Written by
- Dr. LZ Colney
Lower Kanan, Aizawl, Ph. 9862334371

Political party chungchang

Khawvelah hian hmasang aṭangin mi thil ti thei deuh chuan thu an nei a, chu chu lal kan tih ang hi a ni ber. Lal thil ti thei deuh chuan ram leh hnam chungah ro an rel a, an awpbet a, an thu lovin mi pangngai chuan thu an nei thei lo. Kan hriat theih chinah chuan lal chuan thutawp a nei a ni ber a, an awp chhungah chuan an mite nunna pawh lal kutah a awm a ni ber. Kan hriat theih chinah chuan kum 1860-ah Republican Party chu USA-ah hlawhtling takin a ding a, chumi kal zel chuan khawvel ram hrang hrangah pawh a nghawr nghing ve zel a. Hemi ṭobul tak chu Democratic Party a lo din chuan Abraham Lincoln chu a hmasa ber atan a party Republican Party a lo ding ta a ni. Chu chuan khawvel ram hrang hrang a nghawr ve zel a, democratic party hi a ding ve zel ta a ni. A tawi zawngin sawi ila, India ramah pawh 1947-ah chuan mipui thlan lalin ro an rel ve ta zel a ni. India ram state hrang hrangah mipui thlan lal democratic party chuan ro an rel ve ta a, Mizoramah pawh 1947-ah chuan lal zawng zawng tih theih chu ban an ni ta a, democracy rorelna hnuaiah kan awm ve ta a ni.

Mizoramah pawh hetianga democratic party rorelna a lo awm chuan, political party hrang hranga lo piang ve zel a; Mizo Union Party kum 1946-ah, UMFO (United Mizo Freedom Organisation) pawh kum 1947-ah, Mizo Advisory Council kum 1948, EITU kum 1957, Mizo District Congress party kum 1961, MNP kum 1961, Indian National Congress kum 1961, People Congress Party kum 1975, Zoram National Party kum 1997, hengte hi a lo ding ve ta zel a ni. Heng party-te hi Mizo hnam hmangaihtu party-ah an inngai vek a ni.

Hetiang hian lal (mimal) rorelna bansanin Mizoram pawh mi pui thlan democracy rorelna hnuaiah kan awm ve ta a, mimal rorelna autocracy (dictator) chu ram leh hnamin a bansan ta a ni. Tichuan, mipui rorelna democracy hmangin roreltu atan kan duhte kan thlang ta a. Hetiang a lo nih chuan roreltu nih inchuhin political party hrang hrang a lo piang ta a, mahni party chu ṭha ber leh ram hmangaihtu ber anga inngaiin political party thar a lo ding ve zel bawk.

An sawi ṭhin angin, ram chu nula nen an tehkhin a. Nula pakhat ngaizawngtu, hmangaihtu tlangval an tam chuan an inngeih thei lo. A chhan chu mahni hma an sial ṭheuh vang a ni. Ram (Mizoram) pawh hi hmangaihtu political party an tam chuan inngeih a har a, an ṭhat lohna lai leh an chak lohna lai erin an insawichhe vak vak ta ṭhin a; hei hi a chhan chu mahni hma an sial vang a ni. Party chuan lal an duh a, mahni party lo chu an ṭhat lohna lai leh an dik lohna lai zawngin an insawichhe vak vak ta ṭhin a. Ram hmangaihtu ṭheuh ṭheuh chu inlungrual mai awm tak an nih laiin, an hma an sial avangin party dang dik lohna leh fel lohna an zawng a, a chhe thei ang bera party dang chu sawi an duh ta ṭhin a ni. Tlangval pakhatin a nula ngaihzawn chu tlangval dangin ngaizawng ve ta se, a chhe thei ang bera inchhuah pawh an hnial lo angin, ruling party pawh opposition party hian a chhiatna tur a zawng ta ṭhin a ni.

Political party-te hian an hriat atan ṭha chu, ruling party chhiatna zawng kher lovin ram chu hmangaih ve mai se la, party insawichhiatna hi bansan atan a ṭha. Eng party pawh ruling se, an hun laiah chuan Mizoram tana ṭha leh hmasawnna eng kawng berah emaw chuan an thawk chhuak ṭheuh a ni. Chutih lai chuan, mi tu mah duhthusamin thil tih vek theih a ni lo. Kan hriat atana ṭha chu, khuarel chhiatna tuilian, ruahpui sur, thlipui tleh, lirnghing, tlangkang, etc. hi khuarel chhiatna tih a ni. Mizoramah hian minpui kum vawi thum kan tawng tawh, 1919-ah te, 1954-ah te, 1929-ah te, 2024-ahte kan tuar tawh a ni.

Heng khuarel chhiatna thlengah hian ruling party thiam loh vang a ni lo tih hi opposition party-te hian hre ve hram rawh se. Kawng ping laite pawh theihtawpin an thawk a, duh ang angin then fai zawh vek theih a ni lo tih hi hriatpui ve a ṭha. Tu party pawh tuilian te, leimin te, tlangkang te, thlipuite dang thei an awm lo; khuarel chhiatna a thleng a ni.

Bible-in, "Sawisel suh u, sawisela in awm loh nan, in sawisel ang bawkin an sawisel ang che u," a tih kha hriat tur a ni. Mi dang dik lohna leh harsatna hmu thei viau leh mahni dik lohna inhmu thei si lo chu, ‘Mitdel dik tak an ni,’ a ti. (Varanasi Mision Speaker).

- Dr. LZ Colney, Lower Kanan, Aizawl, Ph. 9862334371