Written by
- C.L. Ruala
Former Power Minister

Bairabi Hydro Electric Project 120 MW

Bairabi Hydro Electric Project 120 MW hian sawi a hlawh viau ṭhin a; Assembly House-ahte inhnialna siamtu a nih ṭhin kha. Tunlai hian tute emaw he project chanchin hre chiang si loa tute’n emaw a bul an lo ṭan diam tawh tihhlamzuih leh tâk, Mizoram tana thil uiawm zinga tel ve ang hial a rawn ziak an awm leh tak avangin Mizoramin power a siam chungchangah wrong story kan record ang tih ka hlau a. Chuvangin, Bairabi HEP chungchanga Mizoram ministry hrang hrangin hma kan lo lak tawh dan leh tuna a dinhmun dik tak ka han ziak a ni.

Bairabi HEP atana Ministry hrang hrang hmalak dan

Bairabi HEP Investigation hna hi kum 1982 February thla aṭangin NHPC (National Hydro Project Corporation)-in an ṭan a. Investigation hnathawh ṭanna hawng tur hian Chief Minister Brig. T. Sailo chuan Union Energy Minister a sawm a, investigation ṭanna hi ropui taka hawn a ni. Kum 1984 kum tir lamah Assembly election a awm dawn avangin NHPC chu rang taka investigation zo va, project report pawh peih thuai tura hriattir an ni a. Chuvang chu a ni ang, detailed project report (DPR) chu November 1984 khan Mizoram sawrkarah an rawn pe ta a. Pu Lal Thanhawla sawrkar chuan November 1984 vek khan techno-economic clearance pek thuai a nih theih nan dilna an siam nen project report chu Central Electric Authority (CEA)-ah an thawn nghal a. Forest & Environment Clearance pawh concern ministry-ah dil nghal a ni.

He DPR-a a lan dan chuan Bairabi HEP dinhmun tlangpui chu hetiang hi a ni:

Installed capacity 3X40MW=120 MW

Firm power 53 MW

Project dam Earth fill 85.00mt high,

65.00mt average head

Cost (1983 price level) Rs. 243.31 crore

Submergence area 18,900 hectare

Nos. of villages to be submerged 9 (nine) villages

Pondage (Tut & Tlawng) 75 km, each river

Hemi hnu hian CEA leh Central Water Commission (CWC)-te chuan Project Report NHPC-in a submit hian duh belh leh kim lo deuh hriat an nei nual a. Chuvangin, project awm dan eng emaw NHPC-ah an zawt reng a. Central sawrkar leh MNF-te’n Memorandum of Settlement an sign (30th June, 1986) thleng khan clearance hmuh a awm lo. Kum 1987-a MNF sawrkar khan clearance hrang hrangte la turin Pu Laldenga Ministry chuan a nawr zui a; June ni 30, 1987 khan Union Home Minister hova an meeting-ah High Level Team-in a hmunte tlawh a, chak zawka project clearance pek dan tur lo enpui turin Dr A.C. Ray-a chairman-na hnuaiah team a siam a. He team hi July 1987 khan Mizoramah lo kalin meeting pawh an rawn nei a ni.

He team hian meeting hran hran an nei a, NHPC pawhin pawisa senso tur 1987 price level chhût ṭha lehin, chu chu he team hian an endik lehin an sawi leh bawk. Chutah chuan project man hi transmission line tel lovin Rs. 252 crores a lo ni tawh a, generation cost pawh a hmunah (at Busbar) Rs. 1.42 per unit lai a lo ni tawh. Hetih hun lai hian CEA-in hydro electric project danga clearance a lo pek tawh generation cost chu Rs. 0.55 per unit-te a ni hlawm.

He Committee hian a man tihhniam a ṭulin an hria a; chuta tan chuan engineering aspect hi enṭhat ni se, tin, project agency atan hian NHPC ni lovin agency hrante pawh ngaihtuah ni se, an ti a. ‘State sector-a dah a nih chuan NHPC-in state hnena 12 percent free power a pek a awm lo ang, generation cost a tlawm thei zawk ang,’ an ti bawk.

Kum 1987 tawp lam khan Union Ministry of Energy ràwn angin Bairabi Project hi multipurpose project ni turin rawtna thar Chief Minister Pu Laldenga hovin an thehlut a, he rawtnaah hian sector hrang hrangah hetiang hian sem a ni.

• Ministry of Energy 60%

• Ministry of Agriculture 16%

• Ministry of Environment & Forest 14%

• Ministry of Tourism 2%

• Ministry of Surface Transport 5%

• Ministry of Water Resources 3%

Rawtna thar a awm hnu hian 1988 November thla khan CEA chuan Power Sector 60% atan clearance a pe a. Amaherawhchu, sector dang atan clearance pe tur chuan a concerned ministry-te’n funding atan an remtihna leh CWC Water Resources Ministry-in clearance pek a ngai. CWC chuan he project hi multipurpose-a rawt chi a nih loh thu leh clearance a pek theih loh thu a sawi rualin, HEP atan ngau ngau rawt ṭha leh turin Mizoram sawrkar thurawn a pe nghal bawk.

Kum 1990 August thla khan Pu Lal Thanhawla Ministry chuan HEP ringawt tur angin Ministry of Energy-ah rawtna a thehlut leh a; rawtna thar hi CEA pawhin a lo ennawn leh a ni. CEA chuan tuikhuah tihniam a, power capacity pawh 100 MW vel chauh ni se, clearance hrang hrang hmuh a beiseiawm thu an sawi. HEP ngau ngau anga rawtna hi NHPC pawhin an lo thlir zui ve leh a; sum senso zat tur kum 1991 price level-a an han chhût ṭhatin generation cost hi Rs. 2.28 per unit lai a lo ni leh tawh a. Hetiang a nih avang hian CEA chuan techno-economic clearance chu an pe thei ta chuang lo a ni.

Kum 1993-a Union Minister of State for Power Aizawla a lo kal ṭum khan kan Chief Minister Pu Hawla nen he Project bawhzui dan kawng hi lo sawipui a ni a. Chumi ṭuma sawihona bawhzui chuan NEEPCO pawhin November 1993 khan an engineer-te a hmunah an rawn tir a, mahse, sum lamah harsatna an neih avangin re-investigation hna chu an thawk mai thei ta lo.

Hetih lai hian, private entrepreneur leh foreign firm ten an thawh theih dan kawng dap a ni bawk a. Kum 1994 January thla tawp lamah khan America mi Pu Ronald Sommers pawh a hmunah enpui a ni a; ani chuan US-AID Manager Delhi-a mi hmu turin min ràwn a. US-AID Manager chu Pu Liansanga, khang lai huna Additional Chief Engineer, P&E nen kan hmu a. US-AID Manager chuan kan thusawite ngaihthlak bak engmah tihsak min nei ta lem lo a ni.

Kum 1994 January thla khan Chief Minister Pu Lal Thanhawla nen Union Minister for Power kan sawipui leh a. Chutah chuan NEEPCO-in sum an neih mai theih dawn loh thu sawiin, “Mizoram sawrkarin sum senso chu tum zawk mai rawh u,” tiin an rawt a. Amaherawhchu, Mizoram sawrkarin re-investigation atan hian sum a nei mai bik lo. Survey & Investigation atana pawisa a neih chu Kolodyne Phase I & II investigation tih mek atana hman a ṭul si a. “He project ennawnna tur hi Central sawrkarin min dappui rawh se,” tiin kan nawr ve leh ta a. Investigation tih nawntir tura kawng hrang hrang dap kual a nih hnuah kum 1996 khan Brahmaputra Board chu hma la tura ruat an ni ta a.

Brahmaputra Board hian Bairabi khuaah awmchilhin ngun takin enfiahna hna an thawk a, April ni 18, 2000 khan Mizoram sawrkar kutah Bairabi HEP 120 MW atana DPR chu an hlan ta a ni. Heta kan chhinchhiah tur chu, Brahmaputra Board hian investigation mumal tak nei tur chuan Mizoram boruak muanawm tak karah pawh kum li lai hun an hmang a ni (thla riat chhungin an zo ve mai lo). Brahmaputra Board-in project report an siam hi chu rambuai kara investigation hmanhmawh taka neih aṭanga siam a ni ta lo bawk a, a pawmtlak thawkhat a ni ang (a submergence area pawh 10,600 hectare chauh a ni ta), CEA chuan September 2000 khan techno-economic clearance an pe thei ta mai a; Forest & Environment Clearance pawh February ni 23, 2003 khan neih a ni leh ta a, a lawmawm hle.

Heng kan han tarlan takte hi Bairabi Hydro Project, ministry hrang hrang–PC, Congress, leh MNF-te’n an lo buaipui tawh dan tlangpui a ni. Ministry hrang hrangin Bairabi HEP chungchanga an hmalak dan leh an buaipui dan ka han tarlan aṭang hian Brig T. Sailo-a’n bul a lo ṭan tawh kha a hnua ministry lo ding lehte’n an chhunzawm loh vanga puitling thei lo anga ngaih hi a dik lo a ni tih kan hrefiah thei mai awm e.

NHPC-in rambuai kara investigation hna hmanhmawh taka an thawh hnua DPR an submit kha tlem han thlir leh ila. DPR Volume I forward phek khatna para 5-naah heti hian ziah a ni: “The feasibility report has been prepared on the basis of field investigations which were completed in a record period of eight working months during 1982-83 inspite of numbers of hurdles in terms of communication, climatic conditions, remoteness of area and insurgency.” Mizo ṭawngin, “A hmun ngeia tlawha enfiahna chu rambuai karah, sik leh sa avanga harsatna te, inkalpawhna leh inbiakpawhna lama harsatnate karah 1982-83 kum khan thla riat kan thawk a. Hetiang a hmuna enfiahna atana hun kan hman tlem ber record a la ni a. Kan thil hmuhchhuahte behchhan hian feasibility report pawh kan siam tawh a ni,” tihna a ni.

DPR Volume-I, Chapter 1 phek 12 para 2-ah, “Field investigation to arrive at the techno-economic feasibility report of this project were started in February 1982 and were completed within eight working months in April to May ’83 inspite of the difficulties which are unique to the areas,” tih an ziak bawk. Mizo ṭawngin, “Techno-economic feasibility report siam tur hian field investigation hna February 1982-ah thawk ṭanin Mizoramin harsatna danglam bik a neih karah thla riat chauh hun hmangin April to May 1983 khan kan zo a ni.”

Heta an report-a an tarlan thu tlemtê, “Rambuai karah harsatna tam tak su tlangin field investigation hi thla riat chhungin kan thawk zo,” an tih hian tlanchhe chungin investigation hna an thawk a, muangleiah a report hi rin thuin an siam a ni ang, kan lo tih fo ṭhin kha a dikna a lo lang ta a. Investigation mumal taka an neih hnua DPR an buatsaih chuan kum khat pawh tling lovah techno-economic clearance chu CEA-in an pe nghal mai a ni. Kan sawi tawh angin Forest and Environment Clearance pawh February ni 23, 2003 khan neih a ni leh ta bawk.

Hetianga Techno-Economic Clearance leh Forest & Environment Clearance neih a nih hnua kan lawm viau lai hian thil lawmawm lo a lo inzep ve leh ta a; chu chu compensation pek tur tam lutuk a ni. Compensation pek tur hi BRTF kawng National Highway 52 thui tak tuikhuah hian a chîm dawn avangin tuiin a chîm phak loh tura kawngpui siam a, lei (bridge) dawh ṭhat leh vekna tur nen chuan Rs. 1,32,00,00,000 (vaibelchhe 132) lai a ni dawn a; hei hi rough estimate chauh a la ni lehnghal.

Hemi bakah hian Tlawng kui khuahin a chîm tur khaw pakua sawnna turte leh Tlawng lui kama huan siamtute teak huan leh an thlai chinna hmun a chîm turte atana compensation pek tur hi engzat nge ni dawn chhut a la ni lo nâ a, cheng vaibelchhe tam tak a ni ang tih rin theih a ni bawk. Hei hian he project man hi nasa taka a tihsan dawn avangin he project hi kan neih loh phah mai ang tih a hlauhawm leh ta a ni.

Forest & Environment Clearance neih hnu hian kum 20 chuang a liam leh tawh a, chuvang chuan, hetianga compensation pek tur a tam lutuk avang hian Mizoram sawrkar hian Bairabi HEP hi bawhzui zel chiah a ngai ta lo a ni mai thei e. Bairabi HEP hi a bul ṭan a la awm lo va, a bul ṭan theihna tura kan mamawh clearance pawimawh kan nei kim thei lo va. Clearance pawimawh kan neih kim hnua kan dinhmun chu kan tarlan ang hian compensation pek tur a tam ta lutuk hi a ni ta a ni.

- C.L. Ruala, Former Power Minister