Written by
- V Rokhawlkima
Editor, Ziakfung, Lunglei

Sikkim lamah press tour

IPR Department bultumin Mizoram Journalists’ Association member 10-te chuan Press Tour neiin November 26-30, 2024 inkar khan Sikkim kan tlawh a. Ni 26.11.2024 zing dar 6:00-ah IPR Minister Dr. Vanlalthlana chuan Press Tour-a kal turte leh IPR official-te chu Lianchhiari Rûn kawt, IPR office aṭangin min vailiam a ni. Hetianga sawrkarin hun remchang ṭha tak mai min siamsak hi a hlâwkthlak tak zet bakah, a lawmawm hle.

Nov. 26, 2024 hian Lengpui Airport aṭangin Kolkata panin kan thlawk chhuak a, chawhnu dar 1:00-ah Kolkata aṭang hian Bagdogra lam panin kan thlawk chhuak leh a, Bagdogra aṭang hian by-road-in Sikkim khawpui Gangtok lam panin kan chhuak leh a ni. Siliguri aṭanga Sikkim lam panna kawngah traffic jam a nasa a, lirthei tlan a sâwt mawh hle. Himalaya tlang lam aṭanga Sikkim rawn paltlanga West Bengal rawn hrût thla zel Teesta luipui luang dûl dûl dung zui zela motor kawngpui chu zawh zelin, zan dar 8:00 velah Gangtok chu tluang takin kan thleng thei ta a. Kan ni khatna chu zin kawngah hun hmang nilengin, Gangtok-ah hian Muscatel Hotel nuam takah kan thleng a ni.

Gangtok kan thlen tûk, Dt. 27.11.2024 chawhma lam khan Sikkim Information Service-te’n kan thlenna hotel aṭanga min rawn hruaiin, Sikkim Press Club kan tlawh a, Vice President hovin min lo dawngsawng a, inkawm hona hun ṭha tak kan hmang.

Sikkim Press Club member hi mi 150 vel an ni mek a, anni pawh hian kumin aṭangin Journalist Pension Scheme an lo hmang ṭan ve chiah a. Tun dinhmunah journalist pensioner mi 12 neiin, heng mite hian thla khatah Rs 12,000 pension hlawh an la a ni. Sikkim journalist-te hian hian MJA leh IPR Deptt hnenah ngaihhruina (memento) min lo hlan bakah, member kal zawng zawngte hnenah Sikkim Press Club chhinchhiahna chuang ngei nghawngawrh (sash) min hlan ṭheuh bawk.

Hemi hnu hian Sikkim IPR Deptt office lam tlawh leh a ni a, IPR Secretary Pi Annapurna Alley, Sikkim Civil Service bakah, Director ten min lo dawngsawng a. Thingpuite in hovin, inkawm hona hun ṭha tak kan hmang. IPR Office-a archive leh studio bakah hmun hrang hrang min fanpui a ni. IPR Secretary hian Press Tour-a kal zawng zawngte hi ngaihhruina nghawngawrh min awrhtir ṭheuh bakah, Sikkim chungchang inziakna lehkhabu ṭha tak min hlan ṭheuh a. Keini lam pawhin Sikkim IPR Secretary leh Director hnenah kan team leader Pu Zonunchama Ralte, IPRO chuan Mizo puan nghawngbah ṭha tak a hlan ve bawk.

Sikkim state-a Information and Public Relations Office-ah hian section hrang hrang fel taka inṭhenin, office building floor hrang hrangah section hrang hrang an awm a, Joint Director hovin section hrang hrang hi an awm tlangpui. Section-te chu–Advertisement Section, Film Section, Photo Section, Media Section, Publications Section, Administrative Section leh Accounts Section a ni.

Press Tour ni thumna Dt. 28.11.2024 zing dar 8:00-ah kan thlenna hotel aṭangin khualzinten an ngaihhlut em em, India leh China inrina, India leh China gate a ṭhianga ding inep chiaha awmna hmun, Nathula Pass kan pan a. Nathu La hi Gangtok aṭangin km. 58 vela hla a ni a, kawng a lian lem lo tih mai lovah chuan kawng a ṭha angreng hle a, kawng lakah tukṭhuan kan ei a, chawhma dar 11 pelh hlekah Nathu La chu kan thleng a ni.

Nathu La hi tuifinriat zawl (sea level) aṭanga ft. 14,140 zeta sang a ni a, a hmun han thlen chuan boruak hip a dang ta zar mai. Khaw vâwt lutuk kara thli thaw her her chuan hnar a tithip hlur a, mi ṭhenkhat tan chuan kâa thâwk tel a ngai hial a, oxygen mamawhna a sang duh hle. Khualzin ṭhenkhat phei chu he hmun kal thleng thei chiah lote pawh an awm a, ṭhenkhat phei chuan oxygen bûr tê chi an kente chu an hîp mawlh mawlh hlawm bawk.

Nathu La kan tlawh lai hian–2 degree Celcius vel a ni a, a vawt nuam viau! Chutianga hmun sang aṭang chuan han hawi vêl ila, mit tlin tâwkin tlang sang tak tak, vûrin a bawh chuai mai leh râl lehlam lawka China sipai duty-na hmunte chuan mit a la hle. Nathu La thlang lawka Elephant Lake an tih mai lo lang var tle ser serte chu a mawi hle a. Chutiang tlang sangah engtin nge chutiang khawpa lian dîl a awm theih tih chu zawhna awm nghal a ni a; chu lai tlang vela vûr bet tuar mai, ni-in a em tui aṭanga insiam ni ngeiin a rinawm.

Nathu La aṭanga kan chhuk lamah Changu Lake mawi tak mai, vûr tuiin a siam ni âwm tak, dil mawi leh lian tak mai, kawng kam maia awm chu tlawh lehin, a vela sebawng chi khat ‘yak’ mawi tak maia an chei leh uluk taka an enkawl chungahte chuan man chawia chuan leh thlalakpui theih a ni a, a nuamin a hlimawm hle.


Press Tour kan neihna Sikkim khawpui Gangtok hi tlang sang angreng tak leh hmun vawt a nih mai bakah, khualzin ṭhahnem takin engtik lai pawha an chên chilh hmun a nih avang hian zu dawr a tam angreng a. Zu dawr hi chu thlêr lûn lai kilkhawr deuhah 2/3 chu hmuh tur a awm deuh zel.

Gangtok-ah hian dawr tin deuhthawah mei zu lo tura ngenna an tar a, khawlaiah pawh mei zu lo tura ngenna hmuh tur a tam hle. Lirtheiahte thleng pawh an ziak chei chuai bawk. Mei zûkna hmun bik an siam tih lovah chuan mei zu hmuh tur an awm meuh lo. Hetih rualin, Sikkim-ah hian Mizoram ang thoin thil a to hle a, khualzinte tlawh nasat a nih mai bakah, a awmna hmun kilkhawr vangte pawh a ni mai thei.

An eizawnna ber pakhat, pawimawh em em chu khualzinte hîpna tourism a ni a, an sawrkar hmalakna lian ber pawh niin a hriat a, an hlawhtling hle ti ila a sual awm lo ve. Kum 2025 hi Sikkim state kum 50-na a nihna tur a ni dawn a, May 16, 1975 khab Sikkim chu India rama state 22-na ni tura puan a ni. An state kum 50 tlin lawm tur hian state sawrkar chu tun aṭang hian an inbuatsaih mup mup a ni.

Sikkim Press Tour kan neih chhunga Gangtok khawpuia kan ni hnuhnung ber, ni lina, Dt. 29.11.2024 Gangtok khawpui leh a chhehvela khualzinte tlawh ṭhin hmunte kan tlawh a. Bakthang Waterfall an tih, Ratey Chu lui aṭanga rawn luang tui khawhthla, sea level aṭanga ft. 12,500-a sanga mi chu kan tlawh a, a bulah khualzin te tan man chawia hâk thei an hnam thuam inbel tur a awm bakah, Zipline a awm. Tui rawn luang leh tuikhawhthla erawh keini Mizote tan chuan a satliah deuhah a ngaih theih a, kan ngai ropui lutuk lo! Mahse, anni state chuan tourist hîptu ṭha takah an siam theih thung tak hi an fakawm.

The Tashi Viewpoint kan tlawh leh a, motor kawngpui aṭanga Viewpoint pan chhohna step chho tak leh thui tak mai chu thaw hlawp hlawpin kan zawh chho a. He hmun aṭanga Himalaya tlang vûrin a khuh lûk mai leh khawvela tlang sang ber pathumna Kanchenjunga, ft. 28,169 laia sang leh Siniolchu bakah, tlang bâwk hmuhnawm tak tak vûrin a bawm var lûk mai kan han thlir chu a nuam hle. Chung tlang mawi tak takte hmuh chian zawk theihna turin enghlatna (binocular) an chhawp a, pawisa chawia hman theih a ni.

Gangtok khawpuia Plants Conservation hmun kan tlawh leh a, a hmunhma a nuamin a zau ṭha hle. He hmunah hian plant chi hrang hrang 200 chuang leh thingkung chi hrang hrang 108 an phun a ni. Mahse, kan kal lai hi pangpar lam a pâr loh lai a ni hlauh a, Derhken par tih mai loh chu pâr dang a vâng hle. Hetiang chi hi Mizoramah pawh siam ve a har dawn lo tih a chiang a, rual kana wt ru hle.

An sakhaw hmun pawimawh hrang hrang kan tlawh a, Ganesh Tok, Hanuman Tok, Enchey Monastery leh Chorten Monastery te. Enchey Monastery hi Buddhist ho hmun zinga upa pawl tak a ni a, kum 1840-a an din daih tawh a ni a; Buddhist puithiam 100 lai an awm a, zirlai pawh ṭhahnem tak an awm. Chorten Monastery chu kum 1967-a din a ni a, Puithiam 300 rual zet an awm.

Handicrafts & Handloom Emporium kan tlawh a, Mizoramah chuan Industries Department hnuaia 'wing' pakhat ang deuh chauha kan neih hi Sikkim-ah chuan Directorate of Handicrafts & Handlooms tiin an lo nei a. He hmunah hian artwork & handicraft product training centre a awm. Sales emporium chhungah te lutin, an kutchhuak chi hrang hrang handicraft leh handloom hmuhnawm tak tak kan en a ni.

Gangtok khawpui hulûm laia Sikkim State Assembly House bul lawk aṭangin ropeway chuan theihna hmun an nei a, hei hi metre 800 vela thui niin, chuan a manhla hle a, khawpui chhung leh a chhehvel thlir nan ṭha hle. Ropeway-a chuan man chu kum 3-5 inkar tan Rs 77 a ni a, kum 5 chung lam tan Rs 146 a ni a; rualbanlo leh kum 3 hnuai lam tan chawi a ngai lo thung.

Ka’n sawi tel hram duh chu, Sikkim-a an khualzin te tlawh thin hmun tam tak hi an siam chawp a ni. An ram leilung mawina leh boruakin mi a hîp ve bawk nen, an state hian sum hnâr an neih ṭhat phah em em. Mizoramah pawh kan tih theih loh bikna tur a awm lo. Ngaihtuahna a ti thui viau mai! Durtlang-Chaltlang, Chaltlang-Zarkawt ang ringawt pawh ropeway nei ve ta ila, Tourism Deptt-in uluk takin han enkawl se, kan sawrkar income a va pun phah nasa dawn em. Engtikah emaw chuan kan la nei ve ngei ang tih ka beisei tlat a ni.

A tàwp khâr nan, MG Marg mawlh hi a sawi loh theih loh. Krismas dawn hnaia No Vehicle Zone puan ve a ngai lo va, he hmunah hian motor luh an phal lo a ni tawp mai! Gangtok khawpui tipuitu pawh ti ila a sual awm lo ve. MG Road zawh zet hi chu a nuamin a hahdamthlak tak zet a ni ber mai.

Hetih rual hian, khualzin tlawh nasat Sikkim hi engkimah a felfai thlup bik lem lo va, hma erawh an sawn zel a, ṭan an la thar reng bawk.

Tun ṭum atan chuan hmânlai love letter ang deuhin, tâwk lo chungin tawk rih phawt teh se. Press Tour hun ṭha tak mai min buatsaihsaktu Mizoram sawrkar chungah lawmthu ka sawi mawlh mawlh e.

- V Rokhawlkima, Editor, Ziakfung, Lunglei