MHA-IN INDIA RAMA 'BANGLADESH & MYANMAR' MI DAN LOA AWM TE THAWN HAW TURIN STATE TIN A HRILH (India-in Bangladesh aṭanga bungraw lakluhna Mizoram tiamin a khar vek)
Ministry of Home Affairs (MHA), Government of India chuan tun hnaia ram ṭhenawm Pakistan nena buaina a chhuah nghawng kal zêl nia rin theih turin India ram State leh UT-te chu thupêk khauh tak a pe a. State leh Union Territory te ṭheuh chu dan lova Bangladesh leh Myanmar mi an huam chhunga awm te zawng chhuak nghal turin a ti.
Home Ministry hian chúng an mi zawn chhuah te chu hrêngin, India khua leh tui anga inchhâla India rama dan lova chêng mêk te chu ni 30 chhunga an 'documents' te finfiah theih a nih loh chuan an rama thawn haw vek turin a ti. MHA hian a hma pawhin State leh UT te chu dan lova India rama pêm lut te chu zawng chhuaka thawn haw turin an thuneihna hmang turin a lo ti tawh.
Home Ministry a khauh tial tial, 'chance' ṭha a inhawng:
Kan state ṭhenawm Tripura chu chimralin an awm mêk a tih theih a, keini Mizoram tan MHA thupek khauh tak hi hun ṭhaah ngaia himna atan hman theih a ni hial ang. Home Ministry hian State & UT te leh an huam chhunga DC te chu khauh taka hma la turin a ti a. An District huam chhung ṭheuhah Police te nen ṭang kawpa 'task force' din tura tiin, dan loa pêm (illegal migrants) te chu an thawn haw hmaa dah lailâwkna hmun siam turin a ti bawk.
Ni 30 chhungin hma an la ang a, dan loa India rama khawsa finfiahte chu report-in Foreigners Registration Offices ten an thawnkir ang. State leh UT te chuan an thawnkir tur te chu mumal takin an chhinchhiah vek tur a ni a. Centre lam nen thla tin ni 15-ah thu leh hla an inhrilh ṭhin ang. Thawnhaw hunbi hi a tawp ni emaw siam a ni lo a, hmalak char char tur a ni.
India Bureau of Immigration chuan a thawnkir te hming leh nihna kimchang a tlangzarh tur a ni a. Heng UIDAI, Election Commission leh Ministry of External Affairs te nen hian chu chu an inpe tawn ang a, dan lova Aadhaar IDs, voter cards, leh passports nei tur te danna a ni ang a. Hetiang lo nei tawh te dan loa pêm tih hriat chhuah chu an 'documents' neih te tih thih a ni nghal ang.
Home Minister Amit Shah chuan he hmalakna hi India ram himna tur a nih thu a lo sawi tawh a. Tun Pakistan nena buainaah pawh khan Pakistan mi enthlatu 9 lai man zui an lo ni tawh bawk. 'Dan loa pêm' tih te hi Citizenship Act's section 2, sub-section (1), clause (b) behchhana thliar an ni. Nikumah Bangladeshi 295 thawn haw an ni a, kumin April ni 30 thlengin Bangladeshi 100 an thawnkir tawh.
HUN RANGKACHAK:
Mizoram pawhin dan lova rawn pêm 'illegal migrants' hi kan buaipui tawh hle a, sumdawnna te an din a, in hmun leh in sak sa pawh to tak takin an lei tih thu dawn a ni.
Tuna MHA thupêk khauh tak hi dan anga zawmin 'hun rangkachak' kan nei niin a lang a. Kan sahim zêl nan leh kan tu leh fa te tâna ram kan hum nan 'task force' hi dina khauh taka a kal a ngai. Hemi kawngah hian mipui ṭang rualin thuneitute hnena dan loa lo pêm te hrilhhriat (report) kan hreh loh pawh a ṭul ang.
Tuna hmalâkna tur hi chu thawn haw kan tih "push back" ang ngawt kha a ni ta lo a, dan ang taka thawn haw tawh tur a ni.
INDIA-IN BANGLADESH A HRÊK! AN BUNGRUA LÂKLUH A PHAL TA LO
'Operation Sindoor' neih lai khan Bangladesh chuan thawm lo nei ve sekin India ṭan lo zawngin thu leh hla a nei ve fo a. Hei mai hi duhtawk lovin an ram hruaitu lailawk 'Interim government'-a nikum August ni 8 aṭanga Prime Minister nihna chelh lailâwktu Muhammad Yunus (ani hian 2024 August ni 5-a an PM paihthlak tak Sheik Hasina a thlak) chuan China a lo han be tlawn a. Heng te avang hian India chuan Bangladesh aṭanga bungrua an lakluh chu an ti tawp a ni.
China tlawntu Bangladesh:
Muhammad Yunus hi a zak lo khawp a, Bangladesh pui nasa em emtu India chu lo phatsanin China-ah a han zin a. India hmarchhak state pasarih 'Seven Sisters' chu hlet nei lo ram 'land locked' a nih thu te a sawi uar hle a. India hmarchhak a kaltlang theih nan Bangladesh chu China tân a inhawng tih te a sawi a, Bangladesh Sea Port chu China hman a remti bawk. Bangladesh hian China chu MoU point pakuaa ziahpui nghe nghe. China hian Bangladesh hi dollar billion 2.1 a puktir dawn bawk. Rûl thei tak maw!
Bangladesh hi heti tak hian India hahawlh zawnga a chêt tak avang leh India bungraw lakluh te a tihtawp avangin India hian phubâ a la ve ta a ni. India chuan hmarchhak state pali; Assam, Tripura, Meghalaya leh Mizoram te kaltlanga Bangladesh bungraw lakluh chu a titawp ta nghal a.
India nena inlaichinna ṭha neih tumin hma la leh mahse India sorkar chuan Bangladesh chu a hawisan ta rih a. India tithinura nghawr (provoke) reng chunga insumdawn tawn chu a rem tawh lo an ti. Bangladesh hian US dollar 770 million a hloh tura chhût nghal a ni a, a bungraw thawnchhuah zaa 42 a chân ang. India ramah hian plastic lama siam te, thuamhnaw hrang hrang te, la duang, thil in chi leh a dang te a thawn lût nasa ṭhin hle.
Tlangkawmna:
India sorkar hian Bangladesh leh Myanmar mi te dan lova rawn pêm thawn haw hi chak leh zualin dan ang thlapin a kalpui ta mêk a. Keini state phei hi chu Myanmar leh Bangladesh kar cheha awm kan nih avangin 'task force' din leh hmalakna kawngah kan za vaia kan ṭanrual a hun a ni. Kan himna tur leh kan tu leh fa ram la luah zeltu tur te himna leh damkhawchhuahna tur a ni tih kan hriat a pawimawh hlê a ni. China thlawp tlattute kan khawi reng hi a him ber lo a, kan ram min chhuhsak hret hret theih avangin kan harh a hun e. Tlabung leh Borapansury te pawh kan khar rup mai aniang chu!
~ Zoa Tlau, Buannel Cabin