Midday meal leh school timing
Congress sawrkarin school ṭan hma leh zu zawrh huaisen taka an kalpui kha ka support viau ṭhin a. Khang thil pahnihte kha kan ram hmel tidanglam thei tur, ṭhangthar lo awm zel tura kan ram hmasawnna kawnga awmze nei tura ka ngaihte an ni ṭhin. Mahse, ram hruaina kawnga tum mumal nei lem lo, lal theihna tur a nih phawt chuan thil sawi kawi mai mai hi kan tam a, engtin tin emaw a zûzî leh ta a, a pawi ang reng hle. School ṭan hma avangin Mizo naupangte pum a na tlat si a, a tihngaihna tak pawh a vang viau mai; ka ui khawp mai. Zu zawrh tak hi chu, ka rin loh tawpa keima chhungkuaah result ṭha lo a rawn neih avanga ka ngaih dan ka thlak deuh thu ka ziah tawh nghe nghe kha. Kha pawh kha, hun han kal deuh se, kei leh ka chhungkua pawh kan buai thui viau phei chu ka ring lutuk lo, a zalen thut nghawng kha a ni mai thei ang tih chu ka ring tho mai.
Tunlai hian naupang chawchhun chungchang sawi a tam leh ta hle mai a. Education Department changtu Minister beih nan leh minister ṭha lo anga sawi nan hial kan hmang a ni awm e. Ani hi ram vei em em mai, politics-a a luh hma aṭanga a hmathlir ṭhatzia leh a taihmakzia te, ram a veiziate titi hona aṭanga ka lo hriat tawh a ni a. Tirhkoh Paula’n, “Krista hmangaihnain mi tir lui” a tih ang deuhva a duhthlan pawh ni lova ram veinain a tirh luih tih ka hriat chian a ni. Kalphung thar sawrkarah Education Minister a ni dawn tih ka lo hriat khan, ‘An tisual miah lo vang’ ka lo ti rilru ve a; kalphung thar sorkarah ka beisei sante zinga mi a ni.
Ram hruaitu ṭha leh ṭha lo tehna fel tak hi mipuite hian kan neih a ṭul viau mai. Politics-a inbeihnaah chuan a ṭha ṭha hi lehlam tana beih nasat ngai, buan hautak an ni zel a. Lehlam pawla a ṭha lo bawkte khan an lo support phei chuan mi ṭha hi an dah ‘nil’ lel duh khawp mai lehnghal! Hei vang tak hian mipui hian tehna dik leh belhchian dâwl kan hman ve a ṭul thin. Kan ram hi mi ṭha dinchanna rama siam turin mipui kan pawimawh a; hemi thuah hian Mizo ṭhalaite kan mit a var dawn tan niin a lang a, a lawmawm viau mai.
Midday meal (naupang chawchhun) hi sorkar laipui lam policy ṭha em em mai a ni a. Phai lamah phei chuan, school notice board-ah an chawchhun menu tur tarlangin, a supply-tu tur open tender chhuah a ni hial ṭhin. Chutiang taka issue pawimawh chu a ni. Anni hi zing chaw kan tih ang ei lo va, zing dar 7 vela sikul kal ṭhin an ni tlangpui a, an tan hian naupang chawchhun hi a pawimawh em em mai. Chawchhun ei loh chu an tan pum a na duh ngawtin a rinawm. Chawchhun heavy deuh an ei loh chuan zing thawh thingpui leh a hmeh chhang them kha an nilênpui tur a ni mai. An tan chawchhun hi a pawimawh ngiang mai.
Keini ramah thung hi chuan naupang chawchhun hi a thu a pui vak hlei thei lo. Kan han ti ve tak nâ a, zing chaw ei lova kalin kan pum a nat tlat ṭhin avangin chaw ei puar nelh nawlha kal kan thlang zawk a nih hi. Kan chaw ei hun nen a inmil loh avangin a kamram thil deuh. Chuvang chuan, mumal taka kalpui an awm laiin, sikul tam zawkah chuan a mumal dan a mumal tehchiam hlei thei lo. Khaw ṭhenkhatah phei chuan a hming chauh tak takin an ti ve deuh mai mai ṭhin a ni âwm e.
Ni e, a ṭha hi chu a ṭha reng mai. Amaherawhchu, kan hruaitute ṭhat leh ṭhat loh teh nan ber erawh chuan, keini tan chuan chawchhun hi hman chi a ni lo mai thei. Zirna mawlh hi a ngaih pawimawhawm. Tun hnaia zirlai awm zat mila zirtirtu sem rual (rationalisation programme) hna an kalpuite hi a ṭhat hmel hle mai. Khawpui sikul leh sikul ṭhenkhat, naupang pawh awm mumal mang hlei lova zirtirtu tam tlurh, naupang awm ṭeuhna thingtlang lama zirtirtu awm mumal lote hian kan lo kal rei tawh a. Tun hnaiah sorkar school zirtirtute’n an naupangte sikul gate-a an lo lawm ta zat zat ṭhinte hi a hmuhnawm teh a nia. Kan sorkar school insiam ṭha mek hi a hmuhnawm teh a nia aw!
Naupang chawchhun lam thu-ah chuan, sikul ṭan hi hma se la, naupang hi zing thingpui in zovin sikul kal se la, sikulah chhunchaw mumal tak pek ni bawk se; ngaih pawimawh ngei tur chi a ni ang. Sikul ṭan hma lah chu, kan nuapangte pumin a ngeih lo miau mai si a. MHIP lam hian ‘Nuho zing thawh hma kum’ te hi puang ta se, kan fate hi pum na miah lovin hma takah sikul an kal thei mai thei bawk e! Mipui tihlawm tum hrim hrim politics kalsan a, kan ram tana thil ṭha tih duh tak takna nena politics kan luhchilh a hun ta a ni ber awm e.
Sawi tur ngah ta chu kei hi ka ti leh duah ṭhin a, ka sawi tum tak chu, midday meal leh sikul ṭan hun inlaichinna lam zawk hi a ni a. Tuna kan chaw ei hun angah hi chuan midday meal tih lam aiin anganwadi kan kalpui dan ang deuhin, sikul tinah hian water filter ṭha tak dah a, biscuit sem lamte hi kalpui ni ta zawk se la, kan tan a ṭangkaiin, kan thiam zawk mai awm mang e!
- Rev. Jh. Za Hluna (Paula Pu)