AN HLUTNA HRE RAWH

Keiniin Instagram-a kan thil post ve chu mi pahnih khatin tlawmngaiin an like emaw chauh a nih laiin, ṭhenkhatte chuan like-tu an lo ngah thei hle mai. Like-tu an ngah a ni chang lo a, Insta aṭang chuan hlâwkna nasa tak an lo nei zawk a, follower an ngah ang zelin an hlutna pawh a lo sang a. Khawvela infiammi huhâng ngah tak, kum 1988 November ni 5-a Punjabi Hindu chhungkua aṭanga rawn piang chhuak cricket star Virat Kohli chuan Instagram-a company fakna a post aṭangin Rs. vbc 3.5–5 inkar a beisei nia sawi a ni. Hei hian Kohli thawhpui hlutzia a tilang a, a bik takin India ram chhungah huhâng a ngah em avangin company liante chuan an thil siam chawi larna atan Kohli hi thawhpui tura an duh ber zingah a la tel reng a. Company hrang hrang – Fire-Bolt, Weel Man, Himalaya, Myntra, Google Duo, Mobile Premier League, Hero MotoCop, Phrama-Volini, Too Yum, Tissot, Audi India leh a dang eng emaw zat chuan Kohli hi an thawhpui mek bawk.

Ṭum khat chu Delhi khawpuia global programme kan hman zawh tawh hnuin kan pastor Rev. Chawnga te inah ka insawn a, an hnenah chuan ni eng emaw ti chhung ka cheng a. Ni khat chu Rev. Chawnga te nupa nen India Gate tlawhin kan kal a, mi pawh an lo tam hle mai nâin, a rem dan dan chuan thla kan han lakpui ve nawk nawk a. Chutianga thlalak remna lai leh mi dang lan tlemna lai kan han zawn kualna lamah chuan kum upa tawh tak ni si, pumraw tereuhte hi India Gate hma lamah khumparh khum chung hian a lo tei kual a. Pumraw tê tak a nih vang chuan thla lakpui tumin a kiangah chuan kan han kal a, thlalakpuia ka han sawm chuan Rs. 20 a ngai a ti ta tlat mai a, a thlawn chuan a lo remti hauh lo mai. Kei pawh chuan a thlawna a remtih loh chuan tiin ka kalsawn leh mai a, a hnuah erawh thlalakpui man a inchhiar chu âwm ka tihpui a, Rs. 20 pe chuan thla ka lakpui leh ta a. Amah lah chuan thlalak chu nuam a ti nge ni, a lo zei riau mai lehnghal a; a lungawi hmel viau a, keini pawh kan lungawi viau bawk a ni.

Kan kal sawn hnuah chuan ka ngaihtuahnaah a awm zui ta reng a; thlalakpui vang mai maia Rs. 20 pek ngai chu rem a hria ka tiin a hlutna a hre hle mai ka ti a. A san zawng chu ft. 3 pawh a tlin ka ring kher lo a, a hmai chu a hnawih var vek a, tiang a hawl bawk a. Smart taka incheiin lukhum sen a khum a, veng mawng lama Pa Thlana, pumraw lian tak ni chunga inchei ngai reng reng lo ai chuan zahawm tak a ni. Rs. 20 chu kan tan pawh phawrh mai a lo harsa lo bawk a, uihawm tham pawh a ni lo a, chutih rualin, ama tan erawh a lo lawmawm viau thung bawk si. Chutianga nilenga a awm a, mi sawmngain thla an lakpui chuan Rs. 1,000 a hlawh mai dawn tihna a ni a, atan chuan a va ṭha dawn em. Dik tak chuan hna thawk thei pawh a ni kher lo thei a, chutianga sum leh pai zawn mai chu a tih theih awm chhun pawh a ni mai thei bawk tihte ka ngaihtuah zui a. Remhria ka tiin a hlutna hre tak chunga a sum lak luh dan chu dik ka tiin ka lawmpui hle mai.

Mi tin hian hlutna kan nei ṭheuh a, kan hlutna hi kan hre tawk lo nite hian a hriat zawk. Kan khawtlang nun, a bik takin pipu aṭanga kan lo chhawm tawh hian chutianga mahni hlutna hre tur pawhin remchanna a siam lo viau pawhin a hriat. "Lo tlawmngai teh," inti mai ṭhinin an thiam leh an theihna zawnah pawh tlawmngai turin kan inngen chuan tlawmngaih loh theih a ni ṭhin si lo a. Sum leh pai lama hlawkna awm lo bawkin kan inthen leh mai a. Hei hi a ṭha lo e, chu ka ti hauh lo nâin, hetiang reng hi chuan mahni hlutna pawh kan hre lo thei mai dawn hian a hriat. Amaherawhchu, tunlai chuan tu mah kan â duh tawh lo a, sum leh pai emaw, thil dangin emaw lawmawm inpek kan ching ta zawk a, a lawmawm viau a ni.

Entirna atan, doctor leh nurse, a bik takin nurse-te hi ṭhenawm khawvengte hian dam loh nikhuain an in lamah kan pan a, kan ko buai fo bawk a. Damlohna thilah chuan anni pawhin tlawmngaih chhuahin an theihna leh thiamna chu an lo hmang ngei tur a ni. Nimahsela, chutianga an lo inhuamna chu a pantute chuan a thlawn ngawta tihtir bik loin, an remchan ang angin lawmman an pe tur a ni (In lama nurse-te kohna/panna hi rate an siamin ka hria). ‘Ka lawm e’ tih leh ngawt ṭhin hi chîn fo chi a ni lo a, an rate chu engzat pawh ni se la, kan remchan ang anga sum leh pai kan pek hi kan tih tur a ni. Anni an lo tlawmngai a, an lo lak duh loh chuan thu dang ni se.

Dam loh nikhua lam ni lo, thil dangah pawh hian tlawmngai turin mi thiamna kan phûtin kan beisei fo ṭhin. Kan electric wire fel lo a awm a, bulb a êng thei tlat lo mai a, siamṭha turin a thiam kan ko a, a siam tha a, ‘ka lawm e’ ti ngawt loin kan remchan dan danin sum leh pai emaw, thil dang eawm pawh ni se la, siamṭhat man chu kan pe tur a ni. Amah chu kan ngamtlak leh kan unau em em pawh ni se la, a thiamna chu kan zahin kan ngaihhlutsak tur a ni a, a thiamna chu a thlawn ngawta hmantir chin loh tur a ni. Chutiangah chuan hmun dangah Rs. 100 an lo pe ṭhin a ni mai thei a, keini pawh chuan amah kan ngamtlak kan kan ṭhian ṭha tak tak a nih avangin a thlawn ngawt loin Rs. 50 tal pek chu kan tih tur a ni. A lak duh loh chuan a la duh lo a ni mai a, a thu a ni.

Hetianga man neia thil kan tih a, sum leh pai kan pek hian hlawhfa angin kan chhawr tihna a ni hauh lo a, a tam leh tlem lam chu eng pawh ni se la, an thiamna kan zah a, kan chawimawisak a ni tih lantirna a ni. Thil dang zawng zawngah pawh a ni vek a; dik tak chuan gas bûr thlak ringawt pawh hi a hoh hmel viau nâin thiam loh chuan a buai theih viau a nia.

A thiam zawk leh a hre zawkte ngei pawh hian an thiamna leh hriatna hi a thlawn ngawta an luan chhuahtir fo chuan an hlutna hi a hniam phah thei. A thlawna intihsak/inṭanpui hun chu a awm ngei ngei bawk ang a, chutiang veka tih erawh a hun tawh lo; engkim hian man a nei tih hi mi tinin kan hriat a ngai. Engkim hian man a nei a ni tih hi kan hriat a ṭha hle a, tun hma zawnga savun kan ei ṭhat duh vak loh pawh tunah chuan ei châkawm taka siamin sum chang thei a lo ni vek tawh. Tun hmate kha chuan zing karah a thlawnin lu kan inmehsak mai mai ṭhin kha a ni a, tunah chuan lumeh man a lo awm tawh a. Thlai chi takngial pawh kan inpek tawh ngai loh hi.

Miin thiamna emaw, talent emaw a neih pawh kan hlutsak tur a ni a, a thiamna leh a theihna chu kan hmang ṭangkai duh a nih pawhin a phu tawk lawmman kan siamsak ṭhin tur a ni. Chu chuan zahawmna a keng tel a, inchawimawina a ni tel bawk.

- Mahmuaka Chhakchhuak