Written by
- Reuben Lalnunthara Hnamte

MAMAWH TAWK

Khawvelah hian kan pian chhuah aṭangin duhamna hian kan khat nghal emaw tih tur hi a ni a, chu chu suala piang kan nihna tichiangtu pakhat a ni. Evi pawh khan Pathianin ei tur a pek ang kha ei mai se, an eikhawp a pe ngei kha a ni si a, a dang an ît khanglang khan thil a khawih pawi zo ta a ni ber mai. Lal Isua’n ṭawngṭai dan tur min zirtirah pawh, “Ni tin kan eikhawpin chaw min pe ang che,” a ti mai a. Kan eikhawp bak kan duh ṭhin hian a lawm keimahni, chhungkua, khawtlang leh ram min tibuai ṭhin ni. Khawvel mihring tu pawh hian kan eikhawp, kan chhungkaw mamawh tawkah hian lungawi vek ila chuan kan buaina tam tak hi chu sutkian a ni ngei ang a, mi dangte tan malsawmna pawh a ni bawk ang. Kan eikhawp bak kan duh ṭhinna hian mi dangte chan tur kan chan khalh a, ram siamṭhatna tur te, khawtlang siamṭhatna turte keimahni tan kan invûr ṭhinna hian mi dangte leh kan ram ngeiah pawh hmasawnna a tiṭhuanawpin keimahni ngei pawhin kan chhiat phah bawk.

Ni tina kan ei leh in chungchangah pawh hian kan taksain a mamawh tâwk hi ei mai ila, kan káin tui a tih avanga kan ei ṭeuh ṭeuhna hian taksa a khawih pawi ṭhin. Mi dam rei tak kan tih leh hrisel tak ho hi han zir chiang ta ila, thil ei ṭawk ṭawk an ni ngai lo; an taksa mamawh tawk chauh ei ṭhin an ni tlangpui a, mi hrisel tak kan tihte pawh hi an ni ṭhin. Kan taksain a mamawh loh kan thun hnem lutuk a; meizial, kuhva, ruihhlo leh a dang tam tak. Hengte hian kan taksa chu chhiatna lam panin min hruai ṭhin. Kan ram ang em ema zûk hmuam, kuhva, ruihhlo uar leh hmang thiam si lo hi kan tam lo khawp ang. Sual anga kan ngaih si loh–meizial, kuhva, sahdah, tuibûr leh Gutkha lamte hi kan taksain a mamawh miah lo va, kamhlei tih mai mai a ni. Hengte hian sum a heh a, kan taksa zawi tê têin a ei chhia a, ruihhlo tite nen hian eng nge a danglam chuanna tih mai tur a ni.

Kan mamawh tak bak hi awt lo ila, kan mamawh tâwkah hian lungawi ila, tichuan kan ṭhatpui ang. Mamawh tawk bâk kan awhna hian thil sual tih duhnaah min hruai a, duhamna a hring a, chu chuan chhiatna min thlen ṭhin. Hausak lutuk pawh hi a ṭha chuang hauh lo; mi hausa tak inngaitlawm leh inphahhniam tak an váng em mai. Hausakna chuan chapona a hring chhuak nge nge. Isua pawhin, “Mi hausa Pathian rama luh aiin, sanghawngsei hriau benga luh tlang a awl zawk“ (Marka 10: 25) a tih hial kha. Hauhsakna hi hman thiam a har ngang a ni ang, ṭhatpui aiin chhiatpui an tam zawk mah a ni. Mizo phei hi chu hausa vak chi pawh kan ni lo; kan chapo hma si! Mizote zingah mi hausa, thlahte thlenga belh tlak tak hmuh tur kan la váng rih viau a ni. Pawisa kan han neih deuh chuan ruihhlo, hmeichhiat mipat, car man to leh a nuam leh tui tinreng hi kan duh nghal zel chu a nih hi.

Kan ram hi han thlir ila, kohhran leh inkhawm tamna ram, Pathian thu duh ram anga lang si hian kan sorkar hnathawh te, contract thawhte leh sum leh pai duhamna uchuakah hian India ram state zingah a diau lo pawl tak chu kan ni ngei ang. Nupa kar buai, uirena a tam uchuak a, kohhranah chuan thawhlawm kan thawh ṭhain kan puithu ang lawi viau lawi si. Lemchan thiam tak chu kan ngei ang. Lang lo lamah chuan Hollywood hmunpui hi a ni ringawt mai a ni. Pathianin a hnam thlan Israel ho thlalera a hruai laia ei tur an tlâkchhama an phunnawi chiam lai khan, manna leh vahmîm a pe a. Duham fâl deuh, manna char uar deuh khan an neih belh chuang hauh lo. An ei tawk bak kha chhar lo turin a ti a, thuawih lo deuh kha an lo awm ṭhin a, mahse, mi dang aiin an neih tam phah chuang lo. An lak tam leh an dah chhe hnem a, an ei tawk bak kha zu phal hauh lo va. Pathian hian amah ringtute hi ei tur kan tlakchham a phal hauh lo, mahse, mahni mamawh tawk aia duhamna erawh a duh lo hle.

Tunlaiah chuan mi hausa hovin in lian leh ropui tak tak neihte an inel a, mahse, an dam chhungin an luah seng chuang lo. Kan mamawh tawk hi chu tlemtê leh zím tak a ni. Thil hlu, man to tak tak neihte hi a hlu viau, mahse, rei kan hlut lo, a dang kan duh leh zel a, kan awh lai hi a nawm lai tak a ni. USA-a Hollywood mi hausa ho in ropui tak tak leh an ro hlu an chhuan em emte kha ni hnih khat thil thuah a kâng ral vek mai a nih kha. Kum 2020 chhung ringawt khan billionaire mi 17 ngawt an thi zu nia! Chung mi zinga pakhat kum 82 mi, Joseph Sopra, Brazil rama mi chuan dollar 23.6 billion zet a thihsan! Heng billionaire-te hi an hausakna hian vawi tam tak chu an nunna a lo chhan tawh a ni thei e, mahse, a tawpah chuan an thi ve tho zawng a nih hi! Chu chu a tawpa kan chan chu a ni.

Heng mi ropuite thusawi hi a ṭha ka ti khawp mai:

‘Dikna hlena lawmman hmuh loh hi, dik lo taka hremna pumpelh aiin ka duh zawk' – Murcus Cato

‘Thil dik tih vanga hmuhsit hi, thil dik lo tih vanga fak hlawh aiin a ṭha zawk’ - Roy B. Zuck

Kan ramah hian kawngpui, in sak leh a dangteah contractor duham tak takin chhe taka hna an thawh kan hmu fo mai. An hlêp hnem avang khan an hlim phah ka ring miah lo. An hmingchhe zui a, mi dangte leh ram tana pawi an khawih avangin an hmuingil hran hauh lo vang. Dik taka thawkte hian hmingṭhat an hlawh a, an hlep neih chhunte an hmang ṭangkai a, an hlim zawk bawk.

Designer Crisda Rodriguez a thih dawna a thu sawi tawi (cancer vang thi a ni), “Ka garage-ah chuan khawvel car man to berte zinga mi a awm a, mahse, wheelchiar-ah bak ka chuang thei si lo. Ka in chhungah incheina thuamhnaw, pheikhawk leh thil hlu chi tinreng a awm a, mahse, damdawi ina damdawi in kawr thawl tak bak ka inbel thei silo. Bank-ah pawisa tam tak ka nei a, mahse, ka sawngsawhlawtpui si lo. Lal in ang maia in ropui ka nei a, mahse, damdawi in khum hi ka chan tawk a ni. Five star hotel hrang hrangah ka kal kual vel ṭhin a, tunah erawh chuan damdawi in hrang hrangah ka kal kual ta. Mi tam tak tan hming ka sign kual vel ṭhin a, tunah erawh chuan doctor-in ka tana damdawi hming a ziak tlemte ka neih chhun a ni ta si. Ka sam chei nan lunghlu chi sarih ka nei a, mahse, tunah chuan sam pawh ka nei ta lo. Keima thlawhtheihnain ka duh duhnaah ka thlâwk kual ṭhin a, tunah chuan kal kual tur pawhin mi pahnihin min pawm kual ka ngai ta. Ei tur tam tak nei mah ila, tunah chuan damdawi mûm hnih leh zan lama chi tlemtê liah bak ka ei thei ta lo.”

Hei hi asin hringnun chu lo ni. I mamawh tawk ei la, I lo hrisel ang; i mamawh tawk aia tam duhâm lo la; Pathian ṭihna nen i nun hmang la; he khawvel hi i tan vanram tlafual a ni mai dawn a ni.

- Reuben Lalnunthara Hnamte