Written by
- Engkima Chawngthu

Mi hlun




Veng tin, khaw tinah hian awm hmasa, thlahtu aṭanga mi hmasa leh veng neitu inti deuh bik hi an awm ṭhin a. Hemi chungchanga ka ngaihdan hi kan thlasik mau puahpui ve mai mai teh ang.

Pêm khawm khua leh veng

Mizoram khaw tin, veng tin hi en ila, pêm khawm ho awm khawmna kan ni emaw tih tur a ni. Mizoram khuate hi la upa lo tak, ṭhang lai leh ṭhang duang tak kan ni hlawm. Kan khawpui ber Aizawl pawh hi kum 135 emaw vel chauh a ni a, khawpui tam zawkte phei chu district headquarters an nih hnua ṭhang ta leh lian ta te an ni ti ila kan sawi sual lutuk awm lo ve. Chuvangin, khawpui leh khaw lian ho hi chu pêm khawmte’n an tihlen, an tihhmasawn a ni ti ila a dik awm e. Chuvang tak chuan pêm khawmte hi an tamin a hmasawn zawkte hi an ni ta deuh zel mai. Tin, khawkhawm vanga loh theih loha pêm khawmte pawh kan ni a, sorkar hna leh eizawnna vanga pêmte pawh kan ni bawk a. Khawvel hmasawnna ken telah hian khawpui lama luh khawm leh chen khawm zel hi a tel ve a ni miau a, kan pun belh zel pawhin a rinawm.

Khua/veng hmasawn deuhte hi pêm khawm zawkte dinchanna hmun, pêm tharte’n kohhran leh khawtlanga hruaitu an nihna hmun a ni ta deuh zel mai. Pêm thar kan tih, hman ní lawka thingtlang leh Mizoram pawn aṭanga lo pêm kan tihte hian in leh lo ṭha tak tak an rawn nei mek a. Khawtlang leh kohhranah mai ni lo, kan politics-ah pawh pêm thar, thingtlang khaw nei kan tih ho an dinchanna a ni chho ta mek. A lehkha thiam zawk, inpe zawk, taima zawkte an nih avang hian khawtlangah pawh an tlatlum a, mipui tam zawk ngainat leh ngaihhlut an hlawh zawk nite hian a lang. Mi hlun intite chekawite (an kid ṭhinte) zawkte leh an in leh loa rawn awm ṭhinte zawk hi dinhmun ṭha zawkah an rawn ding ta viau zawk a nih hi maw.

Chhuan hnih daih lo Mizote

Mizote hi kan mak khawp a, mi awm thei leh khawsa thei, nikhua leh fel deuhte pawh hi chhuah hnih daih mang lo hi kan ni deuh vek mai. Tun hma mi hausa hmasa leh mi lar fate hi an nu leh pate tih ang rawn ti ve chat thei, an pi leh pute anga rawn thawk rim hi kan nei meuh lo niin a lang. Tuna ṭhangthar zinga hlawhtling kan tihte pawh hi anmahni rawn inhai chhuak, anmahni rawn insiam lian leh hausa an ni ta deuh zel mai. Eizawnnaah pawh hian an pi leh pute eizawnna ang rawn la ve chat chat hi hna lian leh sangah hian an tam tawk lo deuh em aw tih theih a ni. Officer tharte pawh hi an nu leh pa officer ni lem lo hi an tam zawk zel mai.

Khua leh vengah pawh tun hnaia awmthei leh lar kan tih hi tun hma lama an thlahte aṭanga hlun aiin, pêm thar leh awm thar an ni deuh zel. Chuvang tak chuan, khua leh venga mi hlun tak fate hi mi hlawhtling leh hriat lar zui tur hi an tam lutuk ta lo ni ten a lang. Chhuan thar zawkte’n in leh lo ṭha an rawn din a, sum leh pai an nei zawk ta deuh zel. Anni pawh hian chhuan hnih daih turin an fate hi an enkawl zui thei ang em maw ni?

Veng/khua mi hlunte

Mizote hi hnam inngaitlawm tak anga lang si, hnam chapo ve tak, mahni theihna hrang hrang insawithei leh insawi lian ve ṭhin tak kan ni a. Khaw chengker taka awm pawh ni ila, chu khuaa cheng hmasa, an pi leh pute veng khua dintu inti chin ngat chu, hausa viau lo mah se, an pi leh pute hmasakna chapopui ve tak an ni duh viau. A tlangpuiin veng/khua a awm hmasate hi tlema khawsa thei leh neinung hmasate an ni ṭhin a. Amaherawhchu, heng mi hlun leh awm hmasa intite hi veng chhunga khawsa thei ber leh thu pawl hi an ni zui ta lutuk niin a lang. An pi leh pute lo hmasak tawhna chhuang a, inla lian ṭhin an ni ti ila kan sawi uar lutuk lo ang chu maw. In leh lo pawh hmun ṭha leh laili deuh an nei duh viau a, mahse, in nei lian leh mawi deuh deuh hi pêm thar in a ni ta deuh zel mai.

Kohhran lamah pawh hian khua leh venga kohhran upa hmasa fate hi a fawng chelh zui an tam viau lo mai awm e. Kohhran upa pawh ni lo, YMA, LC/VC velah pawh tling tawh lo te hi an ni ta fer fur em aw tih tur a ni (a fel leh nikhua deuh chu an chhungkaw lenna avanga tling ve leh te chu an awm ṭhin bawk). Inla veng neitu tak si, mahse tu-i-khawin kan ngaihsan lem loh ti ila kan sawi sual kher âwm lo ve. Anmahni leh anmahni inngaisang an ni duh viau. Heng ho hian pêm tharte hi an ngaisang bik lo va, pêm thar inhmang peih leh inhmang nasa te, kohhran leh khawtlanga inhmang nasate hi an ngaisang duh lo viau nâin, heng ho hi kawng engkimah an tluk lo chho mek chu a nih hi maw.

Veng inti neitu, veng mi hlun nih hi thil sual leh zahthlak a ni lo; mahse, tunlai khawvelah hian veng chhung mi hlun leh inti awm hmasa ṭhenkhat, pêm thar leh awm thar rawn inhmang thar, khawtlang leh kohhran tana ṭangkai tak takte lo ei lo leh lo sawisel duh tawkte hi kan awm fo ṭhin ni âwm tak a nia. Mi inhmanna anga inhmang peih lo, mahse, a inhmangte rilru tinuam lo tura ṭawngka lo nei ṭhinte hi an ni awm a. A tak takah chuan a awm hmasate tih peih loh leh tih theih loh titu zawkte an ni. Chuti chung chuan an awm hmasakna leh lo awm reih tawhna hi chhuang tâwk hi an la awm fo hi a fuh chiah tawh lo. Khawtlang tana an pi leh pute thawhna leh inpekna hi a ngaihlutawm em em lai hian, tuna an tu leh fa, mi hlun inti thlahte hian eng nge min thlenpui tih lam hi a pawimawh tawh zawk awm e.

Veng hlun nih te, veng chhunga awm hmasa thlah leh mi hlun nihte hi a ṭhain a nuam e, mahse, kan hlunna hian eng nge min thlen tih hi inzawh fo a ṭul. Tunah pawh Aizawl veng inti neitu bik riau, mi hlun thlah kal zelte pawh kan awm a; mahse, Aizawl mipui tam zawk hian chuan tute nge kan hre viau lo âwm e. Aigupta-ah Josefa hre ngai lo lal an lo lal ang khan, an pi leh pu, mi hlunte hre lem lo, hriat mamawh lem lo, hriat pawh tum lo hi kan tam tawh ang. Mizoram rorelna khawl pawh pêm thar, khaw nei kan tih ṭhinte’n an luah mek chu a nih hi maw. Kan sorkar hna lian leh sumdawng liante pawh hman ni lawka thingtlang aṭanga rawn pêm lut kan tih te, mi in hnuai luah te, mi ina awm ṭhinte kha an ni tlat. Kan veng, kan khua kan tih hi hmelhriat lohte’n ro min rawn rel sak mek a, khua nei kan tihte’n min awp mek chu a ni.

Veng leh khua hmasawnna tur chuan kan awm reina aiin tuna kan tha thawh hi a pawimawh zawk. Tun hma lama kan pi leh pute lo thawh tawh hi engah mah kan ngai ta lo a ni lo va, mahse, tunlai khawvelah chuan kan pi leh pute thawh rah aiin, an thlahte hian eng nge kan tih ve tih hi a pawimawh tawh zawk a ni. Kan pi leh pute sûlhnu kan sawi tui viau lai hian, an thlahte hian kan pi leh pute kan tluk lohzia kan tarlang mai a ni ang em? Hlun lo tur khawvelah hian hlun kan intihna aiin keimahni hian kan khua leh veng tan hian tha leh zung, hmasawnnate engti kawngin nge kan thawh a, kan thlenpui zel tih hi a pawimawh ta ber a nih hi.

- Engkima Chawngthu