Written by
R. Lalhmangaiha
Bethlehem

VC/LC term pawh tawi chhan dik tak kan hre duh

VC-te hi Finance Commission period-ah khan India state danga tualchhung rorelna (panchayati raj) angah min pawmsak lo a, grant pawh min pe lo. Chuvangin, VC dan kha siamṭhat ṭul tihna a awm a, Congress sorkar khan December 2014-a Assembly ṭhutkhawmah VC dan siamṭhatna a pass a. VC term kha kum 5-ah an pawtsei nghal a, hmeichhe tan reservation siam a ni nghal bawk. Panchayati Raj Institute kalphung ang deuha term pawh sei leh hmeichhe reservation siam hi 15th Finance Commission-in VC-te tana sum min pek leh theih tak chhan a ni.

Kum 2009 leh kum 2012-ah khan VC inthlanna February thlaah ve ve neih a ni. Kum 2015 February thla kha inthlan hun pangngai ni mah se, kum 2014 tawpah dan siamṭhat a nih avangin siamrem ngai a awm nual a, e-roll buatsaih nen, a hunah inthlan hman a ni ta lo a, April ni 30, 2015-ah inthlan a ni a, May 7, 2020-a tawp tur a ni.

December kum 2018-ah MNF khan sorkarna a chang ṭan a, khatih lai khan MNF party ni lo VC kha a tam zawk daih an la ni. MNF sorkar khan khang VC-te kha ṭha taka thawhpuiin, Covid dona kawngah pawh sokar kutke ber an nih hial. An term kha an hmang pum mai ni lovin, Covid vang khan term pawhseisak an ni. Democracy ramah tualchhung inthlanna a pawimawh avangin Covid kha la reh fel lo mah se, August 27, 2020-ah VC inthlanna chu SEC-in a buatsaih a ni.

VC/LC-te hi kum 5 chhung atana mipuite’n an thlan a ni a, tuna an term dinglai hi September 7, 2025-a tawp tur a ni. Chhan leh vang ṭha tawk awm si lova thla 6 aia tam February 2025-a ZPM sorkar tharin a tawptir ta mai hi a democratic lo hle a, sorkar awm tawhte la tih ngai loh a ni. VC term lo pawhsei tawhte pawh kha chhan ṭha tawk tak a awm zel vang a ni zawk.

15th Finance Commission hnuaia Post Devolution kan tih mai PDRDG harsatna chu a awm lo thei lo a, mahse, hei hi hriat lawk vek a ni.

Kum 2021-22 ah 1790 crores (thla tin 149 crores), 2022-23 ah 1615 crores (thla tin 134 crores), 2023-24 ah 1474 crores (thla tin 122 crores), 2024-25 ah 1079 crores (thla tin 115 crores), 2025-26 ah 586 crores (thla tin 48 crores) chauh kan hmu tawh ang.

LAD Minister-in VC/LC term pawh tawi chhan a sawiah kum 2024-25, 2025-26 ah thla tin Rs 48.83 crores PDRDG hmu tur anga sawiin, pawisa an hmuh tlem tur a sawi chhan nen chuan a inpersanzia chu kan hrethiam mai awm e. Kum tin kan pawisa hmuh tur hi kum 5 hma lamah kan hre lawk vek. Urban local body leh rural local body atana khu lamin sum min pek tur zat hi kan hre lawk vek a ni.

June 10, 2024 khan Minister Pi Lalrinpuii chuan LC/VC-te zingah an mi leh sa ni lote chu sorkar thawhpui ṭha duh lo anga sawiin an term pawh tawisak a nih tur thu a lo sawi tawh. Home Minister pawhin October 19, 2024 khan Mualvum IR Police-te hmaah party dang VC an la tam avangin hmasawnna hnathawh a harsa tih leh, a rang thei anga inthlanna buatsaih a nih tur thu a lo sawi tawh bawk.

Cabinet minister ṭheuh ṭheuh VC/LC-te term pawh tawi chhan an sawi hi a dang ṭheuh mai si a. Mipui hmaah a chhan dik ber an puan hi a ṭul khawp mai a, mipuiin kan hre duh a ni.

- R. Lalhmangaiha, Bethlehem