Written by
- David L Ralte
Six String Cabin (9774195091) Durtlang North

Durtlang North Local Council-in plastic bottle ruak an lei duh e! (Ram changkang leh mi chang kang chuan faina an ngai pawimawh ngei ngei)

Hmanlai aṭangin Mizote hi faina ngaina, kan pi pute aṭanga vawiin ni thleng hian faina pawimawhzia inzirtirna hi uar takin kan kalpui reng. Kan pi pute hun lai–hnam mâwl ang reng tak kan la nih lai pawh khan faina pawimawhzia inzirtirna felfai tak an lo nei reng tawh. ‘Kawng chhakah zung la la, kawng thlangah e rawh,’ tih te, ‘I chil lem la, i hnap ak rawh,’ tihte an lo in zirtir daih tawh tlat mai! Vantlang kawng tih hnawk a, tifai loa kalsan kha thil thiang loah an ngai a, an lo tihnawk a nih pawhin an thian fai leh deuh ngei ṭhin. Hei lo pawh hi faina leh thianghlimna kawnga an inzirtirna leh an nunpui tlat sawi tur a la awm nual ang.

Kan changkang telh telh a, kan ṭawp telh telh?

Kristian kan lo nih hnuah kan nunphung nasa takin a lo changkang chho a, thil thar leh bungraw thar tam tak, tun hmaa kan la neih ngai loh kan nei chho zel a. Building, kawngpui, lirthei changkang, science & technology-in thil changkang leh man to tak tak min neihtir a. Khawvel ram changkang ber berte neih ang chu kan nei ve nghal a ni ta ber mai. India ram zau leh khawvela mihring tamna ber ramah meuh pawh zaah za ziak leh chhiar thiam awmna state-kan lo ni ta reng mai. A va ropui em! Kan sawi khi takte kan nihna a lo ni ta a, Kristian kan nih hma ngaihtuah chuan changkang tak kan ni tawh. Mahse, kan ṭawp telh telh thung. A va zahthlak si em!

Kan lui dung, kan khaw kar kawng, khaw chhung hmun tinreng hi han hawi i la, bawlhhlawh hmuh tur awm lohna a va vâng em! Bawlhhlawh bâwm inhûnna bul maiah bawlhlawh hmuh tur a awm reng. Motor man to leh changkang tak, a chhunga chuangte pawh intichangkang takte hian motor aṭanga bawlhhlawh paih chhuak ta mai ka hmu fo mai. Ṭhenkhat lahin ruah a sur hlek a, septic tank khaw chhung kawra sah ta vak lah bo lo. Mizote hi kan la changkang lo nge, changkang chungin kan ṭawp zawk? Changkanna leh thianghlimna hi thil inkawp tlat a ni bawk si! Sawi tur a va tam em. Mizoramah bak hian Zun inah ‘E suh’ tih intarna hi a awm âwm lo asin!

Ṭawp telh telh lul lo ve a!

Mizoram hi kan ṭawp telh telh tawh lo telh telh. Kum 4/5 vel aṭang khan kan khaw chhung, kawngpui dung leh lui dungte pawh an va fai sawt em. Hman zanah Aizawla private hospital pakhatah ka kal a, an kawt aṭanga varanda(h) leh vanranda-a vangtlang inthiarna thlengin uluk takin ka en ru vek. A khawi lai mai pawh kha a faiin a va han thianghlim em. Chu damdawi in chu a hming pawh kan sawi lang law law teh ang, Trinity Hospital maw le. Aizawl leh hmun dang danga hospital-te pawh hian en tawn vek se ka va han ti teh lul em!

He Hospital hi India rama hospital hmingthang tak takte nen khaikhin pawhin thianghlimna kawngah kher chuan an duai lo ngawt mai. Chu chu kan Mizoram khawpui Aizawla daifema awm a ni tlat. Kan lo va ṭawp leh si lo ve.

Cairo khawpui laili-ah Nile luipui a luang tlang ruah mai a, a chunga lawnga chawchhun kan fâk ṭumin a tuite chu kutin kan suak a, in tlak khawpa thianghlim zuk nia maw le! ’Engtikah tak kan ramah hian kan khaw chhung lui tuite hi hetiang tak hian thianghlim ve ang maw?’ ka ti rilru rauh rauh a; ka va han awt em. Aizawl khawpui laia luang Chite lui ka rilruah a lo lang nghal, an va han inthlau tak em! Mahse, mahse, chuta ṭanga hun rei vak lovah, Biate khuaah chuan an khaw lui mai ni lovin, an tuihâwk (khawlaia luangte khi) te chu maw, in tlak deuhthawa fim asin! Chu chu Mizorama awm a nia sin. Kan lo ṭawp vek aw zawng lo. Nikum mai aṭanga Save/Safe The Riparians (an hming khi ka sawi dik loh palh pawhin kan hriat vek tho kha maw) ten a tirah mi tlemtein hma an han la ṭan a, kum tawpah meuh chuan Mizoram pum hi an tihdan enin kan phu suau suau mai a nih kha.

Durtlang North hi min entawn teh u!

Aizawl khawpui chhung (AMC area-ah pawh) faina leh thianghlimna kawngah veng entawn tlak ber chu kan ni hauh lo ang. Amaherawhchu, kan veng chhung a lo fai a, a lo thianghlim theih nan hian Local Council level, YMA, etc pawhin kum rei fe aṭanga vawiin thleng hian kawng hrang hrangin hma kan la reng. Kan venga kawng inkalpawhna hmun hrang hrangah te, Silchar road kawng dungahte bawlhhlawh bâwm inhlat vak loah kan hûng chhuak deuh vek. Mahse, kan fai chuang lo!

Mahse maw, Durtlang North Local Council (Local Health & Sanitation Committee) hmalaknain ni 2/8/2025 (Inrinni zingah) kan veng chhunga mi ngei chauh plastic bottle ruak–a hnuaia rate hmang hian kan han lei ta a leh! Kan veng chuam chhung kawng chu tunah chuan bottle ruak leh thil eina kâwr/sarang pawh a fai ta duak mai. Veng dang aṭanga an rawn lak emaw, veng dang miin rawn hralh/dah ve an tum pawhin kan hriat theih chin chin chu kan hnâwl vek thung.

Bottle ruak pakhat – litre chanve leh leh lt. 1 ûm Re. 1 in, lt. chanve bûr aia tê bur hnih Re. 1 in, lt. 1 aia lian Rs. 2 in.

Tuk khar zing kar (6:3 am–8:30 am) inkarah ringawt pawh Rs 6,197 man kan lei dêr mai; pui tak a ni! Hetia plastic bottle ruak kan lei vak nachhan hi, sumdawnna thil emaw, plastic bottle ruak leh saidawium ruak kan duh vang ni hauh lovin, plastic bottle ruak hi kan veng chhung, kawng leh hmun lûn laite tiṭawptu ber a nih avangin veng chhung thenfai nan kan han lei ta rawih a ni; tih chhunzawm zel pawh kan tum.

Veng chhung, kawng leh a kam vel tiṭawptu ber chu (a bikin Aizawl khawpui chhungah chuan) plastic bottle ruak leh kan thil eina sarâng (Wai Wai bâwm, etc) ang chi hi a ni tlat. Tuk khata bottle ruak rawn dahtu tam ber hi naupang (sikul kal lai) an ni deuh ber. An exam chawlh laia anmahni pocket money leh kamram leina tur tuak nan exam chawlh lai khi kan tinzâwn nachhan pawh a ni bawk. He kan thil tihah hian kan tum ber dang leh a ber ni hial chu, veng mipuite leh veng dang aṭanga lo kalte pawhin khawlai, kawngpui kam leh khawi hmunah pawh bottle ruak, sarâng, etc. paih mai mai loh hi veng chhung faina atan a pawimawh em vang a ni. He kan rilru hi min hriat thiampui tur leh, bawlhhlawh reng reng a bâwmah ngei paih ṭhin turin kan ngen che u a ni. Bottle ruak kan lei zawh thawkhat deuh hunah sarâng leh thil dang pawh kan la lei chhun zawm zel ang. Faina leh thianghlimna hi a hlu a, a man pawh a tam deuh a nih pawhin insenso pawh inhuamin kan ti a ni reng a ni.

He thu hi Durtlang North-a cheng ka nih avanga rawn ziak ka nih pawhin, ka zak lo mai pawh ni lovin, ka inchhuan phah zawk; chapo lovin. Thil ṭha tihah hian chuan inentawn hi hreh lo ila; Tirhkoh Paula pawhin, ‘Mi zirtu ni rawh u,’ a tih kha maw. AMC area-a veng hrang hrangte hi keini aia veng changkang deuh vek in ni zawk tih hre chungin, min entawn in hreh deuh a nih pawhin, kan tih dan ang khian han ti ve sup sup teh u; kar lovah kan Aizawl khawpui hi a fai duak mai ang. Kan tih ang hi keini aia ti hmasa pawh in lo awm mai thei. Hmasa ber kan ni emaw, ni lo emaw, kan duh ber chu AMC area mai pawh ni lo, Mizoram chhunga veng fai ber nih hi kan tum tlat a ni.

- David L Ralte, Six String Cabin (9774195091), Durtlang North