Written by
- Dr J.T.Vanlalngheta
Advocate, Writer's Lexis & Law.

Hna ruak hnawhkhah chungchang ARTICLE 14 & 16 SAWIFIAHNA TAWI

Vanglaini chanchinbu September 19, 2023 chhuaka 'CSS hnuaia hna thawkte an nuar chhunzawm: Regularisation scheme ennawn a ni dawn' tih thupui hnuaia AMCECC sawi, "Article 14 & 16 hi hnam hnuaihnung kan nihna leh rethei zawkte tana hamṭhatna a siamsakna a ni zawk...." tih kan hmu. He dan sawifiahna (interpretation of statute) hi a khingbaiin a dik tawk lo deuh a, a tawi thei ang berin sawifiah han tum ila.

Part-III 'Fundamental Rights' huam chhunga dikna chanvo chi hrang hrang tihhlawhtlinna khawlpui 'state'-ah hian kan chian a ngai phawt. Part-III huam chhunga 'state' tih hian sawrkar laipui, Parliament, state sawrkar leh dan siam khawl (legislature) mai bakah, India rama tualchhunga thuneitute chenin a huam a. Chhiar zau duh tan SP Gupta v. Union of India, AIR 1994 SC 268: 1993 (4) SCC 441, etc chhiar zui ni se.

Dikna chanvo chungchanga intluktlânna 'Right to Equality’ Article 14 leh 16 hian hnam hnuaihnung leh rethei zawkte hamṭhatna siamsakna a kâwk meuh mai; a hlen chhuaktute pawh sawrkar laipui, state sawrkar, UT leh thuneitu (authority) dangte an ni. Sawrkar laipui hnuaia hna ruak hnawhkhah nan a nih chuan (classification, reservation, etc. awmze neia thlir tel chungin) equality thlentir chu sawrkar laipui hna a ni a. State sawrkar hnuaia hna a nih chuan a chunga reservation awmze nei kan sawi ang khian, a hlen chhuaktu chu state sawrkarte an ni. Chuvang chuan, 'a ni zawk' tih lai hi a dik ta lo deuh a ni.

Sawrkar hnaa luh nana dikna chanvo inang tlang 'Equality of Opportunity in Public Employment' (Art. 16 1) hlen chhuaktu hi sawrkar laipui chauh ni lovin, state sawrkar pawh a nih chu. A hnuaia hna zawng mekte equality hlen chhuahsak chu state tih tur a ni.

Article 16(1) chuan, 'State (sawrkar) hnuaia pisa engah pawh, inthliar hranna awm lovin, hna ruak hnawhkhah nan khua leh tui zawng zawngte tan hun ṭha hawn a ni ang (There shall be equality of opportunity for all citizens in matters relating to employment or appointment to any office under the state (prohibiting discrimi-nation in government appointments) tiin a sawi.

Hemiin a entir chu:

1. Hna ruak a awm changing CNV Act, 1959 leh a hna dan 1960 bawh chhe lova hna ruakte Employment Exchange hriattir (notify) a, anni'n seniority anga hna ruak neitute hnena hna zawng mek inziak lut sate thawn;

2. Chanchinbua zau taka puan darh.

Hei hi Supreme Court-in 1996-a Excise Supt vs KBNV Rao-a thu a tihtluk dan dung zui a ni. Employment aṭanga seniority anga thawn pawh a thlawp a ni. Chanchinbua chhuah aiin form siam sa dahkhata Employment Exchange-a notify chu a hmasa zawk tur a ni bawk. Labour Code a awm avangin CNV Act hi a bo ta tihna a ni lo; Court sang berin he a thu tihtluk hi a ṭhiat leh emaw, Parliament-in CNV Act hi a ṭhiat emaw, a siamṭha emaw a nih hma loh chuan.

He ka thu ziah hian CSS hnuaia thawkte dah ngheh emaw, ngheh loh emaw lam a kâwk lo. A tawi thei ang bera hna ruak hnawhkhah chungchanga Article 14 (dan hmaa intluktlanna leh dânin inang tlanga min vên him dan zau taka sawina) leh, a bik deuh tak (specifically)-a Article16 hman dan sawina a ni a, hun lo kal zel tura hna ruak leh a hnawhkhah dan hriat nan pawh a ṭha ang chu. Law point chungchang a ni ber e.

- Dr J.T.Vanlalngheta, Advocate, Writer's Lexis & Law.