parliament ṭhut lai, Nilaini chawhnu apiangah neih a ni ṭhin. Chu chu Prime Minister’s Questions (PMQs) an ti a, mipuiin an ngaihven em em ṭhin. He hun, David Cameron-a question hunah hian zawttu tam tak zinga mi chu MP Dennis Skinner hi a ni. A ṭawngkam bung tak leh nelawm lo tak avangin Bolsover Savawm tia hriat lar a ni fo reng a. Kum 2016-a House Of Commons-a PMQs an neihnaa an hnawhchhuah laia a thusawi tlangpui chu hei hi a ni.
“PM hi he inzawmkhawm sawrkar a siam hnu khan zawhna pawimawh tak ka zawt a. Chu zawhna chu, Notting Hill hmuna ram dahkham a ziah bo thu kha a ni a, hlawkna eng nge a lo hmuh ve tih zawhna hi tun thleng hian mi la chhang lo va. Dodgy Dave (Rinawm lo David Cameron) hian tunah mi chhang rawh se,” a ti pup pup mai a. Heta a adjective hman ‘dodgy’ tih hi Speaker John Bercow-a khan a lo ngaimawh hle a, Dennis-a chu he adjective hi la kir (turin) a ti a. “He thumal aia mawi hman tur i hre ngei ang,” a ti a.
Mahse, Dennis-a chu rawn ding nawn lehin, “I thusawi chu ka hria, mahse, ka thu ka withdraw lo vang. He pa (PM) hian mi dang zawng aiin kan ram a ṭhen hrang a, a pum puarna ngawt a ngaihtuah a ni. Chuvangin, Dodgy Dave ka la ti zel ang. In duh duhin ti rawh u,” a tih tak avangin Speaker chuan, “Pawi ka ti khawp mai. Dan ding lai Rule 43-na angin member zahawm tak hi he House aṭang hian vawiin inkhawm chhung atana lo inthiarfihlim turin (to withdraw from the remainder of this day’s sitting) thu ka titlu e,” a ti ta a. Tichuan, putar lu var vo tawh; Dennis-a chu a chhuak ta hnuang hnuang mai a ni.
Sapho nge nge hi an rorel inkhawm pawh a hmuhnawm ṭhin a. Keini angin zawhna sei duah an zawt ve lo, an zawh tur tak an zawt chat chat mai a. Zawhna pakhat atan MP pakhatin minit chanve hun a hmang lo. A chhangtu PM lahin tawi fel takin zawhna tin kha minit khat chhungin a chhang zung zung mai.
Keini ve chu zawhna kan zawh hma hian rei iak kan han veh kual a, a ninawm ṭhin. Assembly session-ah phei chuan, Speaker-in, “I zawhna chu zawt tawh la,” tia khak tur member an awm ṭhin tih kan hmuh fo hi. Inzir kan la mamawh hle a ni.
Mizote hi kan ṭawng a lo muang em em mai a. Sapho leh Vaihote hi an tawng a rang hle thung a, reilote chhungin thu tam tak an sawi hman ṭhin. British PM leh MP-te ṭawng pawh hi ngaithla ila, a ran em em hi. Rang si, fiah sia thusawi hi kan zir a hun ve ta khawp mai. Ṭawng ran lama hming lem pu thei khawp nihte pawh a pawi lo vang.
Tih tak takah chuan hming lem ‘epithet’ pu phakte chu mi pangngai chung lam vek an ni a, a sakechek nazawng tan beisei phak pawh a ni lo. A hmasa lama kan han tarlan takte pawh khi khawvel mi ropui ni pha ṭhiau, mite’n an ngaihsan avanga hming dang an saksak an ni vek hlawm a. A nuihzatthlak zawnga hming invuah a awm thei teh meuh ang a. Chutih lai chuan huaisenna lam entirna Sakeibaknei, Savawm leh bulldog tia invuahsakte chu a ropui viau dawn lo'm ni? Heng savawm pahnihte pawh hi pa namailo tak, session-ah pawh mi mit la berte an ni fo a ni. Chutiang a nih chuan Dampa Savawm emaw, Bolsover Savawm emaw tih hming putute hi tluk loh rim nam chu an ni ber mai awm e.
- PC Lawmkunga