CSS staff vs ṭhalai hna zawng
Centrally Sponsored Scheme (CSS) hi sorkar laipuiin scheme siama state sorkar a puihna a ni. State lian zawk leh hausa zawkte chuan CSS hi an dawng ṭha duh lem lo, fund lian tham vak lova central mitmei ven ngai hi an peih lo a ni mai thei. Sorkar laipui pawhin state intodelh deuhte hi chu CSS-in a ûmzui lem lo. Keini state erawh chu kan pachhia a, sum hnâr kan nei tlem si a, sum hmuhna remchang tawh phawt chu grand-in-aid a ni emaw, loan a ni emaw, kan bawh huam huam a la ṭul. CSS pawh hi chutiang scheme zinga mi chu a ni. Chu scheme hnuaia thawktute chu sorkar hnathawka chhiar an ni lo. CSS employee-te hi state sorkar hnuaia lut zui tura ngaih an nih loh avangin, thawktu lak dan mumal siam a ni ngai meuh lo.
Chuvangin, CSS hnuaia thawktu lak dan leh sorkar hnuaia sanctioned post luahtu lak dan hi a inang lo hle reng a; CSS hnuaiah chuan implementing department-in a remchan dan danin an inla mai ṭhin. A ruaitute mit an tlun a, scheme a awm chhung chuan an thawk reng thei a, a ruaitute mit an tlung lo a nih erawh chuan eng hunah pawh chawlhtir theih an ni. Thawk ṭha leh thawk rei ber berte pawh an thawhna scheme ber a tawp chuan tawp ve mai tur an ni a, chu chu scheme hnuaia hna reng reng kalphung pawh a ni.
In kan sa a, mistiri kan ruai a, kum 6 hnuah kan sa zo ta a. Kan mistiri rawih pawh chhawrna dang kan hriat loh chuan, a tawp ve tawh mai tur a ni a. "Kum 6 ngawt min ruai a, ka chak vanglai zawng ka thâ i chhawr a, tunah in sak zo tawh mah la, ka rate ngai hian min ruai chhunzawm zel tur a ni," tiin phût se, nuarin nawr zui ta chiam se, a mak kan tih viau ka ring. RUSA kan tih mai, Rashtriya Uchchatar Shiksha Abhiyan hi college zirna tihphuisuina atana a hrang hlaka central-in scheme a siam (centrally sponsored scheme) a ni a. CSS dik tak ni mah se, scheme tawp huna state sorkarin chhawr zui tura ziaka a dah awmchhun a ni.
Sorkar hmasa khan ZMC-a thawk turin National Health Mission (NHM) hnuaia CSS employee zinga mi nurse 70 zet chu scheme siam chawp hmangin a lo dah nghet a; chu chuan CSS hnuaia thawktu dangte hnenah state sorkar hnuaia dah ngheh ve mai tura beiseina a siam a ni. CSS employee ṭhenkhat ZMC-a dah ngheh an nih lai khan ZMC kha state sorkar hnuaiah awm loin, society hnuaiah a awm a. Tun hnuah ZMC chu state sorkar hnuaia dah a ni leh ta si a, lo thawk mekte pawh an nih ang angin sorkarah an lut tel ta niin a lang. Thîk tur tingin hun hmasa lamah khan kal paha lak, kal paha dah ngheh tak mai maite hi an lo awm em? Enfiah atan a ṭha hle mai.
MNF sorkar khan 2023 kum laihawl vel khan CSS Employees Regularization Scheme a lo siam a, chu scheme chu an nemngheh hmain inthlan puan a ni a, Model Code of Conduct-in a nangching a, an khawih zui thei ta lo. ZPM sorkar a lo ding a, sorkar hmasain a lo khek, CSS Employees Regularization Scheme chu Cabinet-ah a chhawp chhuak a, hman theihin a peih ta a. CSS employee-te state sorkar hnuaia seng luhna tur tehfung chipchiar tak (check list)-te a siam a, mi ṭhenkhat chu a dah lut (regularised) tawh nghe nghe a ni.
ZPM sorkarin CSS employee-te tana Regularisation Scheme 2024 a siam hi kum 50 chhunga sorkar ding tawh zawng zawngte’n an tih duh loh, nalh tak taka an pehhêl ṭhin kha a ni a. Dan mumal siam lova duhsak zawngte pawngpaw dah ngheh ringawt erawh chu a awm mai thei. Tunah ZPM sorkarin CSS employee-te sorkar hnuaia dah ngheh theih dan a han siamsak ta chêng a, lawm tâk aruangin, an duh ang tawkin an hawng zau lo niin an hria a, awlsam zawka luh dan phûtin an nuar ta chiam chiam a. Party ṭhenkhat, an sorkar laia ngaihsak reng reng lotute khan, "Lungngai suh u, kan sorkar hunah kan chinfelsak vek ang che u," titein an lo fuih pawrh râwl nen. Hetiang politics chhangchhia hi ram hruai tumte’n hmanruaah an la hmang duh cheu hi a vanduaithlak hle mai.
CSS employee-te hi lak an nih dawnin eng thu delhkilh nge an luhpui? An scheme a zawh hnuah emaw, zawh hmain emaw, state sorkarin a ruai zui tur a ni tih ṭanfung an nei em? Rawih zui ni turin eng ‘right; nge an neih? Hengte hi ngaihtuah ngai tak a ni. Ṭhenkhat chuan kum 20 te, a aia rei te pawh CSS hnuaiah hian an lo thawk a, an vannei khawp mai. CSS hnuaia thawk hi tunah hian mi sing khat dawn lai an awm a, rei tak tak an lo thawk tawh a, an hun ṭha zawng zawng an lo hmang ve tawh a, maipar thlawn ngawt tur an ni hi an lainatawm viau mai.
Hetihlai hian, hei hi erawh kan hriat a ṭha. CSS hna pawh thawk pha lo, ṭhalai lehkha thiam, hna zawng mek, an hun ṭha zawng zawng hna zawn nana hmang, hmu ta chuang lo hi mi sing nga chuang an awm. A tam ber hi politics taka duhsaktu nei ve lo, CSS employee pawh dil hmu ve thei lo an ni. Mi khawngaih thei taka inngaite hian mi kan khawngaih dawn chuan, kum tam tak CSS hnuaia hamṭhatna lo chang tawhte ai hian heng ṭhalai rual, CSS pawh chang pha lo, provisional employee, contractual, casual leh MR takngial pawh chang phak lote hi kan khawngaih zawk tur a ni; a let nga zetin an tam lehnghal.
Zirlai pawl pakhat MSU khan thawm an rawn nei a, dan phuahchawpa sorkar hnaa dah ngheh phût an awm chuan dodal an tum a ni awm e. Ṭhalai hna zawng mek heti zat an awm laia chung mite kalna tur lo dâltute chu ngawi renga thlir an tum lo. MZP-te thawm pawh kan hriat thuai a rinawm. Master degree chhuanawm tak tak neite pawhin Police constable hna pawh an dil a, an zawm mek lai hian, CSS employee zinga dan tlawhchhan nei mang lova lak mi tam takte’n an hmakhua atana khaw hmu lêk lova buaina an siam a, zirna an tibahlah a, damlo enkawl mekte pawh an han titawp duh hi ṭhangtharte’n an ngaidam reng hauh lo ang.
Kan ram hruaitute’n CSS staff-te hi voter ena an en dawn a nih chuan, anni aiin a lêt nga aia tam ṭhalai hna zawng mekte pawh hian vote kan nei ve tho tih hre mawlh teh se.
Chuvangin PE, CSS, etc te tana sorkarin Regularisatioin Scheme a lo siamsak a, quota system-a a kaltirte pawh hi ṭhalai hna zawng mekte kawng hnawh pingtu a nih avangin eng chen nge kan ngaihtheih dawn? Regularisation scheme reng reng hi hnawl leh tura nawr luihna an hmachhawn hun hi a la thleng lo vang tih a sawi theih loh. Tuna CSS employee-te pawh hian ṭhalai lehkha thiam hna zawng mekte an hmachhawn hma hian inngaihtuah harh a, duhsakna an lo dawn tawhte hi lungawipui nachang an hriat a ṭha ang e.
- Lalbiakthanga