Mizorama gas pipeline rawn lut tur hi
Ministry of Petroleum and Natural Gas hnuaiah Petroleum Planning and Analysis Cell (PPAC) in a tarlan danah chuan Kum 2025 April thla thlengin Mizoram chhungah Liquified Petroleum Gas (LPG) hmang (Active Domestic Customers) nuai hnih sing sarih (2.7 Lakhs) an awm mek a. He figure in a tarlan erawh hi chu Local distributor kaltlanga connection mumal taka nei chauh a nih a rinawm. Mizoram in LPG kan mamawh zat leh kan lakluh zat a la inthlauh em avangin kumtin in mipuiin harsatna hrang hrang kan tawk thin a. Tun hma nen tehkhin chuan kan harsatna ten ziaawm lam a pan chhoh ve zel a tih theih rualin ram hmasawnna kal zelah, eirawngbawlna atan mai ni lo sumdawnna lamah leh industry hrang hrang ding chho ve zelah gas hmanna leh mamawhna a sang chho ve zel bawk. Heng kan harsatnate leh mamawhna sâng zelte ngaihtuah hi chuan Pipeline hmanga Gas rawn lut tur hi Mizoram mipui mai bakah sawrkar tan chuan thil nghahfak, kan ram economy tana hmasawnna tam tak thlen thei tur a ni rêng a ni.
Gas Pipeline rawn lut tur chu
“Hydrocarbon Vision 2030 for North-East India, 2016” hmathlir denchhen a India hmarchhak State hrang hranga Gas Grid Project kal mek zelah North East bika hmala tura din Indradanush Gas Grid Limited (IGGL) pawhin Mizoram chhungah gas pipeline phum hna an thawk chho mek zel a. He pipeline hi a len zawng (diameter) inches 12 a ni a, a thui zawng pawh hi, Mizoram lama gas rawn lut tur lak penna hmun (Hook up Point) Panisagar, Tripura atanga gas semdarhna hmun tur City Gas Station (CGS), Aizawl hi Km 111 a thui tur a nih hmel bawk. He gas rawn lut tur atan hian inremna chi khat, Hook Up Agreement leh Gas Sales Agreement pawh IGGL leh ONGC Jorhat, Silchar leh Tripura Asset-te nen ziah a lo ni tawh bawk a ni. Hemi Pipeline hi Aizawl rawn thleng tur hian hmun hrang hrangah Sectionalizing Valve (SV) station din a ngai dawn a. SV Station hmang hian Panisagar atanga Aizawl inkar pipeline chu section hrang hrang a ṭhendarh a ni ang a, pipeline section tin te enkawl (Monitor) na hmun tur leh emergency hrang hrang:- gas leak emaw, kangmeih chhuakah emaw leh maintenance hnathawh a ngaih pawhin he SV station hi gas rawn kal lo control-na hmun tur a ni. SV station siamna tur hian Mizoram sawrkar hian ram hmun ruk (6) ah a ruat/pe fel tawh nia hriat a ni bawk. SV station tinte hi Supervisory Control and Data Acquisition (SCADA) system hmang a thuam vek tur a ni bawk. A ropui dâwn khawp mai.
Pipeline hmang hian gas chu Receiving Terminal – Aizawl rawn thlengin chuta tang chuan hman theih turin City Gas Distribution (CGD) network hmang a Aizawl khawchhung hmun hrang hrangah a kal kual ve leh dawn a ni. City Gas Distribution (CGD) kan tih chu a sawifiah dan awlsam berah chuan khawpui chhung leh a vel a, tui pipe hmanga tui kan sem ang chiah a, eirawngbawlna atan te, sumdawnna hmun leh thilsiam chhuah na hmun (Commercial and Industrial) atan te a hman tur Piped Natural Gas (PNG) leh lirtheia hman chi Compressed Natural Gas (CNG) te leihnuaia pipe (Mild Steel leh Polyethylene Pipe) phum a inchhung leh kawtchhuaha hman theih mai tura chhawp chhuahna tur a ni ber mai. CGD network hi siam tur leh tih hmasawnna hnathawk tur hian Petroleum and Natural Gas Regulatory Board (PNGRB) Act 2006 hnuaiah PNGRB chuan CGD network siamna tura ruatna hmun Geographical Areas (GA) atan Bidding Round hrang hrang hmangin Company/Corporation (Entity) te chu phalna (Authorization) a pe chhuak ta thin a ni.
Kum 2023 khan PNGRB chuan Tripura Natural Gas Corporation Limited (TNGCL) chu Mizoram GA chhunga CGD network siam turte, enkawl leh tichangtlung zel turtein Authorised entity atan phalna (Grant of Authorization) a lo pe tawh a. He phalna hnuai ah hian Mizoram GA chhungah Charge Areas/Districts Sawm leh Pakhat (11) a huam a, heng Charge areas huamchhungah hian Domestic PNG connection Nuai 3 dawn pe tur leh lirthei atan CNG station Sawmsarih Panga (75) chuang din thei turin pek a ni.
Mipui tân hmasâwnna thlentu tur
State dangah an duh duh a tapchhak tual zawl leh choka atanga eirawngbawlna tur gas (PNG) awlsam te a an han herh haw mai zel te, lirthei gas (CNG) hmang- Auto rickshaw emaw Taxi man tlawm zawk a an hmangte hmuh hian kan ram tan a awhawm ṭhin khawp mai. CGD Network hmanga chu hun kan han thleng ve thei turte ngaihtuah chuan a nghahhleh awm ta viau e.
PNG hi a tam lam (Volume) tehnaah chuan Standard Cubic Meter (SCM) hman a ni a, LPG Cylinder pakhatah hian gas (PNG) 17.47 SCM awm ang vel a ni (Hemi ah hian sawi belh tur a tam viau mai). A alh/kan nat zâwng (Calorific Value) pawh a in ang lem lova, hemi erawh hi chu ziah vek sen a nih lo. Mâwlmang takin han chhût ta ila, tunah kan hman mek LPG cylinder hi delivery man nena chhut chuan Rs. 1075 bawr vel ani a, PNG hi thenawm state dangte rate a chhût in Rs. 32.64/SCM vel a ni thung a, chhungkaw member pali zelah nikhatah 1 SCM (PNG) hmang angah lo inchhût ta ila, chuti anih chuan thla tin PNG bill ah Rs. 980 vel kan chawi dawn tih na a lo ni ta ani. Thla tin PNG leh LPG cylinder bûr khat hman man han tehkhin mai hi chuan a va inthlau si lo ve a tih theih. Amaherawhchu, gas bur kan hmanna senso-ah te, gas bûr kan duh hun hunah kan nei/lei mai theilo te, hun leh thâ kan sên thin te ngaihtuah chuan pipe hmanga eirawngbawlna gas connection lo awm tur hi a tlawm zawkin a awlsam zawk bawk a ni. Hei mai bakah hian Aizawl khawchhung ngeiah CNG station a lo awm ve hun chuan, lirthei CNG hmang chi a rawn chhuak bawk ang a, kawngchhia avanga Petrol/Diesel-ah harsatna, a bik takin lirthei service hmanga eizawng ten CNG hmang lirthei an lo neih ve hunah chuan harsat leh manganna tur a titlem viau awm e. Mipui tâna hmasâwnna a thlen theih sawi tur a tam hle.
Sawrkar-in tihtur a nei ṭeuh
Kan sawi tâk ang khân Mizoram chhunga CGD network siam a, enkawl leh tichangtlung turin TNGCL hnena authorization lo pek tawh hi Mizo-na rilru aṭanga thlîr chuan a thikawm ka lo ti ve ngawt a. Kan lo suangtuahna veah chuan State sawrkar hnuaiah (State owned) Natural Gas Corporation din dan kawng te hi han awm ve se la, Gas company lian zawk (Entirnan: GAIL Gas Ltd, Assam Gas Company Ltd, ONGC, OIL etc) nena Equity Joint Venture (JV) emaw MOU te siam a din ve theih te hi a chakawm viau mai. Hemi kawngah hian state sawrkar hnuaia PSU kan neih sa entirnan, ZIDCO ang te leh gas company (Technical expertise leh experience lo nei tawh) te nena thawhho dan a awm ngei a rinawm bawk. Chumi a nih chuan kan ram Economy atan State revenue-ah dividend atangte, chhiah (VAT & Cess), Lisencing & Regulatory fee aṭangtein hlawkna tam tak sawrkar pawhin a nei ve theih phah ngei awm e. Hei bakah hian gas man (pricing) chungchangah ngei pawh direct in tariff-revision petitions te Regulatory Board (PNGRB) ah kan thlen thei ang a, gas man sâng leh hniam chungchangah pawh state pawn lam company kan tlawn a ngai lo bawk ang. Engpawh chu ni se, suangtuahna lam chu dah ṭha ta ila, nakin zelah chuan Electricity siam chhuahna atan Gas hmang a Power/Electricity siamchhuahna hmunpui (Gas Based Power Plant) din te pawh kan sawrkarin inhmachhawpah a neih ngei beisei ila, Power & Electricity lam ah pawh kan intodelh phah a rinawm. Chu chang nilovin, Mizoram in kan neihsa 20 MW HFO based Thermal Power Plant, Bairabi ami te pawh gas based a leh (convert) dân kan zawn a tha viau awm e.
A dawt lehah chuan, CGD network a lo awm ve hunah chuan Mizoram/Aizawl City Gas Distribution Policy siam a ngâi ngei ang a, Sawrkar leh Aizawl Municipal Corporation (AMC) lam pawh in kalphung tur (legal & operational framework) khawpui chhunga pipeline phum kual dan chungchang ah Right of Way a pek dan tur ah te leh insak dan tur (Building Plan) thlengin a siamthar mai bakah dân dinglai a thlak danglam a ngai ngei bawk dawn a ni. Amaherawh chu heng dân leh dûn hi chu sawrkar-in tha takin a siam mai turah dah phawt ang.
A tâwp berah chuan, Sawrkar-in zirna in kan neih Industrial Training Institute (ITI) leh Polytechnic te a thuamṭhat leh tihchangtlung a ngâi dawn hle bawk a, a chhan chu City Gas Distribution network leh a kaihhnawih lam hnaah hêng zirna in aṭanga chhuakte (Trade Certificate leh Diploma Degree neite) mamawhna a sang dawn hle a ni. Chumai nilovin, state dang company in Mizoram chhungah CGD siam, enkawl leh tihchangtlun hna a thawk a nih pawhin kan Mizo thalaite ngêi an luh ve theih na turin hmalak a ṭul viau bawk awm e.
- Lalnuntluanga, Dawrpui