Lo zawh leh a hla thu lunglenthlak (Thawnthu mai ni lo, ka tlangval laia a taka ka tawn, 1947 aṭanga kum 10 chhung kum 80 mualin a liamsan tawh chanchin)

 Khai aw, tunlai ṭṭhangthar nula leh tlangvalte’n a taka an tawn ve phak tawh loh, khatih laia a aia nuam leh hlimawm awm thei chuang lo, Mizo lal khua leh tuia chêng zawngzawngte tih mai turte’n lo kan zawh dan tlangpui leh a chhehvel i han thlir teh ang.

Tuna ka thil sawi hi ka pianna ram S. Lungdai lal khua leh tui hnuaia ka awm laia kan lo zawh dan a ni a. Hetih hun laia Zoram eizawnna leh innghahna bul ber chu kan thlawhhma a ni. Buh leh bâl kan thar hi kan ei tur ni mai lovin, kan damdawi leina tur te, kan silh leh fên, kan chiseh leina tur te, kan Pathian Ram thawhlâwm pek tur leh ṭul dang zawng zawng kan tuakna, kan nunna a ni. Ei bâr dapna kawng dang a la awm thei lo a, kan thlawhhma hian kan nunnaah hmun a chang thûk em em a ni. Keini chhungkua pawh hian thlawhhma kan la uar a, ṭin 10-15 hmun lo kan nei ṭhin a, ṭin thum phur phur zanga (500) kan thar fo ṭhin. Khawtlangin buh kan thar ṭhat avangin khaw hrang 15 aṭangin chhungkaw 16 lai pêm thar kan nei a, khawtlang pawh min tihlim tham a. Lo zawh ni te hi kan tinuam em em ṭhin. Kan khawtlang innghahnachu thlawhhma a ni a, kan titi zawng zawng innghahna pawh thlawhhma a nih avangi nkan rilru a thuhmun a. Chu chuan lungrualna min siamsak a, lungrualna hi khawtlang tinuamtu, lo zawh tinuamtu a ni. Tunlai hian khaw ṭhenkhatte’n lo zawh an han uar thar leh hian lung an tileng a, hmânlai lo zawh nena a danglamna chu, an eizawn nan a ve leka hmang an nih avangin an thinlung chhungril a khawih nêp a, hmânlaia kan thlawhhma, kan lo zawh ni nen chuan thinlung a khawih thûk dan dang tak a ni. A chhan chu kan thlawhhma hi kan nunna innghahna ber a nih vang a ni. Uleuh hrâm hriat a ni ta

Pi leh pute chuan ‘Lâwm dawtheite chuan July ni 15 a lo thlen tawh chuan Uleuh hrâm an hre ṭhin’ an ti a. A awmzia chu, fûr khua a lo tuihul ṭan a, buh dîptu hlo har pawhin rêm lam a pan a, kan hlo thlawh pawh uluk vak a ngai tawh lova; nau huai lu ang lala faia thlawh a ngai tawh lo, pawhchhiat theih a ni ta e, tihna a ni. Lo zawh a hnai tawh a, 'Lâwm insuih pawh a hun ta e,' an ti ṭhin. Lâwm khatah hian tlangval pali (4) leh nula pakhat (1) fel tak, ngaihzaawng bik nei lo kan inlâwm ṭhin a; chutianga lâwm insuih chu khaw khatah eng emaw zat kan awm ṭhin.

Feh chhuah hun hi zing dar sarih a ni a, kawtchhuahah lâwm rual kan chhuak khawm ṭhin. Lâwmnu te êmah chaw fûn te, chem kawi te, hnathawh kawrte leh lukhumte kan vawm lut a. Lo thlen hlima tlar thum hla ruangâm din laia sawh tur tuiûm khuangte kan phurhtir bawk a. Lâwmnu bengvâr deuhte'n nawh-alh (Nawhalh pawh la vâng tak a ni) an rawn pai a, lâwmpate kan hlim hle ṭhin. Thlai chi hrang hrang fanghma, hmazil, dawnfawh leh vaimim te a lo thar tawh a, nuam kan ti ṭhin hle. Lâwmnu te khan lâwmpate thawmhnaw bâl leh ṭet te sûin an ṭhui bawk ṭhin a. Kan lâwmnu te kha mi lâwmpa ten mi chhawm khalh an tum fiam laia kan chuhpui hun laia mite zawng zawng khan famkhuaah min lawi zawhsan ta. Khua an tihar ṭhin ngei mai.

Thlâm kan thlen rual rualin tuiûm khuang nen zai kan han vâwr a. Lâm thiamte thlangra khuh tiat leka an han lâm bial mep mep laite kha aw, khuarei a chang zo ta. Lâwmnu te lâwm rawih ni chuan an nu leh pa te chuan, 'Kan nulain tlangval ngal chak tha a zui ve a, chawhmeh tal kan lo ngaihtuah a ṭûl' tiin ar an rawn pai a, vau aiâwt an en bawk a. Aikam pa bawppui lian pui pui an rawn man hûl mai a. An han chhûm nghal a. Chaw fâk laia kan lâwmnu'n chakai bawppui a seh keh zo lo ang, tia kan seh kehsak laite kha aw! Lâwmnu te loah chuan lo danga kan thawh aia nasain kan thawk a; 'heiha' hla nen kan innawr nilêng a. Kan heihah hlate chu, ‘Ni khat chawhma dar tlemteah vâl cheng khata inti-dere mai lo vang e,' tih te, 'A letlinga cheap nung khai ang vat vatin aw' tih te, ‘Tharrang hmuna zukchal chhuak ang ur urin aw' tih te (adt.) a ni. Lo zawh ni ropui kan thleng Lo zawh ni chuan lâwm rual hrang hrang leh chhungkhat laina te, nunaute nen khuang leh darmang te kengin lo lamah kan liam ta a. Theihnghilh phal rual loh Darzika pa’n lo zawh nia a Lal Ṭawngtaina a tih ṭhin, ar sawhchiar ter arva hmui zum kan keng tel bawk a. Thlâmah chuan thingpui thlum in pahin lozawh hlate sain boruak kan sah hawng phawt a. Thlawhlaia lo zawh nia thlawh tur an zuah chu khuang ri nen, darmang ri nen innawrin, kâr lohvah kan zo ta mai a. ‘Murâ a thi e' tiin chung lamah hnim hnahte chu kan vawr chuai chuai a, ri thei zawng zawng kan tlir dur dur bawk a.

Pi pute chuan murâ chu sava zinga lian ber leh huai ber a ni a, a thih ni chuan sava zawng zawngin 'hlauh tur kan nei tawh lo, kan zalen ta' an ti e, tia an sawi angin, kum tluana kan buh dîptu hlo har zawng zawngte a thi zo ta a, kan zalên ta, dîptu a awm tawh lo. ‘Fângrâwng aw, fângrâwng aw’ tiin kan au a; tunah chuan buh thar tui tak ei mai kan hmabak ta, kum khat chhung atan zalên kan ni ta e' tihna a ni.

Thlâma châwl turin kan kal a, thingpui in pahin fiamthu thiamte'n fiamthu an thawh a. Fatute âr sawhchiar rim chuan hnâr a rawn ur ham ham hnu rei lo têah chawfâk a lo hun a. Hlim taka kan ei hnu chuan puar tlâk rual chhung kan han ṭhu khawmuang leh hlek a, haw zai kan rêl ta ṭhin a ni. Hâwn kawngah pawh a hlim thei ang bera kal zelin, in kan thlen dawn hnaih chuan maubenthek tam tak kan siam a, lâwm rual dang nulahote nen kan bentir a. Aṭhenin hnahchhâwl an keng a, khuang leh darmang kan bêng a, lo zawh hla kan sa a: Mauraw hnuhchhâwl a kiang zo ta e,

Lelthang kiu nen pawhchhiat kan lêng dêr e, Chempui kan lên e, Sianglawi bûkthlâm khâr nan, Lungmâwlah bawâr a fam chiang ngei e, Lal lai par kan tlân e, vângpui kan awi e, tiin kan Lalpa kawt zâwlah kan lâm chhuak mup mup ṭhin.

In lama pitar putar kan thâwm hretute tlai lam vawk chaw petute’n, vawkpuiin a pa kuang a chuhpui hlaua vengtute pawhin an vawk chaw ven ngaihsak hman lovin, puan phe dâwr dâwrin lâm en turin an lo tlân a. Mi ang pha lote pawhin mi che vel an hmuh aṭangin 'a kideu' tiin an lo tlân hlawk hlawk bawk a. Kohhran upate pawh an insûm zo lo, Krismas zai tlaivar zana intimûka zunram thiar tih baka che sawn ngai lo va, sût nghênga ṭhu tlaivar ṭhinte pawh kha insûm zo tawh lovin, an hmuiah chhêmthei anga mau tan tlang vuahin ‘Tût tût tût' tiin lâmho chu an tlan hual pap pap ṭhin. Hetih hun lai hian khawvel dang a awm leh awm loh pawh hre chang lo khawpin nuam kan ti ṭhin.

Aw le, hetih hun laia lo zawh lâm hla Zoram dêng chhuak thei an tih, lo zo ṭhinte'n Halleluiah Chorus tluk dáwna an ngaihhlut ṭhin ni âwm tak, James Dokhuma farnu Romani, Sialsuk hla phuah, lo vah aṭanga buh seng zawh, a chîl ni thleng hlain i han chungdâl thlap teh ang aw. 1. Van hnuai khuavel chînlai lungkuai zawng; Ka hril chuang lêm lo ve, kawlhrei leh chem kan chawi, Ram dai thing tin kan rawn hâwl kan ṭhiat êng ruai e. Tûrni lo hrâng chappui sen vung chu; Sen mei kan ruai a hâwl kim, Chang chi leh sâwmfâng kan vâwr e. 2. Ṭuan a ṭûl e hnuhchhâwl ṭhuam lo lian; Ṭuan kan rêl e no nghil nghial chhawrthlapui hnuaiah, Lâwmza kan lungrual nau ang nui hiauin.

Mauraw hnuhchhâwl a kiang zo ta e; Lelthang kiu nen pawhchhiat kan lêng dêr e, Chempui kan lên e. 3. Siang lawi bûkthlâm khâr nan lungmâwlah; Bawár a fam chiang ngei e. Hâwng thuai thuai ang, in lam siangah, Kan dâwnah chawltui si lo pâwl ruai e, Tlângza awithang châwmkhuang chuanin zai lo sa e; Lal lai pâr kan tlân e, vangpui kan awi e. 4. Ṭhâl favâng chu romei kai si lo; Khawtlang a thiang chiang ngei e. Rûnhliap tahpuan an khâwng khua lian tualah, Chhuihthang lungrual an lêng siau e, Siah khaw zo thing a ṭang kan lâwrna; lelthang kiu nen, Lenbuang zâr an awi e khaw ṭhâl an awi e. 5. Ṭuan a ṭûl e sâwmfâng par kan lâwrna; Tlang ram kan lûm e, êng ri riai chhawrthlapui hnuaiah, Sial ang riahna phai hnâwm thiang zel e, Mauraw dawh rem sudîm sang chungah; Kan her liai, sâwmfâng kan chîl ṭhin e, Fângrâwng kan au e. Lo zawh zan thlengin guitar nen lo zotute inah kan la lâmpui mup mup ṭhin a ni. Lungrualho theih lai kha a va ngaihawm ta em; khuarei an chang zo ta si a.

- T. Lalzara, kum 95, Tlabung