Written by
- Rochungnunga.

‘Ka tlantu’ nge ‘Min tlantu’?

Kristian Hla Bua hla ṭhenkhatah hian 'Ka tlantu' tih hman a ni fo a. Mizo ṭawng kalhmang kan chîk chho deuh deuh a, he ṭawngkam pawh hi ngaimawh a hlawh chho deuh deuhin a lang. Eng vanga 'Ka tlantu' tih hmang nge? Mizo ṭawng kalhmang a ni si lo a, tih zawhna a lian ta viau mai.

Amaherawhchu, Bible theology hi uluk taka zira chhiar chuan 'Min tlantu' tih ai hian 'Ka tlantu' tih hi a ṭawngkam a dik zawk a ni tih a hmuh theih.

GOEL

'Ka tlantu' tih a dik zawk dan sawifiah tur chuan Hebrai ṭawng 'Go'el' aṭang hian a awmzia sawifiah chhoh a ngai ang. Go'el tih chu Mizo ṭawnga a tlukpui chu 'tlantu' a ni. Go'el chu Hebrai danah chuan an laina hnai ber sawina a ni. Chu an Go'el chuan a laichin an lo that a nih chuan, an thisen phuba lak a ngaih pawha laksak theitu, an leibat avanga bawiha an tâng emaw, an ram an dahkham emaw a nih pawha khul chhuak theitu a ni.

Leveticus 25:47-49-ah chuan Israel mi, a retheih avanga mi hnena a tluk luh a, amah a intlan chhuak thei si lo a nih chuan, a unaute zinga miin a tlan thei ang a, a pamiin emaw, a pami fapain emaw a tlan thei ang a, a chite zinga a laichin hnaiin a tlan thei bawk ang. Numbers 5:7-8-ah chuan, miin tu emaw pawi a lo khawihin, a pawi khawihna hnenah a pawi khawih man a pe ang a; a pek zawng zawng hmun ngaa ṭhen hmun khat (20%) chu pawi a khawihsak pa hnenah a pe tur a ni. Pawi a khawihsak hian pa emaw a nei lo a, laichin hnai, goel emaw a neih loh chuan puithiam hnenah a pe thung tur a ni tih a ni.

Ruthi chanchin aṭangin, Mosia dan angin, fa nei lova mi a thihin, goel hian thi ta ai emaw, thi ta hmingin a nupui neihsakin, fa a neihsak bawk a ni tih kan hmu. Naomi hian a ram a zuar a, a leisak theitu tur Boaza aia a laina hnai zawk a awm a. Chu chuan Naomi ram zawrh chu lei remti mah se, Ruthi pasal thi ta aiawha Ruthi nupuia neih a, fa hrinsak a duh loh avangin Boaza hian goel hnai ber dawttu a nihnain Naomi ram chu a leisak a, Ruthi pawh nupuiah a nei ta tih kan hmu. Ruthi bua 'laichîn' tia Mizo ṭawnga dah hi goel tho a ni. Joba’n, "Ka tlantu chu a nung tih ka hria" a tih pawh hi "Ka go'el chu a nung tih ka hria" a tihna a ni.

Rabbinic tradition-ah chuan Mosia dan zuiin, miin tu emaw lo that se, a thaha thisen phuba la theitu chu goel hi a ni. Mosia danah chuan, Numbers 35:9-21-ah chuan, tual tlânna tur khaw paruk ruat a ni a. Miin tual a lo that a nih chuan thisen phuba latuin a tihlum ve nghal thei a; amaherawhchu, tual tlânna khuaa a tlân luh hman chuan thah tur a ni lo. Rabbinic tradition chuan heta thisen phuba la theitu hi goel a ni a ti.

Hebrai-hovin go'el an hman dan chu an laichin hnai tak, an mangana an belh tur, an thlamuanpui tur an sawina a ni.

GO'EL LEH 'PU'

Mizoah hian Hebrai-hote inlaichinnaa go'el pawimawhna ang han khaikhin theih tur chu 'pu' hi a ni awm e. Mizote inlaichînnaah pute hi an pawimawh hle mai. Miin pasal a neih chuan man eitu hming tlar zingah Pusum a lang hmasa ber. Hmânlai chuan Pusum chu pasal nei tur nu pa (a nu lama a pu emaw), a dam tawh lo a nih chuan a nu nuṭate’n an ei ṭhin. Pu James Dokhuma’n, 'Hmanlai Mizo Kalphung' tih a ziakah chuan, Pusum eituin vawk a talh chuan a man einate khan a dâr an chang a; a tupate’n vawk an talh pawhin an pek ve a ngai. A tute thlabar manganga an awmin an thla hualsaktu tur, thlamuana puitu a ni.

Go'el ang em chuan a mawhphurhna sang lo mah se, Mizo inlaichinnaah pute hi an lo pawimawh hle mai a. Mizoin 'pu' kan sawi dan aṭang hian Hebrai-te’n go'el an sawi dan hi kan hrethiam ruau ruau thei awm e.

KA TLANTU

Hetiang inlaichinna kan sawi aṭang hian 'Ka tlantu' tih hi a dik zawk a ni. 'Ka pi, ka pu' kan ti ṭhin a, 'Min pi, min pu' kan ti ngai lo. Chutiang bawk chuan 'Ka tlantu' tih pawh hi a dik zawk a ni. 'Min tlantu' tih hian chhungkaw inlaichinna lam a kâwk tawh lo va, chhungkaw inlaichinna lama kan inkoh danah chuan 'Ka/kan' tih hi kan hmang ṭhin a, 'Mi/min' tih kan hmang ngai lo.

Go'el tih hi Mizo ṭawnga a thumal awmze tlukpuia lehlin a nih avang hian a dik lovin kan ngai ni maiin a lang a. Amaherawhchu, theology aṭanga thlir chuan 'Ka tlantu' tih hi a dik zawk a ni. Bible ṭawngkama awmzia hian thil tihsaktu ni lovin, inlaichinna a kâwk zawk. 'Ka ni, ka pu, ka pa' kan tih ang leh 'ka cousin' kan tih ang hian 'Ka go'el, ka tlantu' tia inkoh hi ṭawngkam dik zawk a ni.

Isua hi krawsa a thih avanga 'Min tlantu' a ni mai lo va, ani hi kan laichin hnai ber, bawih/sal ata min lei chhuak thei, min tlan chhuak thei (Lev. 25:47-49) awm chhun a ni.

KAN HARSATNA

'Ka tlantu' tih a dik lova kan ngaihna chhan ber nia lang chu, Mizo ṭawnga 'go'el' tih hi a thumal awmze tlukpuia kan let hi a ni. Sap ṭawnga 'cousin' tih Mizo ṭawng anga kan hmang ang hian 'go'el' tih hi letling lovin hmang ta ila chu, Sapho pawh hian hetiang hian lo hmang ta se chuan, kan pawm thiam tlang maiin a rinawm.

'Go'el' nih phung, awmzia leh a kawh aṭang chuan 'Min tlantu' ti lo va, 'Ka tlantu' kan tih hian a dik thlap zawk a ni.

- Rochungnunga