HRIA EM, EN TEH

Nula pakhat hian putar pakhat hi thil a zawt dawn a, “Ka pu, hrem em, en teh, pu Muana te in min hrilh thei em?" a ti a. Putar chuan, "Hre lo, en tur pawh ka nei hek lo, ka ṭawng no e, te in ti vel a. Hria em, pawh ti peih tawh loin, hrem em, te in ti mai mai a, ka buaipui peih nek lo a che u," a lo tih khum a. Tunlaia kan nulahoin ‘Hrem em? En the’ an tih fo hi i hre ve tawh ngei ang a. Hria em tih nan hian ‘hrem em’ an ti mai a nih hi. Hei hi Mizo ṭawng tihausatuah nge i ngaih a, Mizo ṭawng tichingpentu i ti zawk le? Kan nulate hian a enga mah hma hian ‘hria em’ ‘en teh’ an ti nghal ringawt zel mai a nih hi. Tun ṭumah pawh chu an ṭawng kauchheh chu kan hmanpui ve ang e.

Mizo ṭawng hi a thi mek a ni, tih hi i pawm ve em? A thi lo a, a phuisuiin a changtlung deuh deuh zawk a lawm, i ti zawk le. Mizo ṭawng hi thi mek ni se la, tu mawh nge ni ang? India rama awm kan ni a, vaiho vang vek hi a lawm i ti nge, tuipui rala cheng sapho khu i dem zawk dawn? Dem tur i zawng a nih chuan, nang mah ngei kha indem rawh. A chhan chu maw, Mizo ṭawng i hmang ṭha peih lo em a lawm. Kan nulate lah chuan ‘hria em’ tih aiah ‘hrem’ an ti mai mai tawh a ni a. Chu loah pawh Mizo ṭawng ai chuan sap ṭawnga sawi hi fiah zawkin i ngai tlat a, thu i sawiin sap ṭawng hi in telh deuh ṭalh ṭhin a. Sap ṭawng i telh khan changkang riauin i inngai bawk a, mi pawhin ngaisang sawt tur chein i ngai bawk a nih kha. Chu vang chuan i ngaihsan em em, thiam leh thiam lo chung pawha i hman hram hram ṭhin Sap ṭawng avangin Mizo ṭawng hi i tithi mek a nih hi. Sap ṭawng i ziah changin ziah sual i hlau em em a, Mizo ṭawng erawh chu i ziak nawmnah leh hle si. Nang berin i ṭawng i humhalh si lo a, tu mahin an rawh humhalh sak lo ang che. Chuvangin, Mizo ṭawng hi a thi mek tih hi i pawm emaw, i pawm lo emaw pawh ni se, a thi mek a ni.

Tunlaia Mizo ṭawng thi mek langsar tak pakhat chu, nambar (number) kan chhiar dan hi a ni. Mizote chuan nambar chhiar dan kan nei a, pakhat, pahnih, pathum tiin. Nimahsela, Mizo ṭawnga nambar kan chhiar dana sawi tawh loin sap ṭawngin kan sawi ta vak mai a. TV leh radio-a thu puangtute leh chanchin thar puangtu te, thil faknaa phone nambar emaw nambar reng reng sawitute hian sap ṭawng hlirin an sawi vek tawh a. A pawi hlein ka hria.

Entirnan: He phone nambar 9612585658 hi sawi ngai se la, Mizo ṭawngin, ‘Pakua, paruk, pakhat, pahnih, panga, pariat, panga, paruk, panga, pariat’ tia sawi theih a ni a; ‘Kua-ruk, sawm-pahnih, nga-riat, nga-ruk, nga-riat' ti pawhin a sawi theih bawk. Nimahsela, Mizo ṭawnga sawi lo hian sap ṭawngin – ‘nine, six, one, two, five, eight, five, six, five, eight’ tiin kan sawi zel a. Sap ṭawnga sawi hi a tawiin a awlsam zawk alawm tih tur a ni chuang si lo. Chuvangin, hria em, en the, a mak tawp, Mizo nambar chhiar dan kha a thi mek a ni.

Naupang sunday sikul zirtirtu pakhat chuan heti hian a sawi, "Sunday sikulah hian naupang hla bu hi kan naupangte’n an rawn keng vek ṭhin a, kan hla sak tur nambar hi sap ṭawng vekin kan sawi ṭhin, Mizo ṭawnga kan sawi chuan hre thiam lo an tam lutuk a,” a ti. Pitar pakhat ha bal nual tawh, ṭawng fiah thei vak tawh lo hi a phone nambar an zawh hian sap ṭawngin sawi a tum ve hram ṭhin a, a ṭawng fiah tawh loh avangin hriat a har ṭhin hle; Eng ngati nge Mizo ṭawnga i sawi mai ṭhin loh, an tih chuan, "Ka tu leh faten phone nambar hi Mizo ṭawngin an sawi ngai lo, sap ṭawnga sawi tur an ti tlat a lawm," a ti. Tunlaia thu leh hla lama mithiam kan neih Rozama Chawngthu erawh chuan, "Ka phone nambar miin min zawh chuan Mizo ṭawngin ka sawi lui hram hram ṭhin," a ti ve thung. Nang eng ṭawngin nge i phone nambar i sawi ṭhin le?

Ni khat chu khawhar inah ka lênin kil khatah hian putar pali panga vel hi an lo ṭhu a, an lo titi bawrh bawrh a, an kiangah chuan ngawi rengin ka lo ṭhu ve a. Pakhat chuan, "Ṭhalaiho lah hi an pian kum han zawt ila, sap ṭawngin an sawi zel a, ka hre thiam si lo a, ka aw e mai mai a ni," a ti a. Pakhat dang chuan, “An kum zat han zawh pawh hian sap ṭawngin an sawi vel tawh, eng vangin nge maw, Mizo ṭawngin an sawi hreh em em le,” a ti bal bal bawk a. An zinga phanchang deuh ber chuan , "A, kan dam rei mah mah tawh a ni. Ṭhangthar nun hi kan man phak tawh lo a ni ber e. Tunlaia WhatsApp an tih emaw nia an Mizo ṭawng ziah dante pawh hi kan chhiar thiam tawh lo," a ti chuai raih bawk. Ka lainat hlawm khawp mai. Hranghluite tan chuan kan Mizo ṭawng hi kan zah loin kan susam a ni ber tawh a nih hi.

Sap ṭawng thiam a pawimawh a, thiam pawh kan tum ngei tur a ni a, nimahsela, Mizo ṭawng tithi zawng kher erawh chuan sap ṭawng hi thiam kan tum tur a ni lo ang. Mizo ṭawng thiam tak, sap ṭawng pawh thiam tak nih kan tum zawk tur a ni dawn lawm ni. Naupangte pawh sap ṭawng thiam se kan tih luat avanga Mizo ṭawng thiamtir loh ṭhakte chu a ṭha dawn em ni? Zirna sikulah pawh sap ṭawng hmang nasa apiang sikul ṭhaa kan ngaite hi a dik ber lo a ni. Naupang chu nungchang ṭha taka puitling tura chher leh an zirlaite chhawr thlaka thiamtir hi a pawimawh ber a ni si. Nu leh pa tam tak hi chuan kan fate’n Mizo ṭawng aiin sap ṭawng thumal eng emaw an han thiam a, mi zingah sawi nuam kan ti em em mai a nih hi; a zahthlak hle a ni. Chuvangin, kan tu leh fate hian sap ṭawng thiam se kan tih rual hian, Mizo ṭawng pawh thiamtir kan tum hram tur a ni dawn lawm ni.

Kan sawi tak nambar chhiar dan chungchangah pawh hian, kan Mizo ṭawnga chhiar dan ti nung leh turin TV leh radio-a thu puangtute leh chanchin thar puangtute hian Mizo ṭawngin sawi zel se la chuan mipui nawlpui hi chuan kan zawm leh mai awm e. Chuvangin, hria em, en teh, Mizoten nambar kan chhiar dan thi mek hi ti nung leh tur chuan TV leh radio-a thu puangtute leh chanchin thar puangtute hi an pawimawh hle a ni.

- Hausanga Hauzel