Hlimna tura rahbi pawimawh
Mihring tu pawh hian lungngaih leh buaina tam tak avangin hlim har kan tih ṭhin a, chungte vang chuan kan nun a nguai a, zan kan lo mu ṭha thei lo leh zel a, kan hmelah pawh a lo lang chhuak hial ṭhin. A ṭhente phei chuan sual rawng an bâwl phah a, ṭhenkhatte lah chuan mahni nunna hlu tak pawh hlut zo loin nunna hlu tak chu an lo tihtawp phah mai bawk a, a pawi hle. Chuvangin, nang leh kei hian harsatna leh manganna rapthlak tak thilte kan tawng tawh mai thei a, kan la tawng leh zel mai theih bawk a. Chuvangin, kan tana hriat reng tur thil pawimawh, hlimna tura rahbi pawimawhte hetiang hian han sawi ila a ṭha ang e.
‘How to Stop Worrying and Start Living’ tih lehkhabu Dale Carnagie ziak hi kan chhiar hlawm tawh em ka hre lo nâin, a la chhiar lo tan kan han sawi thar ni ta mai se la a ṭha ang e. He lehkhabuah hian lungkham luat avanga thinlung chau leh beidawng hialte tan pawha hma lam pan theihna tur pawimawh tak tak a sawi a, chungte chu hetiang hian han tarlang ila.
1. Tun hun ngaihtuah rawh:
Thil thleng tawh avangin i rilru a buai a ni mai thei a, a nih loh pawhin thil lo la thleng tur avangin i nun ram a chau viau pawh a ni thei. Chungte chu tlansan ngawt theih lah a nih si loh avangin mi tam takte chuan kan chauh phah a, kan dam loh phah a, a ṭhente phei chuan mahni nun hian an lo tihtawp phah bawk a, a pawi hle mai. ‘Hlim rawh’ in tih ngawt theih a ni lo a, chung thilte chu theihnghilh tura in tih ngawt lah awmzia a awm thei tak tak ṭhin si lo.
Chutiang boruakin mihring a chîm buai lai tak tak chuan ṭawngṭaina meuh pawhin awmzia a awm lo em ni tih tur hial a ni ṭhin a; nimahsela, eng mah hi awmzia awm lo a ni hauh lo. Thil pawimawh deuh pakhat chu tun hun ngaihtuahna hi a ni. Kan vawiin hun, kan hun hman mekah hian ngaihtuahna kan hman hi thil ṭangkai leh pawimawh tak a ni a, chu chuan kan ngaihtuahna tam tak a hruai kawi theih avangin lungkham neih leh thinlung ipikna tam takte pawh a chhawk zângkhai thei ṭhin. Kan tun hun thilte chu thil pawimawh tak tak erawh an ni kher lo thei. Hmarcha râwt a ngaih chuan rawt mai la, hmunphiah a ṭul pawhin phiat mai la; chutiang zel chuan i thinlung ngaihtuahna chu i thiltih chuan luahkhat hneh tlat rawh se. Chung zawng zawngin a la chhawk zângkhai thei lo che a nih chuan in ṭhenawm hnenah thilpek eng emaw va pe la, chawhmeh va suah emaw, thil eng emaw va pek hrim hrim kha mi dang tan chauh ni loin, nangma tan ngei khan a ṭhatzia i hre ngei ang.
2. I lungkhamte chu sutkian tum rawh:
A chunga kan sawi zawh tak chiah hi chu tlansanna kawng a ni a, tunah chuan i lungkhamte chu sutkian tum rawh tih a ni ta thung. Kan lungkham neih thil tam takte hi chu lo thleng ngai lo turte pawh an ni ve fo. Hlauhthawnna kan neih tam takte pawh hi a taka thleng ngai lo turte pawh an ni fo ṭhin a. Lirthei chuan avanga tawhsual tawk tura inngaih ngawt tur a ni lo a, thinga lâwn avanga tlak ngawt tur lah a ni hek lo. Chutianga vanduaina tawkte chu mi tlemte chauh an ni tih hi hriat reng tur a ni a, kan chunga thleng ve kher tura ngaih tur a ni ngai lo.
Thihna ngei pawh hi mihring thil tawnah chuan thil pawi ber pawh a tih theih hial ang a, a pawi em em a ni. Nimahsela, mi tam tak chuan thihna avanga nun thar an neih emaw, malsawmna an dawng zawk emaw tih turte pawh an awm tho a sin. A chhan chu, mi tinin kan tawn ṭheuh atana Pathianin a ruahman a ni tlat si a, tawng ve lo tura inngaih kha a dik hauh lo ang a, kan tawn avanga tuar bika inngaih pawh a ṭha kher lo ang. Chu thihna rapthlak tak ata chu zirlai zir turin kan thinlung kan buatsaih tur a ni a, ṭawngṭaina pawh kan thlahthlam tur a ni hek lo.
3. Harsatna chingfel turin hma la rawh:
Harsatnate i ngaihtuah reng a, a thim lam ringawtin i ngaihtuahnate ei ral ai chuan chung thilte chu chinfel tumin hma la zawk rawh. Lungkhamna hneh tura hmalakna leh harsatna chingfel tura inbuatsaihna pawimawhzia hi sawifiah thiam hleihtheih pawh a ni chiah lo a, a taka inbuatsaih tawhte tan erawh a hluin a ṭangkai hle.
Eng harsatna pawh hian min hneh tur a ni lo a, chu harsatna ai chuan ka chak zawkin thil kan ti thei zawk a ni tih thinlunga nghet taka kan neih a pawimawh. He khawvelah hian thil thar eng mah hi a lo awm lem lo a, kan tawn ang hi mi dang pawhin an tawngin an lo paltlang ve vek tawh mai bawk a, nang leh kei ang hian hrehawm ti takin hun an lo hmang ve tawh bawk ṭhin. US President ni tura Abraham Lincoln-a beihna kawng thui tak chanchin kha kan tan zir tur tam tak a awm laiin, tuipuiral daiha mi alawm kan ti a nih pawhin, Rev. Vanlalbela hringnun kawng chhukchho chanchin emaw, tun hnai lawka MIS tling thar Vava chanchin tal hi chuan min hneh ngei a rinawm. Anni hian harsatna hi a hêl lo a, an su tlang a, an paltlang avangin hlawhtlinna tlang chhipah an chuang chhuak thei a ni. Keini ai hian an thil tawnte hi a nêp bik hauh lo ang.
4. Ngaihtuahna ṭha tak nei rawh:
Lungkhamna leh harsatna hnehna kawngah hian rilru ṭha neih a pawimawh hle. Kan lehkhabu sawi mek ‘How to Stop Worrying and Start Living’ ziaktu Carnegie hian ngaihtuahna ṭhain thil a tih theihzia a sawi uar hle a, ngaihtuahna ṭha lo chu thil ṭha hmanga thlak a rawt bawk. I nunah thil ṭha lama ngaihtuahna fim tak neih a, dinhmun ṭha lote chu i siam ṭhat leh chuan i rilru puthmang i thlak danglam thei a, lungkhamna i titlem thei bawk a ti. He thu hi a dik hle mai a, ngaihtuahna ṭha kan neih loh avanga harsatnain min hneh emaw, harsatna avanga nghawng ṭha lo zawk kan tawn emaw hi a awm fo ṭhin.
5. I taksa hmangaih rawh:
Mahni taksa hmangaiha enkawl ṭhat hian harsatna leh lungkhamna lak ata hlimna hmunah min hruai thleng fo ṭhin. Taksa enkawl ṭhat hi a pawimawh hle mai a, chutah chuan chawlh hahdam te, chaw ei ṭhat te, exercise neih ṭhat te leh hlimna leh hahdamna thlen thei thil tihte a tel a. Mahni taksa enkawl ṭhat hian chhelna a siam a, harsatnain nunah nghawng a neih pawh a titlem thei. Hrisel ṭhat loh chuan thinlung a hlim tak tak thei lo a, harsatna phei chuan chutianga taksa chak lo chu a hneh awlsam em em ṭhin avangin kan taksa hmangaiha enkawl ṭhat hi a pawimawh hle.
6. I thunun theih loh chu thlahthlam mai rawh:
I tihdanglam theih loh leh i thlak danglam theih loh thilte ngaihtuah hian i nunah ṭul lo takin harsatna leh lungkhamna a belhchhah zawk ṭhin em? Chu ai chuan, chutianga harsatna i thunun theih loh thilte chu ngaihtuah tum lo lui turin i thinlung buatsaih la, i thunun theih tur thilte chu ngaihtuah theih hram tum zawkin, chutiang tur chuan hma la rawh. I thlak danglam theih loh thilte i thlahthlam theih chuan thlamuanna i hmu thei a, harsatna leh lungkhamna a titlem thei bawk a ni. Entirna atan, ruih theih thil timi ngaihzawng i nei a, sim se i duh laiin a sim theih bawk si lo a, nangin i hmangaih tlat bawk si avangin a thil tih chuan nangmahah hrehawm nasa tak a thlen reng ai chuan, hmangaih loh rih mai tumin i thinlung chu hneh tum ang che.
Mihringin harsatna kan tawh leh lungkham kan neih thil tam takte hi a inang vek kher lo ang. Nimahsela, chung harsatnate paltlang a, hneh tur chuan kan sawi tak thilte hi a pawimawh hlawm hle a, chu chu hlimna tura rahbi pawimawh tak pawh a ni. Nunna hi a hlu a, nunna pakhat chauh kan neih avangin kan ngaihlu bawk tur a ni. Nun beidawnga kan awm a, harsatna chhûm thim chah takin min tuam a nih pawhin minute rei lo te tal thinlung fim kan put hram a pawimawh a, chu hun rei lo te emaw pawh chu damna atan leh hlawhtlinna atan kan hmang thei dawn a ni. Keimah ngei pawh hian tukverha zuan thlak tuma ka din uai tawha ka zuan thlakna tur chu engtia sang nge tih pawh ngaihtuahna ka neih miah loh laia minute rei lo te thinlung fima ka awm kha vawiin thleng hian ka lawmzia ka sawi bâng thei ngai lo.
- Mahmuaka Chhakchhuak