Young Mizo Association leh Mizoram
India hmarchhaka state pakhat Mizoram hian culture (hnam nunphung) dangdai tak a nei a. Chung zinga langsar ber berte chu tlawmngaihna te, aia upa zahthiamna te hi a ni ti ila kan sawi sual tam awm lo ve. Nun dan mawi an inzirtirna ber chu zawlbuk a ni a, rawlthar nun mawi lo deuh chu upa zawkte’n zawlbukah an zilhhau zung zung ṭhin tih kan hre ṭheuh awm e. Chuvangin hmanlai kan pi leh pute tan kha chuan zawlbuk kha a hlut viau a rinawm. Hun lo kal zelin Mizo lalte bân an ni a, zawlbuk pawh chu a ding ta reng bik lo. Kum 1935 a lo inher chhuak a Young Mizo Association (YMA) a lo ding ṭan a, hei hi tunlai thleng pawha tlawmngaihna leh aia upa zah thiamna kan inzirtirna ber (zawlbuk thlaktu ber) a ni awm e.
YMA hi chiang takin sawifiah dawn ta ila. ‘Young’ kan tih chuan kum lama naupang tihna a ni mai a, YMA hi kum bithliah bik awm lo ni mah se, a tum bik chu kum lama naupang zawk rawlthar leh tleirawl kan tihte tana kawng dik kawhhmuh hi a ni. ‘Mizo’ tihah chuan a hnam mipuite nihna khaikhawm theitu, ram dangah pawh awm se an nihna sawi chiang theitu a ni. ‘Association’ in a tihlan chu YMA hi pawl pakhat, thiltum pakhat nei a ni. YMA hi sawrkar hnuaia mi ni lo, NGO (non-governmental organisation) kan tihte huam chhunga mi ni mah se la, a ṭul hunah chuan sawrkar leh pawl dangte nen pawh an thawhho chang a awm ṭhin a ni.
YMA hi Mizote tana tlawmngai pawl, sakhua hnuaiah leh sawrkar hnuaiah pawh awm lo pawl zinga lian ber a ni a. Mizoram pumpuiah inzar pharhin, Mizo tawh phawt tana zawm theihin he tlawmngai pawl hi a awm reng a, miin eng kawngah emaw ṭanpui han ngai se phût let awm loin he pawla mi tlawmngaite chu an thawk chhuak mai ṭhin a ni.
Kan tunlai nun leh YMA
Mizote hi kan changkang ta mah mah em aw? Hun lo inher zelin a thiamna leh finna a ken tel piah lamah, khawthlang ram leh khawchhak ramina min nghawngna (influence) a lian telh telh a, an nun dan ṭha kan lak rualin a ṭha lo lam kan la ve zel bawk a. Chu chuan YMA ti-YMA zual ṭhintu kan Zo nun ze mawite a chim pil tial tial a ni tih kan hmu thei ṭheuh awm e. Ṭhangtharteah mahni hnam zia ngaihsan lohna te, kan ṭawng ‘Mizo ṭawng’ ngaihsan lohna te a intuh chho zel hi a pawi em em. Sap ṭawng hman tam leh incheina nalh ringawt hi changkanna a ngai tawk lah kan pung tual tual bawk. Heng hian ram intodelhna aiin mahni nun dan phak tawk aia sanga nun tum ṭhalai a tipung a ni.
Social media-in min chim hneh viau tawh a, a ṭha lama hman chuan thil ṭangkai tak ni mah se, a ṭul lo leh ṭangkai lo zawnga hman chuan thil pawi tak a ni thei. Mitthi tlaivarpui zana ṭhalai phone khawih ta mai mai an awm ta fote hi a pawi ka ti ṭhin! Kan Mizo tlawmngaihnate hi a bo ta telh telh em ni? Thlân laih leh hnatlang nikhuaah lah rual u zawkte an chet suau suau lain, a naupang lamte zawmthaw zawkah kan ṭang ta fo bawk. YMA member inti ve tan chuan hetiang zawmthaw pawla ṭante hi a inhmeh thei chiah lo zawng a ni e.
YMA hian a din chhan hi a hlen tawk em?
YMA thuvawn ‘Ṭanpui ngaite ṭanpui’ tih hian kan zawm ṭha viau. YMA hian mi chanhaite leh reithei zawkte hi a theih ang tawkin a chhawmdawl ṭhin tih kan hre ṭheuh awm e. Chhiatni-ahte pawh mi chhungkuaah chhiatna thleng se, YMA hian an theih ang tawkin an pui ve ṭhin a, thlan laihah te, mitthi in lama chet ngaihnaah te, mitthi tlaivarpui ngaihnaahte tlaivarpuiin, khawntesep khawnnaahte pawh hma an la a; khawhar in lenpui leh mitthi ruang zawnpuina lam chenin. Ṭhatni lamah pawh ni se, khawtlangah miin hlawhtlinna a chanin, zirna lamah emaw, infiamna lamahte leh an tui zawng thil an tiha an hlawhtlinnaahte thleng pawn ni se, an lawmpuizia lantirin chawimawinate pawh an hlan fo. Khuarel chhiatna thleng se, YMA chu sawrkar hnuaia chhiatna lama puibawmtu (disaster management) pawl dangte ai mah pawhin an thleng hmasain an thawh hlawk ṭhin.
YMA hian an thuvawn hi hlen ve viau ṭhinin lang ve ṭhin mah se, mi tam takin thil dang tam takah an tih tur ti loin, an tih loh tur zawk an ti ṭhinin an ngai ve ṭhin bawk. Ruihhlo do kawngahte pawh YMA hian ruihhlo ngaite ṭanpui ai chuan khawtlang hmelmaa ngaiin kutthlak maite pawh an ching hial ṭhin. Ruihhlo ngai ni lo deuhah pawh buaina siam deuh an awmin YMA hian kutthlak maite pawh an chin chang a tam bawk. Hetianga thil thleng ṭhin hi mi tam tak chuan duh lovin, YMA hian hetianga mipui vantlang kutthlakna dan an nei lovin an sawi ve ṭhin.
YMA hian engtin nge hma a sawn zel ang?
YMA hmasawn zel dan tur hi zawhna pawimawh tak a ni. Hun kal zelah hian Mizote hian tlawmngaihna hi kan ngai pawimawh lo tial tial niin a lang a, YMA thil tih hrang hrangah pawh a kal ngai ngawt hi kan inhmu chu a ni ber mai. Chuvangin, zirna rûnah te, kohhran lamah–ṭhalai, rawlthar, tleirawl leh naupang chenin an zingah YMA leh a hnathawh ngaih pawimawhna inzirtirna hi neih tam theih ni se. Tin, YMA-ina a thil tihina mi dang laka nghawng ṭha lam a neihte leh a pawimawhnate hi a tam thei ang berin hriattir theih ni se; YMA hian engti kawng zawng emaw tal chuan hma a sawn a rinawm.
Tunlai chhanah mi zawng zawng deuh thawin social media kan khawih a, YMA activity hrang hrangte hi heng platform-ahte hian mi dang hîp thei zawngin nasa lehzual inpho lan theih ni se, ṭhalai zinga a hnathawh dan a dang zarin a rinawm.
Ruihhlo leh YMA hi thu inhal lutuk a ni. Ruihhlo hi ram leh hnam hmelma a ni a, YMA member tikiamtu pawh a ni ti ila kan sawi sual thui awm lo e. Chuvangin, ruihhlo do pawimawhna hi YMA hian huaihawtin kohhran, khawtlang leh sawrkarte hi ṭangrualin awareness campaign a tam thei ang berin nei thei se la. Mizo khawtlang leh ram leh hnam leh pawl hrang hrang YMA thleng hian tun ai hian hma sasa takin kan sawn ngei a rinawm.
Young Mizo Association tiha Young-in a kawh kum naupang zawkte hi ngaihthah theih an ni lo. Kum lama naupang zawkte hi nakin lawka Mizoram leh a khawtlang hma lam hun an ni a, chuvang chuan tunlaia Mizoram khawtlanga mipuiin an sawisel tam tak pawh hi khawtlang aṭanga a hun laia an hriat tam emaw, an hriatthiam tawk loh vanga tisual a mipui duh loh zawnga ti an tam hle. Chuvang chuan, kum naupang zawkte aṭanga hmalak hi thil tih tur leh tih awm tak a ni tih hi hre thar lehin, YMA hi ‘Ṭanpui ngaite ṭanpuitu’ a nihzia leh a nih dan tur dik tak hrilh thar leh ila; hun rei lo teah chuan YMA hian hma nasa takin a sawn ngei a rinawm a ni.
A tawp berah chuan, Mizo hnam hi hnam lian lo tak kan nih avangin kan ṭawng, kan nun dan mawi leh hnam ziarângte hi hnam lian zawkte tan chim bo mai a har dawn lo tih hi hre chiang ila. Chung hun a thlen loh nan Mizo ram riang tê leh nun ze mawi hi humhim tur hian kan tih theih ang tawk te te ti ṭheuh ila. Mizote hi hnam ṭangrual tak nih tum thar a pawimawh hle.
Kan tunlai khawvela pawimawh berte zinga mi 'thiamna' nei turin theihtawp chhuah ho ila, sang tak thleng thei turin inbuatsaih zual sauh sauh ang u. Tlawmngaihna lan chhuahtir hian kan indah hniam ta viau emaw intih tlatna te, kan ṭawng aia hnam dang ṭawng thiam bel tak tlat maite hi changkanna teh nan an hmang a nih chuan, Mizote, a bik takin Young Mizo Association tan chuan changkan loh thlan ngam hi a finthlak fo ang.
- L.H. Vanlalngheta, 4th Semester, Political Science, ICFAI University, Mizoram