Written by
- Nawlchunga Chinjah
Meisatla, Siaha

MZP kal zel rawh

Mizoramah a hnam ang zawng te, a khaw chhuak ang zawng te, hnathawktu intelkhawm ang zawng te, officer ang zawnga intelkhawm te, a neitu ang zawnga intelkhawmte leh, a tlawmngai pawl ang zawnga intelkhawmte mai bakah, a zirlai pawl ang zawnga intelkhawm NGO's hrang hrang tam tak kan awm a, chung NGO's hrang hrangte chuan anmahni huang chhung mai piah lamah khawtlang tan te, ram leh hnam tante an phak ang tawk ṭheuhvin tha leh zung, sum leh pai, an ngaihtuahna leh theihnate, an thiamna leh finnate an hmangin an seng ṭheuh ti ila, kan sawi sual awm lo ve.

Chutihrual chuan, kan pawl din chhante a inan hlawm loh avangin khawtlang tan te, ram leh hnam tantea kan ke pen chin te, kan hmalak chinte erawh a inang vek lo va, mipuite laka huhang kan neih dante pawh a inchen vek hek lo. Chutiang chu ni mah se, sawrkar khalh ngilna kawngah leh, sawrkar thil tih dik loh do a, hmalakna kawngah chuan kan NGO's lian tak takte leh Mizo Zirlai Pawl (MZP) te hi a fakawm ber pawl leh a chhuanawm ber pawl an niin ka hre ve a, tichuan, tun ṭumah pawh sawrkar hna pension tawh rawih nawn chungchangah MZP-ten thawm rawn nei lehin, an rawn au chhuak leh a, MZP te huaisen takin hma lam panin kal zel teh se.

Tichuan, tunah pawh hian tuna kan sawrkar hrawn mek hnuaiah hian sawrkar hna pension tawh rawih nawn an awm niin an hria a, tin, an pension hun tawh, mahse sawrkarin an service pawh seisak a tum ṭhenkhat an awm ni bawkin an hria a, chu thil chu dodal an tum thu leh chutiang thil a thlen loh nana hmalak an tum thu; Social media leh chanchinbu lamah kan han hmu leh ta a, a lawmawm ngawt mai.

Kum tin, pawl sawm leh sawm pahnih chu sawi loh, bachelor leh master degree nei thar nula tlangval lehkhathiam tak tak an chhuah ṭeuh ṭeuh va, sawrkar hna zawng an pun belh zel laia sawrkarin pension tawh a ruai nawn leh tih thawm hriat tur a han awm leh zeuh ṭhin leh, an service pawh seisak a tum tih thawm hriat tur a han awm leh ṭhin hi a zia lovin, a lungchhiatthlak tak zet a, hna zawng mekte tan a rilru natthlakin a huatawm tak zet a, sawrkarin hna zawng mek nula tlangvalte engah mah a ngaih lohzia leh zahna a neih lohzia lantirna a ni tih loh rual a ni lo.

Hetiang thil hi, tun sawrkarah chauh hian a thleng bik lo va, sawrkarna lo siam hmasa tawhte sawrkarna hnuaiah pawh khan a lo thleng leh zeuh tawh ṭhin a nih kha. Chutiang chu ni mah se, tun sawrkar erawh an party thupui atan leh inthlan hmaa an auhla ber atan pawh, "Kalphung thar, Mipui sawrkar" ti ngat an nih avangin he sawrkar lakah hian a ṭha zawngin mipui beiseina a sang a, kawng engkimah thil dik lo leh fel lo a tih mipuiin kan beisei lo va, thil dikah chuan huaisen takin ke a pen ngam dawn ni bawkin kan hria a, tun hma zawng aiin he ZPM sawrkarah hian mipui thikthu a chhe bik a, chutiang a nih laia sawrkar hmasate sawrkarna hnuaia thil thleng ang bawk a han thleng leh hi a mak a, MZP ten aw an han chhuah a, hmalak an han tum hi a lawmawmin MZP te an fakawm tak zet.

Tunah chuan, eng kawngah pawh thiamna bik nei, nula tlangval hna zawng mek hi an tam tawh em em a, sawrkar tan, tu emaw pension tawh rawih nawn lehna chhan tur leh, an service pawh seisak a ṭulna chhan hi chhuanlamah hman a rem tawh lo ti ila, a sual awm lo ve. Tun hma deuh, tun anga kawng hrang hrang (Line hrang hrang) a nula tlangval lehkhathiam an tam hma deuhte kha chu la ni se a la hriatthiamawm viau ang a, mahse, chutiang hun kan kal pelh tawh a, nula tlangval lehkhathiam tak tak pawh sawrkar hnain a daih tawh loh lai a, sawrkar kum bithliah pel tawh, an hna aṭanga an chawlh hun tawh, sawrkarin rawih chhunzawm a la tum ṭhin hi chu mimal induhsakna (nepotism) vang bak a ni lo ang tih a chiang a, MZP-in thu leh hla an rawn nei vat a, 'aw' an rawn chhuah vat hi a lawmawm tak zet.

Tin, sawrkar kum bithliah pelh tawh a, pension a hun tawh a, chawlh a lo hun ve tawh a nih chuan lungawi takin kan hna aṭanga chawl tura inbuatsaih maite hi tum ila, kan service pawhsei dan tur phet te hi ngaihtuah lo ila – pension-a chhuak turte pawn. Kan rinna leh kristianna nen pawh a inhmeh viau awm asin. Kan kristianna leh rinna nena inhmeh lo thil hi chu i thlauhthla ngam zel teh ang u.

Tun sawrkar, Zoram People Movement (ZPM) sawrkar hian mipuiin kan thlan tlin chhan te, inthlan hmaa mipui laka an inzawrhnate kha an theihnghilh loh a, an hriat reng a ṭul a, kal phung dik lo leh fel lo, kal phung ṭha lo ang chi te, contract inpek kawnga induhsakna uchuak tak ang chi te, sawrkar hnalakna kawnga induhsakna nasa tak ang chi te an tih ve loh a, an party thupui ang takin kal phung thar, mipui sawrkar, mipui rin ngam sawrkar an din a ngai a ni tih hi an hriat reng a ṭul a, anmahniah danglamna (change) tak tak a awm loh chuan rei an daih lo ang tih a hlauhawm.

ZPM sawrkar hi an la kal rei loh avang leh kum khat em pawh a fawng vuantu dinhmunah an la din loh avangin, an thusawi ṭhenkhat an bawhpelhnaah leh kan ti lo ang an tih thil ṭhenkhat an tih leh tak siah te hian han sawisel chiam a, han dem chiamna atan chuan a la hma deuh em aw a tih theih a – mihring ve tho, famkim lo ve tho an nih avangin. Chutihrual erawh chuan, anmahni thlang tlingtu ber, a fawng vuantu dinhmuna dintirtu ber ṭhalai, hna zawng lai mekte rilru tina zawng leh hliam zawng hi chuan eng thil mah ti lo hram se, a duhawm ngawt ta ve ang.

Tun ṭuma MZP-in hmalak an tumna thilte hi ngaihthah lovin, pension tawh rawih nawn leh an lo awm a nih chuan an hna aṭang chawlhtir ngam se, tin, an service pawh seisak tuma hmalakna kal mek a lo awm a nih pawn tihtawp nghal ni thei se, sawrkar leh hna zawng mek ṭhalaite inkarah boruak duhawm lo leh ṭha lo thleng lo hram teh se.

Tun hunah chauh pawh ni lovin, hun lo kal zel turah pawh, an pension hun tawhte hi chu an service pawh seisak lovin chhuak zel mai se a ṭha ber mai awm e – eng party sawrkarna hnuaiah pawh ni se.

- Nawlchunga Chinjah, Meisatla, Siaha