Written by
- Joseph LNTA
Dawrpui Jail Veng

Mizo Tlangval intite kha

Kum 2004 December thla laihawl vel khan, khatih laia ka thawhna cable TV office-a zan duty chuan office phone aṭanga phone call a dawn min rawn hlân chhâwng a. A thu min rawn hlan chhawn chu, Aizawla ruihhlo zuar lian tak pakhat Hunthar Veng thlanmualah an phuar hlâwm a, thla zuk la rawh u tih a ni.

Khami ṭuma ka thu dawn kha Mizorama thil thleng tura kan ngaih loh lam tak a nih avang khan ka âwih zawng a ni lem lo a. Zan lama han bawh zui nghal rum rum lo a, a tuk khawvar huna bawhzui atan ka khêk ta zawk a. A tuk zing dar 7 velah awih lo tak chungin Hunthar Veng thlanmual lam chu ka pan a, thlanmual pêngah ka thu dawn ang dawng ve tho Romei chanchinbu joint editor Pu R. Lalhmangaihzuala (L) lo ding vângin, amah phone-tute biak let a lo tum mek a; tu mah a be let thei lo.

Pu Hmaa nen chuan thlanmual chhehvel chu âwih lo tak chungin kan enkual vel a, hmun pakhatah hmeichhia ni ngei a hriat, mangang taka a tâl velna ni âwm tak leh an phuarna bakah, a ká an tuamna ni âwm tak a tâl phelhna kan hmu ta hlawl mai; mak kan ti dun hle. Chulai hmunah chuan lehkhaa thu inziak kan hmu tel bawk. Chu lehkhaah chuan Mizo ṭhalaite ruihhlo hmanga suat mektute lakah zahngaihna tel lova hma la tur Mizo Tlangval (MTV) a pian thu a lo inziak a; an thu ziah zawng zawng kha chu ka hre vek tawh lo.

He thil thlen aṭanga kar khat chuang hret a liam leh hnuah zan khat chu office zan duty-in phone a dawng leh a, Phunchawng ram hmun pakhatah Aizawla ruihhlo zuar lian tak pakhat phuar hlawma hnutchhiah a nih thu leh zawn hmuh a awlsam dan turte an lo hrilh a. Office aṭanga ka thu dawn bawhzui tur chuan khawvar nghah buai ka tum tawh lo a, keimah maia kal erawh ka hreh ve deuh avangin ka ṭhianpa Aizawl Temple kawta Coffee Nite hmanna tura hnatlang mek chu sáwmin, kan thu dawn chu kan bawhzui ta a ni.

Khaw vawt tak hnuaiah MTV intite’n an sawina hmun chu zanlai pelh, zing lam dar 1:00 velah thlengin, an sawina hmun ramhnuaiah chuan mi pakhat thirzai hraw tak hmanga hnungkhirh leh a ke phuar bakah, a ka hnawh bawk, kekawrte chauh haa lo mu chu kan hmu ta a. A tawi zawngin sawi ta ila, kha an mi phuar hlawm khan ruihhlo zuar a nih a pha lo a, MTV intite’n lehkha an lo hnuchhiaha thu inziak chu thu dik a nih thu a sawi a; a thil tih ṭhin chu sim a tum thu a sawi nasa hle bawk.

Hun a kal leh deuh a, keimah ngeiin MTV intite phone call ka dawng ta. Zanah bawk a nih avangin ka thawhna lama kan hotute ka hrilh hmasa te te a, a huhovin Zemabawk Zokhawsang lamah ruihhlo zuar phuar hlawm awma an sawi chu kan va zawng a. Hemi ṭum hian an mi phuar hlawm hi ngalruh tliak chungin an hnutchhiahna hmun aṭangin a lo insaseng thei hlauh a, a tukah damdawi in pakhatah enkawl a nih thu kan dawng leh a ni. MTV inti min rawn betute hi an number-ah biak let ka tum nasa hle a, phone lo chhangtu awm chhunte chu PCO a ni zel.

Khing ka thil tawn ka han thai lan bak pawh khi ka tawn belh nual nâ a, sawi belh ṭulna awm tawh lem lote a ni hlawm. MTV intite’n ruihhlo zuartute hmehmih tuma râwvâ taka hma an lak dan kha thil ṭha ber ni lo mah se, khatih hun lai kha Aizawl mai bakah, Mizoram hmun tina ruihhlo zuarte chet ngam loh lai ber niin ka hria. MTV intite chet dan kha râwvâ ti an tam tak avang leh MTV hming chhâla remchang dang lo zawngte an awm tâk nawk avang khan an hûháng khan rei a daih zui ta lo ni khan a lang a. Khang hun laia MTV intite hmalakna kha a ṭhatna lai leh ṭhat lohna lai sawi tur a awm thei viau in ka ring.

YMA pawhin kumpuanah ruihhlo do a nei chho a, Supply Reduction Service (SRS) an din chhoh khan kumpuan bawhzuia SRS leh YMA branch hrang hrangte’n zu leh ruihhlo zuarte dap chhuah beihpui an han thlak tak tak mai kha chu, zu in mite’n Rangvamual leh Phunchawngah zu lei tur an hmu zo lo fo a. SRS-te’n mi lian leh tê thliar lova ruihhlo do beihpui an thlak meuh kha chuan, kohhran pakhat sunday school zirtirtu in aṭangte khan heroin no. 4 kg. 1 lai an man nawlh mai a, a hun lai kha chuan no. 4 kg. 1 kha tam tak a ni. Zu ni se, Aizawla hotel lian tak pakhat aṭangin tam tham tak man a ni bawk a, SRS thawm kha a ring chho hle a nih kha.

Kum 2005/2006 chhoah khan Aizawl khawpui lûn laia proxyvon, parvon leh no. 4 zuar leh rui ualau taka tei huai huai leh inpe chhawng ṭhin ho kha an rêm duak tih kan la hriat hlawm ka ring. SRS hmalakna pawh khan sawisel a hlawh leh thuai a, human rights activist lamte’n thawm an rawn nei fo bawk a. Central YMA khan Demand Reduction Secvice (DRS) an han din leh a, anni khan zu leh ruihhlo ngaite tan ṭum tam tak gospel camping buatsaihin, enkawl zui hna pawh an thawk nasa hle. DRS hmalakna avanga vawiin thlenga ṭhat phah ta pawh sawi tur an awm nual ka ring. SRS leh DRS hmalakna pawh kha mahni in lum aṭanga sawisel leh fak pawl kan awm nawk a nih kha.

Kum 20 vel kal taah kha chuan SRS, Excise leh Police ten heroin no. 4 hawng 1 chauh an man pawh khan tam kan ti ṭhin hle a, tun hnai kum 3/4 chhoah chuan hawng tam tak tak an man zing hle. Khawlaiah ruihhlo ngai hmuh tur an pung nasa em em a, vei zui lem lovin kan kal pêl mai mai rei lutuk a, kum kal ta 2024 chhung ringawt pawh khan Excise, Police, Assam Rifles leh NGO ten heroin no. 4 an man kha tam tak a ni. Excise & Narcotics Department ringawt pawhin kg. 46 chuang an man a, hei hi ‘Tam tak a ni’ ti ila sawifiah a awl ber ang.

Dik tak chuan, Mizoram mipui tam tak hian ram leh hnam tana ṭangkai lem lo buaipui kan intihhmuh nasa hle. Kan fak duh zawng uchuak takin kan fak rawn luai luai a, kan sawisel leh diriam duh zawngte uchuak takin kan sawiselin kan diriam leh bawk a. Kan buaipui ngai kan buaipui rei peih bawk si lo. Hetih mek lai hian ruihhlo hmanga nasa taka rûn mek kan ni a, min rûntute’n ram an la chak bawk si a, harh thar lehzual a ngai hle a mai. Ruihhlo hmanga min rûn mektute hi ṭangruala uchuak taka do rawn an ngai tawh tak zet a ni.

Kohhran hrang hrang leh mipui pawh ruihhlo hmanga min rûn mektute do lêt tur hian ṭan la tharin, ngaihtuahna sêng lehzual teh ang u. Excise & Narcotics Department, Police leh Central Anti Drugs Squad te thâ tichak tur zawnga kan theihna zâwn ṭheuha ke pên pawh a ṭangkai hle ka ring. Heroin hawng 440-in ruihhlo do kawnga harh tharna nasa tak min pek mekna hian rah ṭha chhuah ngei teh se.

Jeremia bung 17:11-ah, ‘Mi, kut tling lova lo hausa chu varung, mahni tui ni lote awp keu ang a ni a, a la dam laiin amah an hransan ang a, a tawpah chuan mi â a lo ni mai ang," tih a ni kha.

- Joseph LNTA, Dawrpui Jail Veng