Written by
- H Lalchhuanvela

Thlipui Remal hre reng rawh




Thlipui Remal insiam: Khawchin zirtute chhui danin May 24, 2024 khan Bay of Bengal-ah thlipui, India leh a chhehvelin kan hriat lar dan chuan cyclone (tun atan chuan a hmingah Remal vuah a ni) a insiam a. May 26-ah chuan West Bengal leh Bangladesh inrìna bâwrah khawmual rawn lâwn chhuakin thli chak zawng pawh darkar khata km. 110 -130 vel a ni dawn tih an tarlang a. Mizoram a lo thlen meuh chuan thlipui hlauhawm tak a ni phak dawn lo nia rin a ni.

Mizoram a inbuatsaih: May 25, 2024-ah State Meteorological Centre, Mizoram chuan hetiang hian thuchhuah a siam a, ‘Bay of Bengal chhimchhak lam thlipui insiam mek chuan a hrût theih tur zingah Mizoram tel lo mah se, Mizoramah ruah leh thli a rawn thlen tura ngaih a ni a. May ni 26 leh 27, 2024-ah Mizoram hmun ṭhenkhatah thli na vak lo, 50–70 km/h vel a thawk theia ngaih a ni,’ tiin. Hnahthial Bawrhsap Pu Chuauhnuna erawh chuan May 24, 2024-ah thu chhuahin, May ni 26 leh 27 inkara ruah leh thlipui avanga chhiatna thleng palh thei chungchangah mipui lo inhmakhua lawkna tur thil pawimawhte a tarlang nual. District dangte pawhin hmalakna an nei hlawm.

A ni a thleng ta: Tichuan, May 27 (Thawhṭan) a lo thleng a, thlipui chuan Bangladesh a nuai mek bakah India hmarchhak state-te pawh a hrût kual a, Mizoram pawh a bâng bik lo. Thli na taka sawi tur chu a ni hauh lo, a ken tel ruahtui erawh a tam hle mai. Bangladesh khawpui Dhaka-ah chuan hun rei lo te chhungin ruah milimetre 306 lai a sûr hman! Tripura lamah pawh darkar 24 chhungin ruah mm. 200 a sûr a, kum 67 chhunga ruah sûr tam ber ṭum a thleng; tuilian avangin an buai hle. State Meteorological Centre-in an chhinchhiah dan chuan Mizoramah ni khat emaw lek chhungin ruah mm. 205 (Mizoram kum khat chhung ruahtui dawn ṭhin chawhrual hmun sawma ṭhena hmun khat) lai a sûr hman a; ni khat lek chhunga heti zat ruah sûr tam hi a thleng khat viau awm e.

Chhiatna a thleng: Aizawl leh a chhehvel, a bikin Aizawl chhim lam hmun hrang hrangah leimin avanga thi mi 34 lai an awm a, a pawi tak zet a ni. Mizoramah hian thlipui vanga chhiatna thleng awm fo mah se, thihna tam zawk thlentu chu leimin niin a lang. Hriat phak chinah Mizoramah leimin avanga chhiatna thleng mi 15 chuang thihna hi Remal avanga chhiatna thleng nen ṭum 4 a thleng tawh a ni. August 8, 1992-a Hlimen quarry chimah mi 70 chuang an thi a, May 16-17, 1995-ah ruahpui vanâwm avangin Mizoram chhim lamah chhiatna nasa tak a thleng a, Siahaah mi 20 leh Lawngtlaiah mi 14 lai leimin avangin an boral. May 11, 2013 khan Laipuitlang, Aizawl leiminah mi 17 lai an boral bawk.

Remal thlipui leh ruahsur nasa avanga thi mi 43 (Assam, Tripura, Mizoram, Manipur leh Nagaland belhkhawm) zinga 34 chu Mizorama cheng an ni a, Mizoram chu a tuar nasa ber niin a sawi theih awm e. Mizoram chhungah Remal avanga harsatna tawk chu khaw 167 lai an tling. Leimin avanga thihna thleng bakah inkalpawhna kawng chhia, thlanmual min, kawlpetha khaihlak leh tui lakna chhiate chuan mipui harsatna a thlen nasa hle.

Chhiatna thlengah hmalakna a ṭha tawk em?: Chhiatrupna thlengah hian sorkar leh tlawmngai pawl te hmalakna leh ṭanrualna a chhuanawm viau rualin, thu pawimawh mipui hnena puanzar kawngah erawh hmasawnna tur a la tam viauin a lang. State leh district-a Disaster Management Authority thuchhuak aiin Youtuber-ho leh NGO thu leh hlain ngaihven a hlawh zawk emaw tih a awl hle. Buhfai leh gas lak theih chungchangah pawh tlangau kan hman fo laiin, naupang sikul chawlh thut leh thu hmanhmawh dang puanzar leh inkaihhruai kawngah hmanrua kan nei chhe hle niin a lang. Chhiatrupna lian lehzual phei chu thleng se kan phêk buai nuaih mai ang tih a hlauhawm hle. Hmar lam pana luang Tlawng leh luilian dang tui liante chuan Assam phaizawl an thleng thla a, tuilian avanga chhiatna thleng chungchang hriat zui a awm tawh meuh lo. Thil pakhat hriat zui theih awm chhun erawh chu NortheastLive channel-ah ‘Tuiruang tuilianin a chîm chin darkar tin cm. 15-in a sang’ tih a lo lang leh ṭhin. Assam sorkar hnuaiah chuan tuilian pawhin viltu bik an nei!

Fûrpui atan inbuatsaih a hun: Remal thlipui leh ruahpui avanga Mizoram a chhiatna thleng thlir letna May 31, 2024-ah Chief Secretary Dr Renu Sharma hova neih ṭum khan Dr Renu Sharma chuan, in sak dan, tui luankawr siam dan leh kawng siam danahte leh chhiatna thlen leh palh atan dan leh kalphung ṭha zawk ngaihtuah turin kalkhawmte a chah a; kha thuchah kha kum dangah pawh a la pawimawh zel dawn. Fûrpui lo thlen hma hian district tinah khuarel chhiatna thleng thei hmachhawn dan tur ruahmanna felfai kan nei hman dawn em le?

- H Lalchhuanvela