Local/village council thuneihna leh mawhphurhna
Mizote’n khawtlang enkawl tur atana lal kan neih hmasak ber nia mi tam takin kan ngaih chu Zahmuaka a ni a, kum 1573 vela piang a ni. Nimahsela, kum 1500-1550 velah kan thlahtute khan Seipui an lut ṭan nia ngaih a ni a, hetah hian lal an lo awm tawh si avangin Zahmuaka hi lal hmasa ber anga ngaih hi a dik chiah lo mai thei. Engpawhnisela, chu lam chu kan sawi tum ber a nih loh avangin sawi thui rih lo mai ila; chiang taka kan hriat erawh kum 1902-ah khan Lushai Hills superintendent Maj. J. Shakespeare chuan Mizo lal 188-te a dah nghet a, kum 1955-a lal bân dawnah meuh kha chuan lal 313 vel kan lo nei tawh.
Kum 1890 aṭangin kan chungah roreltu thar kan nei a, Kumpinu sorkar chak tak chuan a tha chakna hmanga min hneh a. Loh theih lohin kan chungah thuneihna neiin min lo awp ṭan a, kum 1947 thleng, kum 57 chhung min awp. Hetia min awp chhung hian kan ramah kalphung thar tam tak min duansak a, khawtlang inenkawl dante pawh min siamṭhatsak bawk. Kum 1925 vel aṭangin N.E. Parry (1924-1928) chuan Mizoram khua, in 30 chin chu zawlbuk nei turin order a chhuah a, sap leh miliante chibai bûkna arva-in man a nei tawh ang a ti a, Mizoram hnam dan bu siamin a chhuah bawk. Heng bakah hian Fathang siamin, ṭin ruk ṭheuh ni tawh turin a ti a. Lal in sakin in khat chauh ni turin a ti a, kuli âwl pawh in 10 aṭanga in 400 thlenga awl thei turte a riruat bawk.
Tichuan, kum 1952 aṭangin keimahni thlan ngei ram hruaitu neiin sorkar thar kan lo nei a, chu sorkar chu Mizo District Council tih a ni a. Kum 1972 thleng ram hruaina hna an thawk a, sûlhnu tam tak an hnutchhiah a, vawiin thleng hian dan leh dun an siamte pawh chhawm chhoh zel kan nei nual bawk. Chung zinga pakhat chu kum 1954-a bul ṭan village council a ni a, vawiin thlenga khawtlang enkawl tur bera kan neih leh kan la hmante an ni. Nu leh pa chan chang takin khawtlangah rorelna an nei ṭhin. The Lushai Hills District (Village Councils) Act, 1953 chu khawtlang inkaihhruaina atana hman a ni a, Assam Gazette-ah pawh Dec. 9, 1953-ah chhuah niin, state sorkar hnuaia ram mipuite enkawlna tura ruahman a ni.
Khawtlang chhiat/ṭhatah mawhphurhna sang tak an nei a, sorkar laipui aṭang pawhin local council leh village council kutah hian mawhphurhna lian tak tak dah a ni (LC leh VC hi kan han sawi pawlh nghal mai a nih hi). India Danpui Part IX (Article 243)-ah chuan khawtlang inrelbawlnate chu tualchhunga rorelna kalpui tur a ni a tih vang hian LC/VC-te hi khawtlang inrelbawlna kawngah dinhmun pawimawh tak an luah a ni.
1. STATE SORKARIN MAWHPHURHNA A PEKTE
1.1 AGRICULTURE
* Daihzai leh hlawk thei ang bera ram hman
* Lei ven him
* Nursery siam
* Ran tlatna hmun siam
* Thlai chi ven him; adt.
1.2 WATER SUPPLY
* VC huam chhunga tui in tur pekna siam a enkawl zui
1.3 EDUCATION
* Sorkar pre-primary leh primary school-te enkawl
* Literacy programme hman ṭhin
* Lehkha chhiarna room leh library-te enkawl leh tihhmasawn
1.4 PUBLIC HEALTH & SANITATION
* PHC leh sub-centre-te'n hna ṭha taka an thawh theihna tura enpui
* Nau neihna hmun leh naupang enkawlna hmun uluk taka vil zui
* Hri danna leh natna laka invenna hrang hrangte a mamawhte'n an dawng ngei a ni tih chian
* Family welfare programme mumal taka kalpui
* Sanitation programme mumal taka kalpui
1.5 HOUSING
* In nei lote thlan chhuaha an tana inhmun ruatsak
* Rural housing programme awmte kalpui
1.6 SOCIAL WELFARE
* Aganwadi enkawl
* Chhuanchham, hmeithai, ramtuileilo leh lo hnathawktute hnena pension pek leh sem
* Mi retheite tana group insurance scheme kalpui
1.7 POVERTY ALLEVIATION
* Chhungkaw harsa zual thlan chhuah
* Mi rethei te, a bik takin hmeichheho tana mimal leh pawlhoa hnathawh tur siamsak
1.8 SCHEDULED CASTE/TRIBE DEVELOPMENT
* SC/ST-te tana nursery school hawn
* SC/ST zirlaite hnena ṭanpuina pek
1.9 PUBLIC WORKS
* Thingtlang kawng laih leh enkawl zui
* Zirna in, sorkar aṭanga zirna in dang tiamin, zirna in sak
1.10 PUBLIC DISTRIBUTION SYSTEM
* Public distribution system sawiselna lutte zir chian a, siamṭhat theih dan ngaihtuah
* Ration semna dawr vil zui
1.11 ANIMAL HUSBANDRY & DAIRY FARMING
* Cattle development programme
* Dairy development
* Ar vulh, khuai khawi, vawk vulh, kel vulh leh adt. tihhmasawn
* Veterinary sub-centre hawn
* Hri laka ran venna programme kalpui
1.12 MINOR IRRIGATION
* An huam chhunga Minor Irrigation project awm zawng zawngte enkawl leh kalpui
* Water conservation
1.13 FISHERIES
* Sangha no thar chhuah leh sem chhuah
* Sangha zawrhna atana ṭanpuina sem chhuah
* Fisherman welfare scheme kalpui
1.14 SOCIAL FORESTRY
* Bawng chaw leh thing tuah tur phun
* Thingphun uar kawnga inzirtirna huaihawt
* Ram chhia tihngaw leh
1.15 SMALL SCALE INDUSTRIES
* Cottage industry tihhmasawn
* Kutthemthiam hmanga eizawnna tihhmasawn
* Traditional leh mini industry tihhmasawn
1.16 ELECTRICITY & ENERGY
* Streetlight vuah leh enkawl zui
* Bio-gas leh energy dang awm theite tihhmasawn
1.17 SPORT & CULTURAL AFFAIRS
* Khelmual tihhmasawn
* Cultural centre din
1.18 RELIEF IN NATURAL CALAMITIES
* Relief centre enkawl
* Khuarel chhiatrupna thlen thulha ṭanpuina hna thawh
1.19 CO-OPERATION
* Cooperative society din
* Cooperative institution awm sa tihchak
Hengte hi LC/VC thuneihna leh mawhphurhna tlangpui a ni a; kimchang taka tarlan sen a ni lo a, mipui nawlpuiin kan hriatthiam theihna atan a tlangpui chauh tarlan a ni. Heng aṭang ringawt pawh hian tualchhung sorkarte hian thuneihna leh mawhphurhna sang tak an chelh tih kan hrethiam thei ngeiin a rinawm. An kuta khawtlang mipui innghahna tam tak hi mipui pawhin hi kan hriat hmaih loh a ṭha bawk awm e.
- Mahmuaka Chhakchhuak