STONEDUST I HMANG UAR ANG U
Stonedust hi quarry-a lung kan her keh sawm nawi, rawra atana hman theih ni si lote hi a ni a. Mizoramah chuan stonedust hi lung remna atan bak kan hman ngai meuh loh avangin thehthang mai a ni ṭhin. Hmun dangah chuan thil siam chhuahnaa êkchhia (by-product) hrang hrang fly-ash, alkatra, silica fume leh a dangte hi cement leh kawng siamnaahte ṭangkai taka hman mek a ni. Stonedust kan neih pawh hi thehthang bo mai lo va, balu atan hman a nih chuan kan leilung hausakna neihte a ṭangkai thei ang berin kan hmang tihna a ni ang.
Stonedust hi balu atan a hman tlak ngei em tih hi zawhna chhan loha awm reng ṭhin a ni a. He zawhna chhang tur hian zirchianna aṭanga kan thil hmuh tlem lo tarlang ila. Aizawla kan stonedust hi Hlimen leh Sakawrtuichhun quarry aṭanga lak a ni ber a; lui balu (river sand) erawh hi chu Langkaih, Bhaga leh Tlawng lui aṭanga hmuhte a ni ber bawk. Stonedust hi cubic lung/boulder atana siam hian a hman tlak ve dawn ngei em tih hriat nan cement nena chawh pawlha mortar block siam a ni a; chawh pawlh dan hrang hrang (mix proportion) hi Table-1 ang hian neih a ni. Cement leh stonedust hi 1:3 ratio-a chawh pawlh hian chakna 20 Mpa a nei a, chu chu cubic lung/boulder pangngai chak zawng ang vela ngaih a ni. Cement leh balu (Langkaih) 1:3 ratio nena chawh pawlh nen an chakna neih hi a danglam tehchiam lo. Hei hian a entir chu, stonedust hi mortar block/cubic siam nan a rintlak tih hi a ni.
Table 1. Mortar compressive strength

Cement concrete siamna atana stonedust hmante hi hmun hnih Hlimen leh Sakawrtuichhun aṭanga lak a ni a. Table 2-a kan hmuh ang hian Hlimen stonedust hian chakna a pe sang zawk a, hei hian a entir chu kan quarry lung azirin chakna an neih dan a inang lo tihna a ni. Stonedust-te hi concrete-a hman a nihin lui balu aiin tui an mamawh hnem a, chu chuan concrete chakna a tihniam ṭhin. Hei hian a entir chu stonedust ngau ngau hi lui balu (river sand) thlak nan chuan a remchang famkim lo tihna a ni. Amaherawhchu, stonedust leh lui balu (river sand) chawh pawlh (70 stonedust : 30 lui balu) a nih erawh chuan concrete chak zawng 22.22 Mpa hi Hlimen stonedust aṭangin kan hmu thei a ni.
Table 2. Cement Concrete Compressive Strength

Bhaga leh Langkaih balute hi fai ṭha mah se, a sîn em avangin cement concrete chakna sang tak an pe thei lo a; chutih rualin, stonedust hlang hman hian concrete chawh kâwi awlsamna (workability) a neih ṭhat loh avangin tui a ngai tam thung. An ṭhat tawk lohna ve vete hi stonedust leh lui balu (Langkaih or Bhaga) han chawh pawlh hian a inthai bo tawn a, gradation (len zawng inchawh pawlh) ṭha zawk an lo neih tak avangin concrete chakna sang zawk an lo neih theih phah a ni. Stonedust hi kan hman dawnin quarry lung azira a ṭhat dan (quality) danglam zel a nih avangin hman hmain zirchianna neih hmasak zel a ṭha.
Hmun remchanga stonedust kan paih mai ṭhin hi a uiawm em em a, kan quarry lungte hian engtik ni-ah emaw chuan min daih loh hun a thleng ngei dawn. Chumi hre reng chung chuan tun aṭanga awmze nei zawka leilung hausaknate hi renchem leh ṭangkai thei ang bera hman a ṭul ta. Mihring kan pun ang zelin lui dung balu kan mamawhna a sang telh telh a, lak nasat lutuk (over exploitation) avanga luia cheng nunna neite dinhmun thlir chungin, a thlakna tur emaw, lui balu hman tlem dan tur emaw hi kan ngaihtuah ngun a ngai ta hle a ni.
- H Laldintluanga, MZU