AMC-2

Hmâna 'AMC ka hmuh dan dik tak ziah zawm law law ka chak mang e' ka tih kha sei deuh hlekin ka'n chhunzawm tawh ang e.

AMC ka ngaihtuah apiangin Tuirial Hydel Project chungchanga hmana Pu PLa'n, "Kan lo khuap kher kher chu a pawi mang e aw. Lo khuap lo ila ṭha zawk tur," a tih kha ka hre chhuak ziah. Keini ang thil chhût lawk thiam vak lo chuan, 'Keimahni siam chhuah ngei power hnianghnar takin, chatlak awm tawh lovin kan nei ve tawh ang a, a chhit man pawh tlemte kan chawi tawh ang a,' tiin kan lo nghakhlel ve em em a. An han khuap ta a le…

Khatih laia sawrkar leh an kaihhnawih mi eng emaw zat khan compensation pawisa siamna khawl emaw tiin, zahna nei map lovin an han che ta tak tak a ni a. Tam takin dik deuh leh dik lo takte’n eng emaw zat an la chhuak a. Mahse, tawp-in-tai nei hek lo, company lamin khuah an pàmṭùl ta ringawt mai a ni. Sawrkar dang a lo piang a, an han tharthawh leh ta a, an han khuap zo ta cheng a; mipuiin thil awmzia kan han hre chiang ve ta chu, kan ta a lo ni reng reng lo mai a. An inrem dan chuan, company-in kan ram ṭha lai tichereuin, kum 100 nge kum 50, a kum zat ka hre chiang ve ta lo, rei tak chhung chu kan ram an hmang dawn lek chu niin. An hnen aṭangin Mizoramin to takin power tlem a lei ve thei dawn lek a lo ni.

Chu mai a ni lo, componsation chungchangah sawrkar chungah leh Mizo zingah insawichhiatna leh inchirhthehna, insawifiahna leh inrinhlelhna a lo chhuak nuaih nuaih a. Court hial an thleng a, chu chuan vawiin thlengin nghawng a la nei chhawng zel a. Tuna lui kam rizâp (riverine reserve forest) chungchanga court thuchhuak chungchanga kan buaina pawh hi khami kal zel kha a la ni. Kan beisei ang leh nghahhlelh ang ni lo lutuk, Pu PLa beidawng rilru náin khiti khian a ti ta a ni. Kei pawh AMC-ah hian khitiang khi ka rilru a ni fo mai.

Tun hma chuan in sakna tur pawisa nei lo, sawrkar hna thawk lo miretheite pawhin LAD kaltlangin in sakna tur pawisa a pûk theih ṭhin. Mahse, tunah chuan a tawp tawh. Tunah chuan in sa tur chuan bank aṭanga pûk emaw, kum tam tak hah taka kawng hrang hranga kan tuak ṭauh ṭauh a ngai ta. Kan hmunhma neih dan mila kan sak dan tur hisâp chungin, neihthinglung khâwngin sak kan han tum ve ta a. Chuti mai maiin mahni inhmun ngeiah chuan mahni duh dan leh kan duh hunah sak theih a lo ni lo ta tlat mai a. Biak tur leh kalna tur, phalna lak ngai leh tih tur chi hrang hrang a lo tam lutuk. In sak hma hauha kan thâ leh zung, hun leh pawisa kan sen ral zat hi in kan sak dan tur azirin ṭhenkhat tan phei chuan in sak leh mai theih lohna tham a ni hial ang. Mahni hmunhma ngeia mahni duh hun leh sak duh dana thlamuang taka in sak theih loh chu a thinurthlakin, rilru a na duh ṭhin.

In kan sak ve theih hma, AMC awm hma leh awm hnu pawha in sakte hi han en ila, a him bikna leh a mawi leh ṭhat danglamna leh, ṭhenawmte leh khawtlang tana him leh hnawksak loh bikna chuti tehchiamin a lang bik lo. Ṭhenawm khawveng leh khawtlang zahpahna nei miah loa in sakte’n min hual vel khep khup tho a nih hi.

Keini ang duang hriatthiam dan chuan, AMC aṭanga in sak phalna neih vanga kan in sakte hi Aizawl tana a mawi bikna leh ṭhat danglam bikna kan hmu lo a; vantlang tana hnawksak tak taka in sa Aizawlah hian an awm ṭeuh tho. Kan in sakte hi khawtlang tan leh keimahni tana him tur, hnawksak lo tur, mawi tur leh ṭha bik tur duh vanga AMC petmit neih ngai a nih chuan, AMC hian kan in sak chhung zawng min enpuiin min thawhpui ang hmiang. Chutiang chu a ni teuh lo. Neih chhun chhuna in sate hnen aṭanga pawisa lo lak heusak ve zel kha permit an siam chhan zawk chu a nih duh hmel. Harsa taka kan buaipui hnua pawisa kan chawi a, permit kan neih hnu chuan AMC chu khawiah nge a awm tih pawh kan hre tawh lo.

Kan hmunhma neih dan te, kan pawisa neih dan te, kan tlin tawka kan rilruin sak kan lo tum ve dante min zawt miah lo leh, min hriatpui miah lo leh min relpui miah lovin (a thuphung chuan min zawt ve puat a) engineer-te’n an dawhkan aṭanga mawi tak leh changkang tak, a ṭha thei ang bera kan in sak tur ni awm tak an duan hi pawisa kan chawi chhan chu ni awm tak a ni. Mahse, hengte hi mahni in satu tam zawkte hian en pawh kan en leh tak tak ngai lo va, kan en thiam chuang lo va, kan hrethiam tak tak hek lo. Kan hmunhma awm dan azirin kan pawisa neih dan angin, kan chhungkaw khawsak dan tur hisapin, kan duh danin kan sa tho tho. Ṭhenkhat phei chuan ṭhenawm khawveng leh vantlang nêk takin an sa tho. AMC-in eng mah sawi an nei tawh lo, pawisa kan chawi tawh tlat.

Mahse, in kan sak zawh hnu emaw, kan luah hnuah emaw, kan chhungkaw khawsak mil tura in kan han tihdanglam deuh hret emaw, keimahni ram chhung ngeia kan extent deuh hlek emaw pawhin min hektu an lo awm bawk phei chuan, rang lutukin AMC lam an lo che leh vat a, pawisa chawia phalna lak a ngai leh tho ṭhin. Ar in, vawk in leh bual in sakah pawn hian pawisa lak an ît zel duh hmel.

Tun hmaa dan kan bawhchhia tih kan hriat lohna hmun, thlamuang taka kan lo khawsakna kan khuaah ngei hian phal leh phal loh hi an titam ta em em a, pawisa chawia phalna lak ngai hi an ti tam ta a ni. Vantlang hmuna pawisa chawia phalna an pek ho lah hi an huamhauhin an intithu em em zel a. Aizawl mipui tam zawk leh mikhual tan hian motor din zawkna emaw, zan hnih khat riahna tur leh thil hlàn thlak maina tur a vâng tawh lutuk. AMC awm hnu hian Aizawl khawpui nun hi a nuam sawt a, a awlsam sawt a, a thawventhlak sawt aiin, Aizawl nun hi a chêp sawta, a harsa sawt zawk niin kei chuan ka hria.

AMC chuan khawimaw lai laia ward fund hmanga an mi duhsak zawngte thil an siamtir lian tham lo takte leh bawlhlawh chungchangah hian thawk ropui an inti ngei ang. An lo awm takah chuan an tih tur a ni rêng a ni. Mahse, heng hnate hi tun hmaa LAD thawh ṭhin, tunah khawpuiah chuan UDPA ni ta hian an ti thei vek. Heng khawpui develope nia an sawite hi ward fund tlemtê têa thawk lovin, UDPA-in pawisa tam zawk leh changtlung zawkin an ti thei vek ang. Sawrkar project bakah MLA fund a la awm bawk. Bawlhhlawh chungchang pawh, Sanitation dept. hi lian takin a awm ang a, a buaipui thei vek ang. Tin, sawrkar chuan mipui hnen aṭanga khawn tur ringawt ngaihtuah lovin, mipui hnena pek tur ringawt a ngaihtuah zawk bawk ang.

Kan awm dan ka ngaihtuaha mak ka tih ṭhin chu, engkim hi pawisa chawi hma, phalna neih hmaa dik lo hi pawisa chawi hnu chuan dik a lo ni mai zel hi a ni. Pawisa chawi hma chuan, hlauhawm, him lo, dik lo, phal loh, ṭha lo, hnawksak hi a tam em em a. Heng zawng zawng hi pawisa chawi hnu chuan a hlauhawm leh lo va, a lo him ta a, a hnawk leh lo a, a ṭha leh a, phal a lo ni a, a lo dik leh vek a, kan duh duhin in kan sa a. Lei kan lai a, quarry kan siam a, bomb kan hâl leh ul ul thei leh vek tho ṭhin a ni. Hlauhawm, him lo, hnawksak, dik lo leh ṭha lo hi chu phal lo tlang law law mai ila. A hmunhma leh tih dan ngai reng tho a, pawisa chawi tak avanga dik leh vek ṭhin hi a mak a ni. Ṭhat tlanna tur lam ni lovin, mi hmalakna reng renga pawisa lo lak ve zel tumna a ang zawk ka ti ṭhin.

Central aṭanga a hranpaa pawisa tam tak dawng reng chunga pawisa khawnna tur ringawt an ngaihtuah nia ka hriat bakah, AMC inthlan lo awm ve zel hian buaina a titam ka ti a. Keimahni zingah politic-a inbeihna te, mawi lo tak taka ṭawngkaa inbeihna leh inhuatna a tihtam belh mai mai ka ti. Chuvangin, AMC awm hma kha ka ngai fo a, ka lo thlahlel ve em emte kha ka inchhir rum rum ṭhin. AMC dinhmun ngiata hun rei tak beitute pawh khan an beisei dan a ni ang em le, ka ti ṭhin.

Nimahsela, AMC hi ṭhiah leh theih mai a nih tawh hmel loh avangin, a ṭhatna lam tlem han sawi thung ila. Sawrkar hna thawk lo leh thawk tawh lo, mi vengva tak ni si, mahse, kut hna thawh rem chiah si lo tan, mi pawimawh leh mi lar nihna leh, thil tih theihna tlem leh an kuta sum tlem thunun tur awm theihna chance ṭha tak a ni. MLA kailâwn a ni thei bawk. Chuvangin, corporator ni tawh leh ni mek leh, nih la tum mekte khan AMC awm theihna tura nasa taka lo beitute kha fak hle tur a ni ang. Chu bakah, veng kilkhawr tak thlenga AMC sûlhnu, rawng hnawih thar hmuh tur awmte hian nun a tinuam a, a hahdamthlak ṭhin. Tin, mi ṭhenkhatin pawisa tlem azawng hmuh nan an lo hmang bawk ṭhinte hi a ṭha ve bawk. Corporator-te’n tu tu emaw an ṭanpui ṭhin hi a ṭha viau bawk. A dang pawh a la awm ṭeuh ang.

Chuvangin, kei pawhin AMC hi ka duh lo hulhual ni lovin, a ṭhatna hi a ṭhat lohna nia ka hriat thil ṭhenkhat hian a hliah hneh zawka ka hriat vang a ni. Engpawhnise, sawrkar leh AMC leh mipui hian kan ram, kan hnam leh Aizawl leh a chhunga chengte tana nawmna leh awlsamna tur leh, a mawina tur leh zahawmna tur zawk zelin theihtawpin kan theihna zâwn ṭheuhah ṭang tlang zel ila, Aizawlah hian thlamuang tak leh nuam ti takin i leng za ang u.

- K. Hmingthankaia