Mars hi Mizo ṭawngin Sikeisen nge Siaia
Rev. Liangkhaia khan a lehkhabu 'Arsi Chanchin' kum 1975-a a tihchuahah chuan sap ṭawnga 'Betelgeuse' tih chu Sikeisen, Sisakei an tih bawk a nih thu a ziak a: "Sisakei hi zuhrei kua laitu, meitalh theihnghilh la leh tur lo sehtu kha a ni a, thim zîn avangin a hualtute zawng zawng nen khan vanah an kai ve ta a, arsi-ah an chang ta a ni, tih a ni mai a, sawi tur dang vak a awm lo," tiin a ziak. Mars chu Siaia tia ziakin, hetiang hian Siaia chanchin a ziak a: "He arsi hi arsi sen deuh a nih avangin tunlai mite chuan ‘Sikeisen’ te an ti mai mai a; mahse, a ni lo... Hei chu Mizo upa sawi dan tak chuan Siaia a ni a; hmanlai Chawngmawii leh Hrangchhuana inngaih lai khan Hrangchhuana awmna khuaa awm ve a ni a. Chawngmawii pawh kha a lo ngai ve a. Hrangchhuana kal lo zan apiangin Chawngmawii hnenah khan a kal ṭhin a ni an ti. Tichuan, Chawngmawii leh Hrangchhuana thih hnu khan ani pawh hi a thi ve ta a, a thlarau chu vanah a kai a, he arsi senah hian a chang ta a. Chawngmawii chu Hrangchhuana nen an indi loh kum chuan Siaia nen an indi ṭhin a ni an ti a ni. Hei hi Mizote sawi dan a ni a, a dik leh dik loh chu sawi a har hle. He Siaia hian di ve chang a nei chu ni awm tak a ni," tiin.
JF Laldailova khan, ‘Mars (Marz), n. Indona pathian, Siaia (Sikeisen kan tih mai)’ (English-Lushai Dictionary) tiin a ziak a. Pu Buanga pawh khan ‘Mars, (s.) planet Shi kei shen’ (A Grammar and Dictionary of the Lushai Language [Duhlien Dialect]) tiin a ziak. Remkunga chuan, ‘Siaia–n. Mizovin arsi bawr pakhat hming an vuah ve, 'Sichakai' ti an awm bawk... Sikeisen–n. arsi lian deuh tak leh eng tak pakhat, Saphovin 'Mars' an tih chu’ (Mizo Ṭawng Dictionary) tiin a ziak ve bawk. Remkunga hian Siaia chungchanga a sawi ‘Sichakai an tih bawk’ a tih khi Rev. Liangkhaia khan ‘Crab Nebula’ niin a ziak thung.
Prof. Siamkima Khawlhring khan a lehkhabu 'Zalenna Ram' ah chuan, "Mizo zinga a tam zawkte hian Mars khi Sikeisen kan ti a, kan chanchinbute pawh hian an sawi dan kumkhua a ni a; Buanga Dictionary-a a lan dan pawhin Mars khi Sikeisen a ni. Chutiang chu kan sawi dan a nih avangin kei pawhin Mars chu Sikeisen tiin Ka Zinna Ram tih buah chuan ka ziak a. Chu chu R Vanlawma chuan, 'A ziaktu hi thil hre zau tawk tak nia ka lo ngaih a nih vei nen... Mars chu Sikeisen niin a sawi tlat mai a. Mizo chuan Si-aia kan ti zawk a ni reng si a...’ tiin a aw ki a tisang a. Mars leh Sikeisen ti lova Si-aia titu awm chhun ka hriat Pastor Liangkhaia' n Arsi Chanchin (1975)-ah a ziak a, hei hi R. Vanlawma thu lakna (authority) ni maiin ka ring nghe nghe. Mahse, Liangkhaia ziak hian Mizote hi Mars khi Si-aia min la tihtir ta chuang lo va. Sikeisen tiin kan la sawi reng zawk a; chuvangin second edition-ah pawh ka tidanglam duh chuang lo va; foot note-ah zawng Mars hi Si-aia a zawk ti pawh an awm tih erawh chu ka ziak tel ve a... Mars hi Sikeisen a ni tih hi nge dik, Si-aia tih hi tih thuah pawh hian thutlukna siam hran a ngai em tih hi ngaihtuah tur pakhat a la ni mai thei," tiin a ziak a ni.
A chunga thuziak ka tarlan hrang hrang aṭng khian a tam zawkin Mars khi Sikeisen an ti tih a hriat theih a; Siaia titu chu Rev. Liangkhaia leh R. Vanlawma te chauh an ni awm e.
- Zoliansanga Tlau