Written by
- Lalnunpuia Hrahsel

David-a thihna phêna Remruattu Maka

Ni 19.12.2024-a David Lalmuanpuia thihnain ram pum a dêng chhuak a, sawi zui pawh a hlawh hle. A rapthlâk a, a taka tuartu tan phei chuan a na zual ngei ang. A nu leh a chhûng leh khatte an khawngaihthlâk zual a, kan tawrhpui bawk a, an tan bâng lova ṭawngṭai pawh a pawimawh. Pastor Lalhmuchianga te chhûngkua leh khawtlang tana theihtâwp lo chhuah ṭhin VDP lam chan pawh ngaihtuahpui loh theih loh a ni a, an khawngaihthlâk tak zet. He thihna hian thil tam tak min ngaihtuahtir a, pawi tihna a lian a, zir tûr min hnutchhiah a, sual sualzia leh Pathian hmangaihna thlengin min ngaihtuahtir thei.

1. Chhantu nei lo Davida: Manin a awm a, thu dik duhtu hmaa a din laiin sawipuitu a nei lo. Ṭanpuia chhan theitu bera a hriat a nu a au va, a auh ber lahin a chhan thei si lo! A va mangang dâwn tak êm. Mihring hian buaina leh thihna ruam kan zawh hian chhûl aṭanga an thisena min hringtu ‘nu’ hming bawk hi kan lam ṭhin. Davida’n a nu a au hi a dinhmun chhiatzia leh manganzia tilangtu a ni. A nu thinlung nat dan tur hi sawiin a siak lo hial ang. A fapa mangang âw a hria a, chhan turin nu âwmnêm, rethei bawk si theihnain a tlin lo. An nufa inkar hmangaihna hrui thlun thûk tak chu hman theih a ni si lo. Isua’n a thih dawnah mangangin, “Ka pa, ka pa, engah nge min kalsan,” a tih ram kha Davida hian a tawng a ni. Pathian khan Isua kha a chhan thei ngei ang a, mahse, ruahmanna ṭha tak a neih avangin a ngawi niin a lang. Davida nu erawh chuan ruahmanna pawh a nei lo vang, a hmangaihna bâk pêk tûr a nei lo mai thei, a khawngaihthlâk lehzual mang e. Davida thihna phênah Lalpa’n ruahmanna a nei ve ang em le?

2. Davida a thi hlu: Davida thihna hi a runthlâk a, a pawi; mahni chana kan thlan loh ṭheuh tur a ni ang. Ngaihtuahna pakhatah erawh chuan a va thi hlu êm a tih thei. A thi hi a ṭha a ni lo va, thi rau rauah chuan a hun tâwpah ram mipui lainat rawn a hlawh a, amahah hmangaihna a luang lut a, thlahna thuchhiah mawi tak takin kan thlah a. A chhungten tlâng hrang hrang aṭangin ṭawngṭaisakna an dawng a, a pualin mi ṭhahnemngaite’n sum tam tham tak an thawhkhawm a. Amah hmangaihna vanga hnukulh mittui a dawn zozai hi hetiang hian thi lo ta se a dawng lo mai thei. Amah tak pawh hian heti taka lainattu a nei tih hi hmu ve se a lawm ve viau mai thei e. Ṭawng thuchhia ni suh se, cancer vangin kum hnih vel enkawl ngaiin phai lam panpui fo ngai ta se an buai ve viau thei tho bawk a; hetiang takin lainatin puihna hun ṭha kan nei lo mai thei e. Thihna hi zawng thlanawm a vang a nih hi.

3. Chhantu a au ang em?: Mihringin Pathian kan mamawh zual lai ber chu kan dinhmun chhiat lai a ni duh hle. A pian tirh aṭanga a chhungte’n Pathian hming chawia an phuah David Lalmuanpuia hian a Pathian a au mai lo vang maw? A lal hi a nunpui tâwk lo a ni palh thei a, nunna petu a Lalpa erawh chuan a nunpui tlat a rinawm. Mihring lama tih theih tâwp hun hi a awm ṭhin, chu chu mi tin hmabâk a ni. Kan tih theih a tâwp hun hian keini aia thil tithei leh min chhan chhuak theitu tur kan mamawh ṭhin, chu chu Pathian a ni. Davida manganzia leh chhantu a ngaihzia a au thawm an sawi aṭangin a hriat theih a, a lang changin Lalpa a au hreh a nih pawhin a Pathian chu thinlunga a auh ve ngei a rin theih. Thil tisualtu pawh a lo ni thei a, a ni lo thei bawk a. Lo tisual pawh ni se, khawngaihna diltu chu Lalpa’n ‘Aih’ a tihsak thei ang em le? Kraws lêra Isua ding lama an khenbeh hnenah khan, ‘Rinna chu thil tih tel lovin thi a ni, kraws ata hi chhuk leh phawt la, thil ṭha zu ti la, ka lo ngaidam ang che,’ ti ta se, khenbeh hnu tan tih ngaihna a awm lo vang. A hnêna khawngaihna diltu hnenah, ‘Vawiinah hian ka hnênah Paradis-ah i awm ve ang,’ (Lk 23:43) titu khan Davida hi a hnâwl phal ang em le? Khawvel chhiarkawpah chuan misual chu hrem tur a ni a, van lam chhiarkawp erawh chuan misual chu khawngaihna dawng tlâk chauh niin a hmu thung; chu chu a ni kraws ropuina chu.

Davida hi Pathian au ngam lo khawpin a lakah a inthlahrung thei a, au miah lovin a kal thei bawk. Mahni inhmuin, thi tlâk chauh nia inhriain Lalpa hming lam a inkiltawih thei. Simon Petera’n, “Lalpa, mi kalsan rawh, mi sual ka nih hi,” (Lk 5:8) tih dinhmunah a ding thei bawk ang. Kalsan tlâk nia inngai khawpa mahni inhmute hi Lalpa’n kalsan a harsat khawp mai. Kalsan tlâk Petera pawh a zirtir zinga a koh hmasak berah a ṭang asin. Davida hian kalsan tlâka amah a inhmu a nih chuan Lalpa lawm zâwng tak a ni thei ang em? Kristian Hlabu no. 21-naah, ‘I chak lohna a hriatpui, mihring a nih vangin, lei leh vânah thu a nei Pathian nih vangin.” Pathian, kan chak lohna min hriatpui tura mihringa a lo chang hi a va hlu êm; amah vek chu vana roreltu tur a la ni leh zel a. Davida chungchangah hian khawngaihtu khawngaihna thûk hi eng tiang taka thûk nge ni ang aw? Vânah khian, “Ennawm mak tak chu kan la hmu ang.” Jona ngaihdam thei lo Ninevi khaw mipui ngaidam theitu kha kan Pathian a ni; chu chu a ni lâwm ni Missio dei chu.

4. Kan khenbehte dinhmun: Ṭhahnemngaih thuah Pastor Hmuchianga leh VDP lamte’n ûm zui an hlawh viau niin a lang. Ṭawngkam feikibâr pawh an dawng mawlh mawlh a ni âwm e. Pilata’n Isua a tihlum hrehin kut sila Rome sipai hnenah tihhlum tura a pe ang hiala inpuh theih ṭawngkamte pawh a awm. Chutiang êm rilru chu a pu ang em aw. Thu post hrang hrang enin pastor-te kan ngaisâng a, an lakah kan beisei pawh a sang hle niin a lang a, a lawmawm e. Chutih lain, pastor quarters hi tute pawhin rawkin, lo tina ta se ngaidam zel turin kan pastor-te hi kan beisei zui zel dawn em tih pawh ngaihtuahnaah a awm thei. A kutthlâktu ber ang maia kan chuk rawn mai hi fuh kan ti em? Thihna hial a thleng dawn tih hre lâwk se la, a duh bik ang em aw. Thihna tawktute an khawngaihthlâk a, a damate nun hrehawm khawpa ṭawngkam malsawm lo nena ûm zui vak hi uar zel lo thei ila a ṭha ang em? Thinlung hliam hi thihna tluk hiala na thei a nih avangin i ṭawngṭaipui ang u.

VDP lam pawh an khawngaihthlâk viau tho em? Khawtlang ṭhatna tura a thim a vâr thlu lova inpe ṭhinte an ni a, an zahawm. An duh bâk a thleng pawh a ni ve ngei ang. Mahni vêng tlangval, mahni ṭhenawm tlangval vuak hlum hi Mizo pa thinlungah a awm lo vang tih rinpui ila. Lehlamah chuan, ‘Mi kutthlâk loh tur,’ tih ngawt pawh hi a nih theih ngawt loh châng a awm ve thei. An cho va, an chapo va, ai upa zahna tel map lova an inham puar chuan han ham thêp ve hlek ṭul châng leh an ṭhatpui zâwk ṭum pawh a awm thei ang (hei hi Davida chungchang bik sawina a ni lo).

Tlawmngai pawl hi kan hlu a, ram leh hnam tirâlmuangtu pawimawh kan ni. Pâwl hrang hrangte ram leh khawtlang tinuam turin thawk zel ang. Tih sual palh a lo awm a nih pawhin inchhir ila, sim ila, inzir nan hmang hlauh ila. Rethei leh hausa kâr awm miah lovin khawngaihna nen dan i kengkawh zel ang u. Pawl kan lo awm hian kan hlu si a, kan fel bawk si a, ṭhahnem kan ngaihna lamah thutawp siam thei emaw intihpalh a awm duh ngawtin ka ring, kei ber hi ka nih duh hmel riau leh nghal. “Miin in chunga an tiha in duh tûr ang zêlin, mi chungah pawh ti ve rawh u,” (Lk 6:31) tih hi pawl hrang hrangte hian vawng reng thei ila. Rorêlnaah chuan mi rethei leh hausa inkarah bûk lung inang khai ngei a ṭha. Action lâk ngamna leh lâk ngam lohna kan nei thiang lo; kan nei a nih chuan hruaitu tlâk lo kan ni ang. “Rorêlnaah duhsak bik in nei tur a ni lo; miliante leh mitête thu chu thuhmun rengin ngiahthlâksak rawh u,” (Deut 1:17). Dan chuan mi tin ang khatin min hrût rual se la.

Kan khawngaih zâwng apiang ṭan mai hi thil awl tak a ni a, chu chuan dikna (justice) a hliah ve thei tih hre rengin mipui pawh mitdel lo turin fimkhur ila. Hruaitute pawhin veng chhung aṭanga mi hnawhchhuah theihna permit nei, mi hlap hrep theihna nei emaw intihna thinlung hi nem hniam ila, kan lo nei a nih pawhin hmang fo lo ila a ṭha zawk ang em? Freedom of Speech, Freedom of Stick, Freedom of Kick a tâwka hman thiam a ṭha mang e. Mihring kan in ûm zui ṭûl châng a awm ang, sual bul erawh Setana a ni tih hre reng ila, mihring min hruai khaw lotu Setana hi i haw tlâng zel ang u.

5. Social media–Sêlna media: Davida thih thu hian kâr lovah social media a luh nghal a, khawngaihna thu ngaihnawm tak tak kan hmu var a. Thihna tuartu chhûngte tan pawha thlamuan sawng sawngna thamte a ni hlawm; a lawmawm ngawt mai, uar zel ang. Thu dik au chhuahpui ngam mi nih a ṭha a, thu thar thehdarh pawh a hlu. Dikna kan ṭan tlat tur a ni; chutih lain, thil tak tak hre chiang mang lova lung lian tak taka mi den hlum ching mi nih loh a ṭha. Chirhdiaka mi chirhchheh hi a berh êm mai a, mahni pawhin kan dawn lêt ve chin a awm ṭhin a nia. Dam tlânna lama aia fuih pawrhna lam hawi thu thiam kan awm nual. Ram pum huap pawha hming lo lang ve tawh ṭhin mi ṭhenkhat, ngaihdan khawng deuh deuh rawn siam nghâlte pawh kan awm em âw? Dikna aia demna duh mi kan ang thei lek lek. Khawthlanga mi tlemte tih dan anga ngaihdan danglam neih (uncommon opinion) chu ropui riaua inhriatna kan nei emaw tih mai a awl thei. Darkar rei lo te chhunga thu bu luk tak tak post ṭhinte hian min tidam sawt meuh em aw chu. Heng tih ching kan ṭhiante hi chhungkuaah chenhopui dawn ta ila, chenpui nuam tak an ni lo mai ang em? Kan ṭawngkam hi uluk ila, ram nuam i siam zel teh ang u. Social media-ah hian thuhnu dâwn mi nih hram hram tum ila ṭha kan ti em? Kan indîm lo lutuk hian nun ho a tihrehawm thei lek lek. Kan ṭawngkam hman danah Zo nun ze mawi lang zel teh se. Youtuber fel tak takte pawh viewer ngah aia dikna duh mi ni zel ila malsawm kan dawng ang a.

6. Davida thihna malsawmin awm se: David Lalmuanpuia thihna hian kan ram hi a ṭha zâwngin min zirtir hlauh se, a va hlu dawn em.

a) Thihna hi thang âwk anga thleng thut thei a nih avangin thih hnu piah lam atan inbuatsaihna ṭha neih phah ila.

b) Khawtlang muanna tura thawh hi a hlu a, mi inpete chanvo a ni. Kut ram bikah ṭang lo ila, kan thuneihna chin hre thar ila, danin min khairual se, khawngaihna nena thawh chhunzawm zêl chi a ni. Rorêlnaah thlei bik neih a rem lo.

c) Ruihhloin kan ram leh chhungkua min tihhrehawmzia hriain theihtawp chhuahin do ila, bâng lovin i ṭawngṭai ang u.

d) Famkim lo mihring kan ni vek tih hre rengin ṭul lo khawpa mi diriam chîng lo ila. A dik a dawk thlu lova social media-a thutlûkna buluk siam mi ni lo ila.

e) Kan hlutna hi kan nihna (position)-ah a inghat ber lo va, kan chanvo (title) pawh hun eng emaw ti chhung atan chauh a ni tih hriain, zah nih kan duh chuan zahawm taka nun a pawimawh tih theihnghilh lo ila.

f) Sakhua leh khawtlang siamṭhat hi a ṭul phawt chuan inthlahrun tur a ni lo; chutih rualin, zahpahna nei miah lova mahni tel vena kan sawisel erawh chuan mi chapo zia kan kai a ni thei a, hnam boral kalkawng kan zawh mek a ni thei.

g) Isua meuh pawh thihna rapthlâk ber tuar hnu a nih avangin kan thihna a lo duhawm tâwk lo a nih pawhin inthlahrung lo vang u, saruak ngal ngata khai kân a nih kha. Kan thih chhan a lo mawi tâwk lo a nih pawhin kan thu a ni miau lo va, khawngaihna erawh a nghet tih hre reng ila.

h) Thil duhawm lo ber pawh Pathian chuan ṭul a tih phawt chuan a siamrem thiam tih pawm ila.

7. Remruattu Maka: December 7-8, 2024 hmangin Mary Winchester Boarding School, Hailakandi Assam-ah crusade neiin kan kal ve a. Mary Winchester (Zoluti) pa, James Winchester an thahna hmun kan tlawh a. Mizo pasalṭhate’n James Winchester an thah dante chipchiar takin min lo hrilh a. An pafa chuanna sakawr an kah thlûk hnua James Winchester an kahhlum leh dânte min hrilh. A thih dawnin tengtere kûng nghengin a ṭhu a, thisen kai hnuang chungin a fanu Mary Winchester hnenah, “Bawihte, i awm dan tur chu Pathian chauhin a hria,” tia a thlah thute min hrilh a, ka khawngaih thar hle. An kahna na tak piah lamah a tel lova a fanuin hringnun a hmang tur a dâwn hman vekin a rinawm a, pâ thinlung a nâ ang tih a rin theih. A thih kha a ṭhatna tur a hmu hauh lo vang. A fanu pawh chu Sailam lamah an kalpui ta kha a ni a. Chu thu chuan sap ram a thleng a, phuba lâk ai mahin chanchin ṭha kan mamawhzia zâwngin an nunah a thawk a ni chêk ang, Pu Buanga leh Sap Upa te lo chhuakin, James Winchester-a thihna hmangin Mizoram chuan chanchin ṭha kan lo nei ta zawk a ni.

Mizote’n khawvela thil hlu ber kan neih theih nan James Winchester-a chuan a lo tuar a, ram pumin khawngaihna chanchin ṭha chu kan nei ta a lo ni. A thih lai khan hrehawm a ti hlein a rinawm a, a lung a chhia ang, a thih a ṭhat zawkna tur a lang lo. Vânramah erawh chuan engkim a han hmu chiang tawh ang a, a tawrhna avanga Mizote vanneihna a hmuh chuan, “Lalpa ka lo va thi hlu si ve,” a ti ve ngeiin a rinawm. James Winchester-a thihna hmun chu hming lemah ‘Second Kalvary’ an phuah nghe nghe. Mizo Kristiante tan pawh ‘Second Kalvary’ tih âwma mawi a ni rêng e. Vân an lawm em em laiin Bengkhuaia leh a hote lakah Setana hi a thinrim viau zawk ang em le? Chanchin ṭha thlenna hmanruaah an ṭang ta hlauh si a! Remruattu Maka remruatna hi!

- Lalnunpuia Hrahsel